Tám năm tù cho nhà địa chất học Mỹ Xue Feng

BẮC KINH – Một nhà địa chất học Mỹ đã bị bắt và tra tấn bởi công an Trung Quốc vừa bị kết án tám năm tù hôm thứ hai về tội thu thập dữ liệu về ngành công nghiệp dầu mỏ của Trung Quốc. Bản án phơi bày một điểm nổi bật rằng chính phủ Trung Quốc đã sử dụng những luật lệ mật rất mơ hồ để hạn chế thông tin kinh doanh.

Khi tuyên bố Xue Feng phạm tội làm gián điệp và thu thập bí mật quốc gia, Toà án Nhân dân Trung Quốc nói rằng hành động của ông “đe dọa an ninh quốc gia.”

Bản tuyên án cho thấy Xue nhận được văn bản về điều kiện địa chất của các giếng dầu gần bờ biển và các dữ liệu cho toạ độ của hơn 30.000 giếng xăng và dầu khí thuộc Tổng công ty Dầu khí Quốc gia Trung Quốc PetroChina. Những dữ liệu này đã được bán cho IHS Energy, một cơ quan tư vấn Hoa Kỳ mà Xue đang làm việc. Bản án tám năm gần bằng với giới hạn pháp lý 10 năm tù thường chỉ được đề nghị cho các hành vi phạm pháp đặc biệt nghiêm trọng. Mặc dù Xue, 45 tuổi và được biết đến như một nhà nghiên cứu tỉ mỉ, không biểu lộ bất cứ cảm xúc nào khi tòa tuyên án, bản án đã làm cho hai thành viên gia đình duy nhất được cho phép trong phòng xử là Luật sư và em gái của ông sửng sốt.

“Tôi không thể diễn tả cảm xúc của mình. Điều đó chắc chắn không thể chấp nhận”, vợ của Xue, Kang Nan, đã khóc và cho biết qua điện thoại từ nhà của bà ở ngoại ô Houston, Texas, nơi bà đang sống cùng hai con.

Đại sứ Mỹ tại Trung Quốc Jon Huntsman đã tham dự phiên toà để bày tỏ sự quan tâm của Hoa Kỳ đến vụ án, tuy nhiên ông ra về mà không phát biểu ý kiến sau phiên toà. Đại sứ quán Hoa Kỳ đã kêu gọi thả ngay lập tức ông Xue và trục xuất về Hoa Kỳ.

Bản án kết thúc một vụ án đã kéo dài hơn hai năm rưỡi, đồng thời cũng báo động cho các doanh nghiệp nước ngoài rằng không có sự bảo đảm cho các hoạt động kinh doanh được cho là bình thường ở nơi khác tránh được xung đột với luật pháp an ninh quốc gia rất mơ hồ của Trung Quốc.

Các quan chức Trung Quốc có toàn quyền để thẩm định nếu một thông tin có thuộc bí mật quốc gia. Dự thảo quy định được phát hành bởi chính phủ vào tháng Tư cho biết bí mật kinh doanh của các công ty nhà nước lớn hội đủ điều kiện để trở thành bí mật quốc gia.

“Đây là một bản án rất khắc nghiệt”, John Kamm, nhà vận động nhân quyền Mỹ mà Bộ Ngoại giao đã nhờ vận động hành lang cho tự do của Xue vào cuối năm. “Đó là một thất vọng rất lớn và làm lạnh xương sống các doanh nghiệp kinh doanh tại Trung Quốc”.

Đặc vụ cơ quan an ninh nội bộ của Trung Quốc đã bắt giữ Xue vào tháng 11 năm 2007 và tra tấn ông, dí mồi lửa thuốc lá vào tay ông ngay từ những ngày đầu ông vừa bị bắt. Trường hợp của ông chỉ được thế giới biết đến qua một bản tin của AP vào cuối tháng 11.

Tương tự như IHS, nhiều công ty đa đã dựa vào những người như Xue để điều hành các hoạt động của họ tại Trung Quốc. Một người sinh tại Trung Quốc mang quốc tịch Úc làm việc cho công ty khai thác mỏ Rio Tinto toàn cầu là Stern Hu đã bị kết án 10 năm tù vào tháng ba với tội hối lộ và vi phạm bí mật thương mại liên quan đến các giao dịch mua bán quặng sắt cho các công ty Trung Quốc.

