Xuân Diệu: Chủ soái trường thơ ‘tân con cóc’

Đầu những năm sáu mươi của thế kỷ trước, khi còn ngồi trên ghế nhà trường tập tọe làm thơ, chúng tôi thành khẩn thú nhận từng là đệ tử của trường thơ “tân con cóc” do thi sĩ Xuân Diệu làm chủ soái. Vì sao một thi hào từng có hai tập thơ lớn : “Thơ, thơ” và “Gửi hương cho gió”trước 1945 nay lại lập ra trường phái thi ca không giống ai thế?

Từ bỏ dòng thơ lãng mạn, Xuân Diệu đi theo cách mạng, lên chiến khu Việt Bắc kháng chiến, được đảng cộng sản cải tạo thành con người mới, nên ông đã phải từ bỏ hai tập thơ lớn trên để được công nông hóa, giai cấp hóa, để được vào đảng. Hồi đầu kháng chiến, nhà văn Nguyễn Tuân, sám hối đến mức treo các tập tùy bút tuyệt vời của mình viết trước năm 1945 lên cây như treo một con dê cỏn ( chữ của Hồ Xuân Hương) lên cành cây rồi dùng roi quất nát bét tác phẩm của mình để đẹp lòng đảng mà hóa thành người vô học, là con người lý tưởng của thời bần cố nông cai trị treo khẩu hiệu diệt trí thức.

Năm 1961 là năm “đỉnh cao muôn trượng” (Tố Hữu), trên ghế nhà trường, chúng tôi được học lý luận văn học rằng: nền văn học của chúng ta là nền văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa, một nền văn học TUYỆT ĐỐI KHÔNG CÓ BI KỊCH. Học trò không hiểu hỏi thầy: thưa, không bi kịch là sao ạ? Là không có nỗi buồn, không có nỗi đau, không có nhớ nhung sướt mướt như bọn tư bản hèn hạ…Thế văn học cổ của ta như thơ Nguyễn Trãi, Nguyễn Du toàn nỗi buồn thì có phải là văn học không ? Không, cần phải xóa bỏ thứ văn học buồn thảm của giai cấp phong kiến tư sản. Rồi thầy kể, rằng thầy được nghe chính ông Hà Huy Giáp thứ trưởng bộ văn hóa, người đưa ra lý thuyết văn học xã hội chủ nghĩa không có bi kịch giảng tại Ty Giáo dục; rằng bên Liên Xô, đàn bà vừa đẻ vừa cười tươi như hoa, có bà vừa đẻ vừa cầm ảnh Lê Nin, vừa đẻ vừa hát bài “ Chiều Matxcova” sướng muốn chết. Rằng các nhà khai sáng chủ nghĩa cộng sản muốn xóa bỏ bi kịch trên trái đất, con người chỉ còn biết cười hềnh hệch từ sáng đến tối…

Sau vụ đánh bọn phản động nhân văn giai phẩm, rồi đến vụ dẹp bỏ tàn dư của bọn nhân văn như “Mùa hoa dẻ” ( Văn Linh), “Cái gốc”(Nguyễn Thành Long), “Sắp cưới” ( Vũ Bão”, “Vào đời”( Hà Minh Tuân)…không khí văn học miền Bắc lúc đó tiêu điều, xơ xác. Các nhà văn dúm dó lại, cúi mặt xuống ( trừ cánh văn vẻ lề phải vác mặt lên hãnh tiến như vừa được chén mỗi người nguyên xi một bộ lòng lợn vậy), không khí văn đàn và văn nhân xao xác như gà gặp cáo.

