Các vấn đề chung quanh việc di chuyển bằng máy bay dân sự

Gần đây, tin tức máy bay hàng không dân sự bị nạn khá dồn dập. Năm 2014 hai chiếc của hãng Malaysia bị nạn. Và mới nhất hôm 24/3 chuyến bay 9525 của công ty Germanwings một chi nhánh của hãng Lufthansa (Đức) cất cánh từ Barcelona, Tây Ban Nga đi Düsseldorf Đức, bị phi công phụ Andreas Lubitz do bệnh tâm thần cố ý lái đâm vào núi Alpes ở Pháp giết chết 150 người gồm hành khách và phi hành đoàn. Nhiều người bỗng cảm thấy sợ đi máy bay.

Nhưng dựa vào thống kê thì máy bay là cách di chuyển đường xa an toàn nhất. Tờ tuần báo THE WEEK của Mỹ số ngày 17/4/2015 trong bài nhan đề : Fear of Flying (Sợ Bay, trang 11) xem xét các khía cạnh của vấn đề này. Tôi xin tóm lược hiến bạn đọc.

**Trần Bình Nam**

————————————————-

Xác suất an toàn của máy bay dân sự

Thống kê liên quan đến các hãng hàng không lớn trên thế giới cho thấy trung bình cứ 4.7 triệu người đi máy bay mới có một trường hợp rủi ro. Ai cũng biết bị sét đánh rất hiếm, thế nhưng cứ 1.9 triệu người thì có 1 người bị sét đánh.Trong thập niên 1970 mỗi năm trung bình có 68 vụ máy bay rớt làm thiệt mạng khoảng 1,676 người. Nhưng mấy thập niên qua nhờ tiến bộ về kỹ thuật và điện toán, con số tổn thất giảm xuống một nửa với 40 tai nạn và 832 tử thương. Năm 2014 với 33.4 triệu lần máy bay cất cánh chỉ có 21 chiếc gặp nạn.

Nhờ đâu máy bay dân sự an toàn như vậy?

Trước hết nhờ các chuyên viên trong ngành hàng không biết rút ra các bài học từ các tai nạn đã xẩy ra. Sau một tai nạn, chuyên viên điều tra xem xét các mảnh máy bay, đọc các thông tin ghi lại trong hộp chứa dữ kiện gọi là hộp đen (black box, thường sơn màu đen) xác định nguyên nhân tai nạn và thực hiện những cải tiến cần thiết về chế tạo, kỹ thuật điều hành không lưu và phi đạo v.v … để tránh tái diễn.

Về mặt kỹ thuật, sự phát minh hệ thống định vị trí (Global Positioning System – GPS), và hệ thống báo động gần vật lạ như gần máy bay khác hoặc bay quá thấp trong hai thập niên 1970 và 1980 đã giúp tránh hàng ngàn tai nạn. Patrick Smith, một phi công máy bay dân sự nói ngành hàng không dân sự hôm nay xem như đã tránh được hoàn toàn các vụ máy bay rớt bởi những nguyên nhân quen thuộc thường xẩy ra trong những chục năm về trước .

Những nguyên nhân sinh ra tai nạn hôm nay

Hiện nay 80% tai nạn máy bay được ghi nhận do sơ suất của con người như phi công hay nhân viên kiểm soát không lưu. Phần còn lại do thời tiết hay do cơ phận máy bay. Tai nạn do phi công cố ý gây ra như vụ máy bay của công ty Germanwings vừa qua và chuyến bay của hãng hàng không EgyptAir năm 1999 ngoài bờ biển Massachusetts là những tai nạn cực kỳ hiếm thuộc tính định mệnh không thể thống kê.

Hàng không dân sự của các quốc gia tiên tiến so với các nước còn chậm tiến.

Thông kê cho thấy nếu bạn dùng máy bay của các công ty lớn của các nước tiên tiến tỉ số tai nạn là 1 trên 19.8 triệu . Đối với các hãng máy bay của các nước đang phát triển tỉ số này là 1 trên 2 triệu, tức cao gần 10 lần! Các nước trong Cộng đồng Âu châu và Hoa Kỳ thường cấm không cho máy bay của công ty hàng không nào có thành tích xấu bay vào nước mình. Trong số này đa số là các hãng hàng không của các nước Phi châu, các nước Đông nam Á, các quốc gia thuộc Liên bang Xô viết trước kia. Tai nạn chết người của các công ty hàng không Indonesia cao hơn tại nạn đi máy bay Mỹ 25 lần.
Đi máy bay do công ty Tây phương chế tạo như Boeing, AirBus an tòan hơn máy bay hiệu khác. Trong 23 vụ rớt máy bay năm 2012 chỉ có 3 chiếc do các hãng máy bay Tây phương đóng. Nhưng máy bay do nước nào đóng cũng cần một đội ngũ bảo trì giỏi. Về mặt này các quốc gia chậm tiến vẫn chưa đủ trình độ.

