Bài thơ “Lính mà em” của Phạm Tiến Duật hay Lý Thụy?
Chúng tôi ( TMH) vừa nhận được email của nhà thơ, nhà văn Lý Thụy Ý nói về bài thơ “Lính mà em” của bà đã từng in trên báo “Văn nghệ tiền phong” tại Sài Gòn năm 1967, sau đó in vào tập thơ “Khói lửa” của bà in năm 1972 tại Sài Gòn. Bài thơ này còn in trong tuyển tập: “Thơ tình năm 1975” của miền Nam.
Nhưng, lạ lùng thay, bài thơ “Lính mà em” của nhà thơ Lý Thụy Ý lại thấy nằm trong tuyển tập thơ Phạm Tiến Duật do nhà xuất bản Hội Nhà văn Việt Nam xuất bản năm 2007, tất nhiên là bài thơ mang tên Phạm Tiến Duật (có sửa một số chữ in nghiêng) dưới đây.
Còn đây là lá thư điện tử của nhà thơ Lý Thụy Ý gửi chúng tôi (TMH):
Kính gởi nhà thơ Trần Mạnh Hảo
Tôi tình cờ đọc được trên trang mạng của Nguyễn Trọng Tạo và Nguyễn Khắc Phục những luồng ý kiến về bài thơ “LÍNH MÀ EM” mà tôi là tác giả. Tôi, Lý Thụy ý, viết báo và làm thơ tại Sài gòn trước 1975, đã viết “Lính mà em” khoảng năm 1967-1968. Bài thơ sau đó đăng lên tuần báo Văn nghệ Tiền phong của Sài gòn, tạo được tiếng vang cho tên tuổi Lý Thụy Ý, và được đưa vào thi phẩm “Khói lửa 20″…
Đó là tâm tư của một người con gái thời chiến yêu lính, “đặc sệt” chất “Em gái hậu phương”, nói với người tình lính chiến hay dùng “Lính mà em” để biện hộ cho những lần thất hứa…Tôi tin rằng nhiều người Sài gòn vẫn còn nhớ “Lính mà em” của Lý thụy Ý, vì bài thơ được hai nhạc sĩ Y Vân và Anh Thy phổ nhạc, Hùng Cường hát và phát đi phát lại trên đài phát thanh nhiều lần…
Tôi gởi kèm cho ông 2 bài thơ, 1 được cho là của nhà thơ Phạm Tiến Duật (Ông Nguyễn Khắc Phục gần như khẳng định ). Bài thơ có lẽ được chép qua những người không “thuộc” cho lắm nên lôm côm và mất ý, tôi tin nếu Phạm Tiến Duật làm, chắc chắn sẽ hay hơn nhiều! Và một “Lính mà Em” của chính tác giả, Lý Thụy Ý, để ông thấy rõ sự khác biệt giữa “thật” và “tam sao thất bổn”…Thật ra, tôi đã đọc nhiều “Lính mà em”…và thất vọng khi thấy câu chữ hầu như…chẳng còn gì ngoài ba từ “Lính mà em!”
Hy vọng với sự khách quan, ông cho vài ý kiến, và tôi cũng chỉ biết ngậm ngùi khi mà bài thơ nầy giờ đây cũng đã nằm chễm chệ trong tập thơ cuối cùng của nhà thơ Phạm Tiến Duật với những câu cú…đáng buồn!
Cũng xin nói thêm rằng, chỉ có “người ngoài cuộc” là nói Lính mà Em của Phạm Tiến Duật, còn bản thân ông thì không thừa nhận. Trên báo TUỔI TRẺ số ra ngày Chủ nhật- 4-11-2007, trong bài “Một người lính đặc biệt trên đường mòn huyền thoại” của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều viết về Phạm Tiến Duật có đoạn:( xin trích nguyên văn )”…Khi tôi đến, ông lấy tập thơ tặng tôi và mở tập thơ ra chỉ cho tôi xem một bài thơ và nói đó không phải là thơ của ông, nhưng vì yêu quí mà những người làm sách đã đưa bài thơ đó vào. Đó là bài “Lính mà Em”. Phạm Tiến Duật nói đây là bài thơ của một nhà thơ nào đó của Sài gòn viết trước 1975…”(Nguyễn Quang Thiều).