Giữa lúc ấy Xuân Diệu xuất hiện với lý thuyết thơ: “Chân, chân, chân, thật, thật, thật”. Ông giải thích, đây là cách ông rút ngắn lý thuyết văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa; rằng cứ làm thơ như sao chụp con người mới đã là hay rồi, không cần tưởng tượng hư cấu bép xép…Nghĩa là thấy sao viết vậy, viết bằng ngôn ngữ thường ngày của nhân dân, không được bôi đen, có tô hồng chút đỉnh càng tốt. Tính lãng mạn cách mạng trong xu hướng văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa là ở chỗ ta cần phản ánh hiện thực theo xu hướng xã hội chủ nghĩa, tức là có nói quá lên một tí về sự hạnh phúc ngất ngây của chủ nghĩa cộng sản hệt thiên đường ngay trong hiện thức còn mồ hôi nước mắt vẫn cứ là tốt nhất. Sẽ đến lúc đảng đưa ta đến thiên đường tuyệt đối không còn mồ hôi, không còn nước mắt. Đả đảo bọn mồ hôi, đả đảo bọn nước mắt. Nụ cười và tiếng hát muôn năm…

Đoạn, Xuân Diệu mang câu thơ ông mới viết: “Con đỉa bò qua mô đất chết” mà ông cho là câu thơ hay nhất của đời mình ra làm tiêu chí lập nên trường phái thơ “ tân con cóc” của mình. Ông giải thích, một lần ông đi chống hạn với nông dân, đi qua đường, ông thấy một con đỉa trâu nằm vắt ngang một mô đất vừa chết. Ông bèn nghĩ, ta phải làm bài thơ về bọn Mỹ Diệm trong miền Nam, nhất định chúng bay sẽ có số phận như con đỉa này : chúng bay sẽ phải nằm vắt qua mô đất lịch sử mà chết héo cho xem. Nhưng ông lại thôi, ông làm bài thơ chống hạn, chống trời, rằng trời già kia, mi không mưa thì bảo, ta sẽ kéo giai cấp nông dân đang theo đảng lên tìm thằng giời đấu tố. Nhưng vì phải làm thơ gấp, ông chỉ cho thơ ông nói lên cái nắng hạn này rất ác, con đỉa sống dai như ma thế mà mới bò qua mô đất đã chết mất ngáp rồi.Đấy chính là linh hồn của trường phái văn học tiên tiến nhất mọi thời đại.

Theo lý thuyết thơ phải “chân chân chân thật thật thật”, phải theo thi pháp con đỉa của Xuân Diệu, bao nhiêu bài thơ tân con cóc đã ra đời, đã in trên các báo, đã ngâm trên đài tiếng nói Việt Nam.Chúng tôi ngày đó cũng góp phần làm phong phú nền thơ “ tân con cóc” bằng bài thơ được cho là khá hay của một mầm non văn nghệ còn đi học. Bài thơ đó như sau:

Bài thơ GIÓ THƯƠNG YÊU TRÊN ĐỒNG HỢP TÁC XÃ

Trên đồng hợp tác nắng như thiêu
Mồ hôi nông dân đổ thật nhiều
Đảng ta chợt gửi vài cơn gió
Lau mồ hôi gió quá thương yêu

Ôi gió của tình thương giai cấp
Đường cày xốc tới các vì sao
Nắng hạn đỉa chết dân không chết
Nhờ gió cần lao mang đến mưa rào

Vì sao có gió em biết không
Vì hướng ta đi theo ngọn cờ hồng
Giai cấp nông dân nuôi toàn xã hội
Nhờ gió đảng ta lúa hát đâm bông
Nam Định mùa hạn 1963
TMH
Khi bài thơ tân con cóc này được in trên báo Nam Định và được Đài truyền thanh Nam Định ngâm ra rả trên làn sóng Galen, chúng tôi khi đó còn oắt con, đã sướng đến nỗi suốt một tuần không thể ngủ. Mẹ tôi cầm roi, gọi tôi lên giường, quất cho ba roi, quắn đít, đoạn quát : mẹ cấm con làm thơ, mày mà được in một bài thơ nữa trên báo tỉnh chắc sướng quá mà chết mất. Bố tôi phải lên tận tòa báo tỉnh, khép nép xin xỏ : lạy các bác, các bác thương tình tha cho đừng in thơ thằng Hảo nhà chúng em nữa, mới được in một bài mà nó đã suýt chết vì mất ngủ cả tuần. Nhà em chỉ có nó là con trai…thôi xin các bác tha cho.