Tất cả các hãng máy bay của Hoa Kỳ có an toàn không ?

Nói chung các công ty hàng không của Hoa Kỳ rất an toàn nhất là các công ty lớn. Từ năm 2003 đến năm 2009, các hãng máy bay nhỏ bị nạn gấp 10 lần các hãng lớn. Nhưng đối với Hoa Kỳ tai nạn của các hãng nhỏ cũng rất hiếm. Tai nạn mới nhất là một máy bay của công ty Colgan Air (ít ai nghe) rớt tại Buffalo do sơ suất của phi công làm chết 50 hành khách cũng cách đây đã 6 năm.

Được vậy nhờ các hãng hàng không lớn của Hoa Kỳ có khả năng thuê nhân viên kinh nghiệm. Lương tháng một phi công của hãng Delta là 61.000 mỹ kim, trong khi lương của một phi công lái máy bay cho các công ty địa phương chỉ 15.000 mỹ kim. Nhưng trong 99% thời gian ở trên không bạn bay với một phi công nhiều hay ít kinh nghiệm không ảnh hưởng gì đến an toàn của bạn. Chỉ lúc có gì bất thường xẩy ra mới khác. Trong phi vụ 1549 của hãng US Airways ngày 15/1/2009 phi trưởng Chesley Sullenberger nhờ kinh nghiệm 20.000 giờ bay đã bình tĩnh cho chiếc máy bay A320 ông ta lái đáp an toàn trên sông Hudson khi máy hỏng đã cứu mạng 155 hành khách.

Làm thế nào để bay an toàn hơn nữa?

Tiến bộ kỹ thuật giúp cho ngành bay an tòan hơn. Qua thời gian các nước đang phát triển càng phát triển hơn và các công ty hàng không của họ cũng sẽ an toàn hơn. Nhưng kỹ thuật cũng không bao giờ đến mức tuyệt đối và sơ suất do đội ngũ bảo trì, và phi hành đoàn cũng không tuyệt đối tránh được. Kết luận: Đi máy bay càng lúc càng an toàn có thể hiểu là an toàn tuyệt đối theo nghĩa thực tế, nhưng không thể an toàn tuyệt đối theo nghĩa lý thuyết.

Làm thế nào để tránh sơ suất do phi công

Cách tốt nhất là dùng máy bay không người lái. Tất cả các công việc như cho máy bay cất cánh, định đường bay, bay cao thấp, đáp xuống hoàn toàn do máy điện toán điều khiển. Kỹ thuật này đang được áp dụng cho các drone dùng làm vũ khí chống khủng bố và dịch vụ giao hàng. Và một ngày không xa sẽ dùng cho các máy bay dân sự. Trên thực tế hiện nay máy điện toán đã làm hầu hết công việc của phi công. Sau khi cất cánh, phi công cho vào máy điện toán các dữ kiện về đường bay, cao độ và máy bay tự động bay. Phi công chỉ canh chừng. Máy điện toán còn giúp phi công khi đáp xuống, nhất là khi thời tiết xấu.

Khi máy bay được tự động hóa hoàn toàn, một phi công ngồi trên đất liền có thể điều khiển nhiều máy bay một lúc. Bằng cách đó, giảm sai lầm của con người đến độ tối thiểu. Nhưng còn khủng bố, và sự xâm nhập điện toán làm hỏng chương trình bay tự động và liên lạc giữa đất liền với máy bay vẫn có thể xẩy ra. Sau cùng là yếu tố tâm lý. Làm sao bạn có thể yên tâm ngồi vào một chiếc máy bay biết rằng không có ai lái cả!

Tóm lại không có gì tuyệt đối. Nhưng theo lời ông Carl Rochelle, một chuyên viên an toàn hàng không dân sự thì: “Trong một chuyến đi xa bằng máy bay dân sự, phần nguy hiểm nhất là đoạn từ nhà đến phi trường.”

April 22, 2015

©  Trần Bình Nam

© Đàn Chim Việt