Sinh ra ở Trung Quốc, đỗ bằng tiến sĩ tại Đại học Chicago và trở thành một công dân Hoa Kỳ, Xue trở về quê hương để làm việc. Theo toàn bộ các lời khai, bao gồm cả lời khai của nhân chứng được trích dẫn trong bản tuyên án của tòa, Xue dồn hết công sức của mình vào công việc tại IHS, cố gắng thu thập thông tin về ngành công nghiệp dầu mỏ của Trung Quốc, liên lạc với bạn cùng trường cũ từ những ngày còn học đại học tại Trung Quốc.

Hai trong ba bị cáo khác bị kết án cùng với Xue hôm thứ Hai là bạn học cùng trường. Chen Mengjin và Li Dongxu, từng làm việc cho các viện nghiên cứu có liên hệ đến PetroChina, đã bị kết án tù hai năm rưỡi và bị phạt 50.000 nhân dân tệ ($ 7,500). Các bị cáo khác, Li Yongbo, một người quản lý tại Công ty Phát triển Công nghệ dầu Licheng Zhongyou, đã bị kết án tám năm và bị phạt 200.000 nhân dân tệ (30.000 $). Xue cũng bị phạt 200.000 nhân dân tệ.

Cũng theo bản án, Li và Xue sắp xếp việc bán các dữ liệu cho IHS với giá $228,500. Trước đó, các dữ liệu này được chuẩn bị bởi một công ty Trung Quốc để bán cho công ty mẹ PetroChina và có chi tiết về các tọa độ và khối lượng dự trữ 30.000 giếng dầu.

Phát ngôn viên của IHS, có trụ sở ở Englewood, Colorado, cho biết công ty rất thất vọng về bản án và từ chối bình luận về cách giải thích “bí mật quốc gia” tùy tiện của Trung Quốc. Phát ngôn viên Ed Mattix nói rằng chính quyền Trung Quốc không bao giờ thông báo với IHS rằng họ đã làm việc gì sai trái trong quá khứ.

Trong phiên xử kín kéo dài ba ngày vào tháng 7 và 12 năm ngoái, các tài liệu tòa án cho biết ông đã tự biện hộ với lý lẽ rằng những thông tin ông thu thập được “là dữ liệu mà ngành dầu ở các nước trên thế giới công bố công khai.”

David Rowley, cố vấn luận án tại Đại học Chicago cho Xue và là một nhà địa chất cho rằng vị trí, địa chấn, và các dữ liệu khác của các giếng dầu đã có sẵn và không thể hại đến an ninh Trung Quốc khi nó nằm trong sự kiểm soát của chính phủ.

“Điều làm tôi sợ nhất về việc này là, theo kinh nghiệm của tôi,  Xue Feng là người thẳng thắn và làm việc chăm chỉ, không lùi bước trước trở ngại, hoặc chỉ cố gắng làm cho xong việc, nhưng chỉ đơn giản là trung thực và có ý tốt,” Rowley cho biết trong một e-mail. “Có nghĩa là công việc của IHS chỉ thuần túy là kinh doanh – mua và phân phối lại dữ liệu nên ông chỉ đơn giản là làm việc.”

Trong khi bác bỏ biện luận của Xue và luật sư của ông rằng ông không phạm tội, tòa án đã dựa vào Bộ luật Bảo vệ bí mật Quốc gia để kết luận rằng các dữ kiện mà Xue nhận được về công ty Dầu khí Quốc gia Trung Quốc thuộc loại bí mật hoặc kín.

Các tài liệu của tòa án cũng gián tiếp thừa nhận những khó khăn mà Xue và IHS đã trải qua để thu thập các dữ liệu trong môi trường hạn chế như vậy.

“Công ty IHS có các thỏa thuận trao đổi thông tin với nhiều công ty dầu, nhưng trao đổi thông tin với các công ty dầu của Trung Quốc rất khó khăn. Do Trung Quốc kiểm soát thông tin năng lượng tương đối nghiêm khắc, thông tin và dữ liệu của Công ty IHS về Trung Quốc không được hoàn chỉnh,” theo trích dẫn từ một nhân chứng trong phiên toà.

© Đàn Chim Việt (theo AP)