Ít năm sau, thấy thơ tôi được cô Trần Thị Tuyết ngâm trên Đài tiếng nói Việt Nam, bố mẹ tôi đến nhà thờ xin cha làm cho một cái lễ cầu cho thằng Thomas Trần Mạnh Hảo thoát khỏi đường thơ văn là đường ma qủy cám dỗ. Đoạn, bố bảo : anh thương tôi và mẹ anh thì quay về sống lương thiện, đừng thơ văn nữa, nếu anh không nghe, sau này có thể chết vì thơ đấy…

Xem ra bả hư danh thi phú nó ám người ta đến mê muội là thế, khiến cả đời tôi thành đứa con bất hiếu không biết nghe lời cha mẹ.

Nhớ lại chuyện này, tôi càng thông cảm với nhà thơ Nguyễn Quang Thiều vừa được tôi phê bình thơ anh hơi bị nhiều trên Internet. Anh Thiều đang trên đà trở thành nhà thơ lớn nhất nước, thậm chí như anh nói sẽ có ngày Việt Nam giật giải Nô Ben thơ ( còn ai vào đấy nữa). Anh Thiều trong một bài viết về thơ in trên website Tiền Vệ từng tuyên bố : trước những năm tám mươi của thế kỷ XX ( những năm anh Thiều xuất hiện) thế giới hầu như không biết rằng Việt Nam có một nền thơ. Sau khi thơ anh và các chiến hữu trong trường thơ tân con cóc của anh được dịch ồ ạt ra tiếng Anh, thế giới mơi trắng mắt ra mà thán phục thơ các ông kinh thật đấy nhỉ. Anh Thiều được đà, còn vênh vang tuyên bố : Việt Nam là một cường quốc thơ…

Vả, cũng trong giai đoạn người thầy, người anh, người thủ trưởng cơ quan anh là ông Hữu Thỉnh đang dọn đường cho anh Thiều thay ông làm chủ tịch Hội Nhà Văn VN khóa tới bằng cách giúp anh vào đảng lại, bằng cách tìm mọi phương tiện truyền thông khuyếch trương anh và thơ anh lên trên cả Nguyễn Trãi, Nguyễn Du…

Một người đang ở trên đỉnh cao danh vọng và quyền lực, lại đang trên hành trình trở thành thiên tài thơ thế giới như anh Thiều, lại bị một người ít nổi tiếng, tài hèn trí mọn như Trần Mạnh Hảo phê bình thơ anh dở, thơ anh dễ dãi, ào ào như nước máy bị hư trên phố, thì bất kỳ ai, chưa nói đến anh Thiều từng nhiễm chất Cu Ba, từng nhiễm máu văn hóa Tây Ban nha nóng như bò tót thấy cờ đỏ, cũng phải chửi cha tên Trần Mạnh Hảo mất dạy, mày dám phê bình thơ một người sắp thành Neruda, thành thiên tài thơ thế giới vậy à?

May mà anh Thiều là người học trò thân thương của chủ tịch Fidel Caxtro vĩ đại, mang dòng máu cách mạng chân chính, biết kìm hãm sự nổi giận của trí tuệ, mới chỉ dùng một phần trăm tài rủa sả của giai cấp vô sản, nên anh chỉ ban cho TMH chúng tôi mấy lời chửi rủa dễ thương vì dám phê bình thơ anh Thiều : mày là một thằng vô phúc, một thằng đê tiện và bỉ ổi…