Thật ra, những dư luận cũng đã qua khá lâu, nhưng gần đây tôi mới tình cờ biết được nên nghĩ tác giả Lính Mà Em lên tiếng cũng không thừa, trước hết để tránh sự ngộ nhận không đáng có, thứ hai là đưa ra nguyên bản bài thơ để những người yêu Lính mà em có một bài thơ đúng nghĩa.
Hy vọng không làm phiền nhà thơ.
Chân thành cám ơn.
Lý Thụy Ý
Sài gòn 22- 12- 2012
Lính mà em
Phạm Tiến Duật
Em trách Anh gửi thư sao chậm trễ
Em đợi hoài em sẽ giận cho xem
Thư Anh viết bao giờ Anh muốn thế
Hành quân hoài đấy chứ,
Lính mà em!
Anh gửi cho Em mấy nhành hoa dại
Để làm quà không về được em ơi
Không dự lễ Nô- Encùng em được
Thôi đừng buồn em nhé,
Lính mà em!
Ngày nghỉ phép Anh cùng Em dạo phố
Tay chiến binh đan năm ngón tay mềm
Em xót xa đời anh nhiều gian khổ
Anh mỉm cười rồi nói,
Lính mà em!
Qua xóm nhỏ anh ghi dòng lưu niệm
Trời mưa to, hai đứa nép bên thềm
Anh che em khỏi ướt tà áo tím
Anh quen rồi không lạnh,
Lính mà em!
Anh kể em nghe chuyện trong này
Trăng đầu mùakhông đủ viết thư đâu
Thư Anh viết chữ mờ nét vụng
Hãy hiểu dùm Anh nhé,
Lính mà em!
Ghét Anh ghê chỉ được tài biện hộ
Làm cho người ta thêm nhớ thương
Em xa lánh những ngày vui trên phố
Để nhớ người hay nói,
Lính mà em!
Tiểu sử Phạm Tiến Duật (Theo Bách khoa toàn thư)
Phạm Tiến Duật (14 tháng 1 năm 1941 – 4 tháng 12 năm 2007) là một nhà thơ Việt Nam với nhiều tác phẩm thơ tiêu biểu viết trong thời kỳ Chiến tranh Việt Nam.
Tiểu sử:
Phạm Tiến Duật sinh ở huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ. Cha ông là nhà giáo, dạy chữ Hán và tiếng Pháp, còn mẹ làm ruộng, không biết chữ. Ông tốt nghiệp trường Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964, nhưng sau đó không tiếp tục với nghề giáo mà quyết định lên đường nhập ngũ. Trong thời gian này, ông sống và chiến đấu chủ yếu trên tuyến đường Trường Sơn. Đây cũng là thời gian ông sáng tác rất nhiều tác phẩm thơ nổi tiếng. Năm 1970, sau khi đoạt giải nhất cuộc thi thơ báo Văn nghệ, Phạm Tiến Duật được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam.
Chiến tranh kết thúc, ông về làm việc tại Ban Văn nghệ, Hội Nhà văn Việt nam. Ông sống ở Hà Nội, là Phó trưởng Ban Đối ngoại Hội Nhà văn Việt Nam. Ông cũng là người dẫn chương trình của một chương trình dành cho người cao tuổi của kênh VTV3, Đài Truyền hình Việt Nam.
Ông là đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam, được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2001, Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật năm 2012.
Ngày 19 tháng 11 năm 2007, Chủ tịch Nguyễn Minh Triết đã ký lệnh tặng thưởng Huân chương Lao động hạng nhì cho nhà thơ Phạm Tiến Duật[1].
Ngày 4 tháng 12 năm 2007, vào khoảng 8:50, ông mất tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 vì căn bệnh ung thư phổi[2].
Đóng góp”
Ông đóng góp chủ yếu là tác phẩm thơ, phần lớn thơ được sáng tác trong thời kỳ ông tham gia quân ngũ. Thơ của ông được các nhà văn khác đánh giá cao và có nét riêng như: giọng điệu sôi nổi, trẻ trung và có cái “tinh nghịch” nhưng cũng rất sâu sắc. Nhiều bài thơ của ông đã được phổ nhạc thành bài hát trong đó tiêu biểu nhất là “Trường Sơn đông, Trường Sơn tây”.
