Trần Đan Hà – “Uống nước nhớ nguồn…”

Đêm nhạc kỷ niệm 100 năm ngày sinh Nhạc sĩ Dương Thiệu Tước tại Stuttgart ngày 31-10-2015.

Trong căn phòng rộng rãi nhưng ấm cúng của Katholisches Gemeindezentrum Padua Stuttgart (Plieningen). Gần 200 đồng hương Stuttgart và vùng phụ cận đã đến tham dự một buổi sinh hoạt văn hóa đặc biệt nói trên. Với sự trợ giúp của Cộng đồng Việt Nam Stuttgart (Vietnam Community Stuttgart-VCS) và những thân hữu của hai anh Dương Hồng Ân và Dương Hồng Trạch tổ chức.

Thư mời và lúc 16 giờ nhưng dành cơ hội cho đồng hương hàn huyên tâm sự trong buổi hạnh ngộ hiếm có nầy. Đến 18 giờ mới thực sự bắt đầu, qua lời giới thiệu của MC Sông Lô đã khiến cho thính phòng trở nên yên lặng. Sự chờ đợi đã đến khi nghe tiếng nhạc dập dìu vừa trổi lên và giọng ca của Tuyết Dung (đến từ Paris) lướt đi với nhạc phẩm Tiếng Xưa:

Hoàng hôn lá reo bên thềm, hoàng hôn tơi bời lá thu, sương mờ…

Tâm cảnh ấy như trùng hợp với hiện tại đau buồn đang dâng ngập cõi lòng của khách ly hương đang nghìn trùng xa nhớ. Tâm cảnh ấy như đang dìu lòng viễn xứ về với cảnh xưa để giao thoa cùng mùa thu Stuttgart. Nơi đây cũng có lá vàng rơi bay cùng sương mờ trên từng ngọn cây và gió lạnh. Như hiện tại đang đưa thính giả bềnh bồng trở về, với âm thanh đang rơi theo chiều gió tâm thức lướt đi trên muôn dặm, để dong chơi với thiên đàng của quê hương yêu dấu. Nơi ràng buộc những ý thức về tâm linh mầu nhiệm. Nơi nẩy mầm cho hạnh phúc và hy vọng đang vươn lên nguồn thắm thiết của nỗi nhớ nhung về muôn trùng…

Tiếp theo là tiếng hát của Thụy Uyển (đến từ Hannover) qua nhạc phẩm Bóng Chiều Xưa:

Một chiều ái ân, say hồn ta bao lần…
Đôi mắt em nhìn càng say đắm mơ màng, nào thấy đâu sầu vương…

Là một hoài niệm đẹp não nùng về một khung trời xa xưa dấu ái, một thời của tuổi ngọc đang đong đầy những ước mơ. Nó đã làm say đắm lòng người không phải bằng men rượu, mà bằng đôi mắt em lặng nhìn… say đắm mơ màng. Khiến cho lòng yêu dậy sóng, cho mơ ước lên ngôi, cho nỗi sầu không còn vương trong mắt biếc… Thế nhưng định mệnh bắt phải chia xa, tơ duyên đành cùng dứt… Để rồi… Một chiều gió mưa, em về thăm chốn xưa. Non nước u buồn nào, đâu bóng cố nhân lòng xót xa tình xưa… Khiến cho nỗi chờ phải tắt, nỗi đau phải nghẹn, lòng buồn phải hiu hắt niềm riêng…

Tiếng hát Ngọc Ánh (đến từ Paris) với nhạc phẩm Bến Xuân Xanh:
Ngày xuân êm ấm nắng xuân tưng bừng,
hoa tô màu thắm, bướm bay quyến luyến hoa dịu dàng…

Như đang gợi lại hình ảnh mùa xuân quê nhà trong thời thanh bình, có nắng xuân tưng bừng reo vui trên ngàn hoa. Đang tô thắm cho lòng người dậy dàng mơ ước, đắm cảnh thanh xuân như trang hoàng cho một mùa lễ hội. Xôn xao đến nức lòng khi thấy hoa khoe sắc và bướm đùa vui trên cung bậc dịu dàng của tiếng ca thánh thót. Đã thắp lên một mùa xuân hy vọng, đã cho thấy cái vóc dáng của mùa xuân được tưới tẩm bởi hương hoa, của đường mật. Thắp sáng một lạc quan và tin tưởng đến tương lai, để xoa dịu một uẩn cảnh buồn đau vì cõi lòng xa nhớ…