Nay, nhân bàn đến chuyện trường phái thơ tân con cóc do Xuân Diệu sáng lập, chúng tôi từng viết chưa chính xác trong bài: “ Về trường phái thơ tân con cóc của Nguyễn Quang Thiều” rằng anh Thiều đã thó thi pháp này của Xuân Diệu. Nay sợ anh Thiều giận, chúng tôi xin anh thứ lỗi, rằng anh không thó thi pháp con cóc mới của Xuân Diệu, mà anh chỉ tiếp thu và nâng cao thành trường phái thơ riêng là TRƯỜNG PHÁI HẬU TÂN CON CÓC…

Từ nay, để anh Thiều khỏi giận, chúng tôi trong các bài viết sắp tới, danh xưng của trường phái thơ do anh làm chủ soái sẽ là TRƯỜNG PHÁI THƠ HẬU TÂN CON CÓC anh Thiều nhé.

Chúng tôi cũng cần phải giải thích cho quý độc giả vì sao Xuân Diệu và Nguyễn Quang Thiều không cùng một môn phái thơ Tân con cóc?

Anh Thiều mới hơn phái tân con cóc của Xuân Diệu ở chỗ đã có công dung tục hóa, chửi thề hóa, dâm ô hóa, chó cái hóa thơ Việt Nam bằng cách đưa thơ Việt từ thi pháp Apollo xuống thi pháp Dionysus theo quan điểm mỹ học Nietzsche. Anh Thiều lại copy những phần thô tục nhất, dơ dáy nhất, tục tĩu nhất của thi pháp Ác hoa Baudelaire, thi pháp siêu thực (surrealisme) của Andre Breton…đưa vào thơ mình để phá bỏ hoàn toàn thi pháp thơ truyền thống Việt Nam.

Anh Thiều học Tây ( ban nha) về, nên anh thường theo các thuyết cực đoan chính trị, cực đoan văn nghệ, dứt khoát không cho phép sự hài hòa giữa HƯ và THỰC, TỤC và THANH , THỦY và HỎA, ÂM và DƯƠNG, giữa mỹ học Apollo và mỹ học Dionysus…
Anh Thiều nhất định phải đập tan thi pháp thơ truyền thống để đưa những: âm hộ, dương vật, tử cung, giao hợp, làm tình trên giường, chó cái đái, bạo dâm, thủ dâm, vú đàn bà, mông đàn bà, cưỡng dâm, hiếp dâm, làm thế nào để làm tình được với những người đàn bà hôi mùi cá…Những món hậu hiện đại, hậu tân con cóc này tràn ngập trong thơ anh Thiều, khiến anh tí tửng rằng thơ anh đã ngang bằng thơ thế giới ?
Anh Thiều ạ, anh cứ việc làm những câu thơ tả cận cảnh sự giao hợp nhưng tôi xin cam đoan với anh tính sex trong thơ anh so với tính sex trong thơ của đại thi hào Hồ Xuân Hương cũng chỉ như con muỗi so với con voi mà thôi. Bà chúa thơ Nôm này là thi pháp truyền thống đấy; sao thơ sex của bà lại hiện đại gấp tỉ lần thơ sex Nguyễn Quang Thiều?

Bởi sự khác nhau giữa cái gọi là thơ Nguyễn Quang Thiều với thơ của những đỉnh cao truyền thống là ở chỗ thơ của các tiền bối kia là thơ đích thực, là thơ hay, thơ truyền cảm. Còn cái món tạp pí lù của thi pháp chó cái đái nơi anh toàn là những lời tầm phào, bậy bạ, dễ dãi và dơ bẩn như nước cống rãnh Hà Nội đang đổ vào đại trường giang của vi khuẩn và hôi hám có tên là Tô Lịch, thưa anh…

Xin hẹn anh Thiều một bài khác, tôi sẽ chỉ cho anh thấy thi ca của tiền nhân ta hiện đại gấp tỉ lần so với những món thi pháp chó cái bậy bạ của anh đang mê hoặc một số bạn trẻ chưa được giáo dục thẩm mỹ thi ca chân chính…

Viết tại ĐẠI NGU QUỐC

Ngày 27-6-2012

© Trần Mạnh Hảo

© Đàn Chim Việt