Đến đây thì nỗi nhung nhớ như đang ngân lên trong lòng xa, một hình ảnh của quê hương thân yêu nhưng chỉ ghi lại một vài nét chấm phá qua nhạc phẩm Đêm Tàn Bến Ngự:

Ai về bến Ngự cho ta nhắn cùng.
Nhớ chăng non nước Hương Bình…

Qua tiếng hát của Usha như một nguồn xanh đang trôi ngược về bến bờ của một hồn thiên cổ. Như lòng hoài niệm về một nơi chốn mù xa của xứ Huế mộng mơ. Chỉ vài nét thôi, thế mà hình bóng cố đô với cung thành diễm lệ của một một thời vang bóng, đang hiện về trong tâm thức của người xa. Thật sừng sửng nguy nga như hai dấu ấn muôn đời không phai màu ký ức… Tương hợp với ngày xưa cố thi sĩ Bùi Giáng cũng chỉ vẽ lại với hai nét ấy:
Dạ thưa xứa Huế bây giờ
Vẫn còn núi Ngự bên bờ sông Hương.

Hai nét ấy vẫn còn muôn đời hiện diện, khi nỗi nhớ của lòng vẫn còn hoài réo gọi nơi miền xa.

Bản nhạc Chiều, được phổ từ thơ Hồ Dzếnh cũng dâng lên một nỗi buồn man mác, của lữ khách đang bâng khuâng trước chiều:

Trên đường về nhớ đầy.
Chiều chậm đưa chân ngày.
Tiếng buồn vang trong mây…

Với điệu nhạc rơi chậm giữa một không gian buồn mênh mông,qua giọng ngâm thơ của anh Đăng Châu và tiếng hát của Tuyết Dung, đang hòa quyện một nhịp nhàng cho cõi hồn bâng khuâng khơi thoáng. Chợt nghe lòng vắng như mây, buồn đầy lên mắt mà tưởng chừng như đang đi lạc giữa rừng hoang, lòng quạnh hiu giữa nỗi sầu vạn cổ đang chất đầy lên chiều…

Thụy Uyển trở lại tiếng hát với nhạc phẩm Đêm Ngắn Tình Dài:

Còn một tối gần bên nhau.
Rượu hoàng hoa xóa ưu sầu.
Màn sương xuống ướt đôi mái đầu.
Nào biết chi giờ trôi mau…

Rồi người lại ra đi theo tiếng gọi non sông ngoài muôn trùng sóng gió, không biết người còn nhớ đến tình xưa. Hay dòng thời gian cứ trôi đi trong vô tình, mà tin xưa cũng biền biệt. Để trên bước sông hồ, không biết người xưa còn nhớ một đêm trăng nào với hai mái đầu cùng lời hẹn ước… và để đêm nao khi bóng trăng dần tàn, sương mờ còn phủ ướt hai mái đầu và ngồi mơ đến ngày mai thanh bình ?

Nhạc phẩm Ngọc Lan, như tiếng hát liêu trai của một thời sương khói, như nhân cách hóa một cánh hoa huyền thoại, rất kiêu sa, thật lãng mạn mà thực hư không biết ra sao ? (Ngọc Lan là tên một một loài hoa vương giả hay tên của một thiếu nữ dịu hiền?…)

Ngọc Lan, giòng suối tơ vương mắt thu hồ dịu ánh vàng.
Ngọc Lan, nhành liễu nghiêng nghiêng tà mấy cánh phong nắng thơm ngoài song…
Ngọc Lan, giọng ướp men thơ, mát êm làn lụa bông là.
Ngọc Lan, trầm ngát thu hương. Bờ xanh bóng dương phút giây chìm sương.
Bông hoa đời ngàn xưa tới nay.
Rung nhạc đó đây cho đời ngất ngây, cho tơ trùng đờn hờ phím loan…

Ngỡ tưởng như người đẹp trong tranh bước ra với xiêm y dịu dàng, lụa là rực rỡ được ướp bằng ngàn hoa khoe sắc, phô hương. Đã một thời làm ngất ngây của những khách đa tình…

Nhạc phẩm Khúc Nhạc Dưới Trăng:
Dưới ánh vầng trăng bóng ngà.
Một trời mát êm trong sáng…
Thấp thoáng ngày cây bóng lòng.
Một bầy thiếu niên ca múa.
Khúc hát nhịp theo tiếng đàn.
Chập chờn dưới trăng…

Được anh Lê Hữu Ái dìu tiếng hát bay về thăm lại vùng tuổi thơ của khung trời tuổi nhỏ. Một vùng thôn quê thanh bình của một thời xa xưa, giờ nhắc lại nghe như một huyền thoại. Những ai đã từng sống với một thời ấy mới thấy thiết tha mới thấy nhớ nhung đến nao lòng…

Đến đây Ca đoàn Stuttgart (có cả anh Dương Hồng Ân) với một liên khúc như một phôi dựng cho một chủ đề: “Uống nước nhớ nguồn…” để tưởng nhớ một Nhạc sĩ tài hoa của một thời và muôn đời. Một con người tiên phong đã sống và đã cống hiến cho đời suốt một chiều dài âm nhạc. Và tiếp theo là lời tâm tình giữa MC Sông Lô và những nét riêng tư về đại gia đình cố Nhạc sĩ. Anh Dương Hồng Ân tâm sự: Tôi chỉ được sống với bố tôi từ nhỏ cho đến mười tuổi, thì phải di cư vào Nam. Nơi vùng đất mới bố với những công việc phải xa nhà, nên tuổi trưởng thành không có cơ hội để gần bố. Tuy nhiên, thỉnh thoảng nhớ về những kỷ niệm về tuổi thơ cũng đầy ắp dấu ái, cũng ngan ngát hương lòng của gia đình đầm ấm. Tuy sinh ra trong một dòng họ vọng tộc có năng khiếu về nghệ thuật như cụ cố Dương Khuê là một thi gia, đến bố là nhạc sĩ nhưng đến đời anh thì lại theo ngành khoa học. Anh tự nhận là không có khiếu về lãnh vực văn nghệ, nhưng mỗi lần họp bạn thì anh lại mở bản nhạc tủ của mình ra với một niềm tự hào là bản nhạc nầy của bố tôi, bản nhạc Chiều…Anh kể thêm về nét đặc biệt của dòng tộc của họ Dương cũng theo từng dòng như vua chúa ngày xưa, từ Cụ Dương Khuê… đến dòng kế là Dương Tự… rồi đến Dương Thiệu… và đến đời anh Dương Hồng…Ngoài ra phía nữ giới thì có trường hợp ngoại lệ như các dòng Dương Nguyệt… nên Khoa học gia Dương Nguyệt Ánh cũng là bà con gần gủi thuộc dòng dõi họ Dương.

Còn anh Dương Hồng Trạch thì tâm sự là anh cũng chỉ sống gần bố đến tám tuổi, rồi sau đó chỉ sống với mẹ, còn bố thì vì sự nghiệp phải đi xa… Và anh kể lại một chuyện rất dễ thương: “Một lần nọ có người bạn hỏi: Mầy có bao nhiêu anh em ? Anh Hồng Trạch trả lời là có cả thảy mười một anh chị em. Người bạn ồ lên một tiếng và nói thế là bố mầy “sản xuất và sáng tác đều sung mãn như nhau cả”.

Sau cùng anh Dương Hồng Ân mời tất cả Ca Nhạc sĩ và những người trong ban tổ chức lên để trao tặng đóa hồng, cùng với lời cám ơn chân thành mọi người không quản đường sá xa xôi từ Paris và Hannover cũng như anh chị em tại Stuttgart, đã bỏ công sức tổ chức một buổi sinh hoạt văn hóa để hoài niệm và cám ơn một Nhạc sĩ tài hoa đã để lại cho đời những tác phẩm âm nhạc, mà tiếng hát từ hơn nửa thiên niên kỷ qua vẫn còn làm rung lòng người thưởng lãm.
Chấm dứt phần I của chương trình hát những bản nhạc của nhạc sĩ Dương Thiệu Tước trong chủ đề tưởng niệm. Nghỉ giải lao 30 phút để dùng bửa chiều nhẹ và ăn bánh uống cà phê do ban tổ chức khoản đãi.

Trở lại phần hai những bài hát tự do, nhưng hình như cũng mang một chủ đề về mùa thu như những bản nhạc sau đây: Mùa Thu Không Trở Lại (nhạc Phạm Trọng Cầu) qua tiếng hát Usha. Giọt nắng bên thềm (nhạc Thanh Tùng) với tiếng hát Thụy Uyển. Bài Hát Mùa Thu (thơ Hàn Mặc Tử) giọng ngâm Lâm Đăng Châu. Thu Hát Cho Người (nhạc Vũ Đức Sao Biển) tiếng hát Tuyết Dung. Giọt Mưa Thu (nhạc Đặng Thế Phong) tiếng hát Ngọc Bích. Thu Ca (nhạc Phạm Mạnh Cương) tiếng hát Thu Thủy. Phôi Pha (nhạc Trịnh Công Sơn) tiếng hát Hương Lan. Hương Xưa (nhạc Cung Tiến) tiếng hát Hà Chi Mai Anh Tuấn. Động Hoa Vàng (thơ Phạm Thiên Thư, nhạc Phạm Duy) tiếng hát Usha. Mình Ơi (nhạc Diệu Hương) tiếng hát Thụy Uyển. Gửi Nhau Lời Quan Họ (nhạc Nguyễn Minh Châu) tiếng hát Tuyết Dung.

Đã khép lại chương trình sinh hoạt văn hóa hôm nay, cũng đến giờ bùi ngùi chia tay trong tiếc nuối là thời gian qua mau. Mọi người ra về mang theo một cảm xúc với âm hưởng của mấy giờ qua như một kỷ niệm đẹp. Cảm giác rất ngọt ngào khi được nghe lại “tiếng xưa” như trở về tắm lại dòng suối mát của quê hương, ngỡ tưởng như lòng dịu lại sau những phút giây thương nhớ về một quê mẹ giờ đây đã nghìn trùng…

Đôi nét về Nhạc sĩ Dương Thiệu Tước:

Dương Thiệu Tước (1915–1995) là một nhạc sĩ tiền chiến nổi tiếng và được coi là một trong những nhạc sĩ tiền phong của tân nhạc Việt Nam. Ông sinh ngày 15 tháng 5 năm 1915, quê ở làng Vân Đình, huyện Sơn Lãng, phủ Ứng Hòa, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Nội). Xuất thân trong gia đình Nho học truyền thống, ông là cháu nội cụ nghè Vân Đình Dương Khuê, nguyên Đốc học Nam Định.Thuở nhỏ ông học ở Hà Nội, trong thập niên 1930 ông gia nhập nhóm nghệ sĩ tài tử Myosotis (Hoa Lưu Ly) gồm Thẩm Oánh, Lê Yên, Vũ Khánh… Dương Thiệu Tước cũng là người có sáng kiến soạn nhạc “bài Tây theo điệu ta”, những nhạc phẩm đầu tay của ông thường được viết bằng tiếng Pháp. Mặc dù theo học nhạc Tây, nhưng nhạc của ông vẫn thắm đượm hồn dân tộc. Trong một ấn phẩm viết tay, ông ngỏ ý: “Theo tôi tân nhạc Việt Nam phải thể hiện rõ cá tính Việt Nam. Để đạt được điều này, người sáng tác phải hiểu rõ nhạc Việt qua cách học nhạc cụ cổ truyền cũng như hát được các điệu hát cổ truyền”.

Ông vào miền Nam sinh sống từ năm 1954. Tại Sài Gòn ông làm chủ sự phòng văn nghệ tại Đài phát thanh Sài Gòn đồng thời được mời làm giáo sư dạy lục huyền cầm/Tây Ban cầm tại trường Quốc Gia Âm Nhạc. Sau ngày nước Việt Nam thống nhất năm 1975, nhạc của ông bị cấm đoán và ông cũng bị mất chỗ dạy học tại trường Quốc Gia Âm Nhạc.

Cuộc sống gia đình

Vợ chính thất cũng là vợ đầu của ông là bà Lương Thị Thuần có 5 người con, ba người chị hiện sinh sống ở Hoa Kỳ, đến anh Dương Hồng Ân và em kế là anh Dương Hồng Trạch hiện sinh sống tại Đức. Vợ sau của ông là Minh Trang, một ca sĩ nổi tiếng thập niên 1950, có con riêng là ca sĩ Quỳnh Giao. Ông bà sống hạnh phúc trong 30 năm, cũng có với nhau 5 người con là: Dương Hồng Phong, Vân Quỳnh (ca sĩ hải ngoại), Vân Dung, Vân Hòa, Vân Khanh. Ngoài ra ông còn có thêm một đứa con với bà thứ ba tên là Dương Hồng Đức.

Sau năm 1975 do bệnh tật nên ông ở lại Thành phố Sài Gòn. Năm 1978 bà Minh Trang cùng các con định cư ở nước ngoài. Đầu thập niên 1980 ông về chung sống với bà Nguyễn Thị Nga tại quận Bình Thạnh và được bà chăm lo cho tuổi về chiều. Ông mất ngày 1 tháng 8 năm 1995 tại Sài Gòn. Gần đây, sau thời đổi mới, nhạc của ông đã được phép lưu hành lại trên cả nước Việt Nam./.

© Đàn Chim Việt

Đọc bài liên quan: Nhân 100 năm ngày sinh Dương Thiệu Tước