Những tập thơ chính:
·Vầng trăng quầng lửa (thơ, 1970), nổi tiếng nhất với tác phẩm “Bài thơ về tiểu đội xe không kính”
·Ở hai đầu núi (thơ, 1981)
·Vầng trăng và những quầng lửa (thơ, 1983)
·Thơ một chặng đường (tập tuyển, 1994)
·Nhóm lửa (thơ, 1996)
·Tiếng bom và tiếng chuông chùa (trường ca, 1997)
·Tuyển tập Phạm Tiến Duật (in xong đợt đầu ngày 17-11-2007, khi Phạm Tiến Duật đang ốm nặng)
Ông được ca tụng là “con chim lửa của Trường Sơn huyền thoại”, “cây săng lẻ của rừng già”, “nhà thơ lớn nhất thời chống Mỹ”. Thơ ông thời chống Mỹ từng được đánh giá là “có sức mạnh của một sư đoàn”.
Lý Thụy Ý
Lính Mà Em
Mình trách anh hay hồi âm thư trễ
-Em đợi hoài! Em sẽ giận cho xem
Thư anh viết:- Bao giờ anh muốn thế
Hành quân hoài đấy chứ- Lính mà Em!
Anh gởi về em mấy cành hoa dại:
-Để làm quà không về được Noel
Không đi lễ nửa đêm cùng em gái
Thôi đừng buồn anh nhé- Lính mà em!
Anh kể chuyện hành quân nằm sương gối súng
Trăng tiền đồn không đủ viết thư đêm
Nên thư cho em nét mờ, chữ vụng
-Hãy hiểu dùm anh nhé- Lính mà Em!
Qua hành lang Eden ghi kỷ niệm
Buổi chiều mưa hai đứa đứng bên thềm
Anh che cho em khỏi ướt tà áo tím
-Anh quen rồi, không lạnh- Lính mà em
Ngày về phép anh hẹn mình dạo phố
Tay chinh nhân đan năm ngón tay mềm
Mình xót xa đời anh nhiều gian khổ
Anh cười buồn khẽ nói:- Lính mà em!
Ghét anh ghê! Chỉ được tài biện hộ
Làm “người ta” càng thương mến nhiều thêm
Nên xa lánh những cuộc vui thành phố
Để nhớ một người hay nói LÍNH MÀ EM !
(Khói Lửa 20-1967)
Lính Mà Em, thơ Lý Thụy Ý, trong tập THƠ TÌNH NAM 1975 do gio-o.com tuyển chọn và giới thiệu.
Qua những bằng chứng trên đây, rõ ràng bài thơ “Lính mà em” là thơ của nhà thơ Lý Thụy Ý chứ không phải thơ của nhà thơ Phạm Tiến Duật. Chỉ cần nghe hơi thơ biết đây là thơ của một người phụ nữ, càng không phải phong cách thơ tinh nghịch, hóm hỉnh, nghiêng về bút pháp hiện thực của Phạm Tiến Duật.
Chắc là người chủ biên tuyển tập Phạm Tiến Duật (tập 1) là nhà văn Nguyễn Khắc Phục đã có sự nhầm lẫn đáng tiếc khi thực hiện tuyển tập thơ này. Mong nhà văn Nguyễn Khắc Phục cho công luận biết vì sao một bài thơ của nữ thi sĩ Việt Nam Cộng hòa làm cho lính miền Nam lại biến thành bài thơ của nhà văn cộng sản miền Bắc làm cho lính miền Bắc trong khi hai bên đang ở hai chiến tuyến giao tranh?
Bài thơ “Lính mà em” của nhà thơ Lý Thụy Ý viết năm 1967, khi Phạm Tiến Duật chưa nổi tiếng ngoài miền Bắc . Trong cuộc thi thơ của báo Văn Nghệ năm 1969, chùm thơ của Phạm Tiến Duật được giải nhất, bạn đọc mới biết tên tác giả này.
Chúng tôi xin giới thiệu thêm hai bài thơ của chị Lý Thụy Ý để thấy hơi thơ cùng hơi thơ của ‘Lính mà em” là do một người viết:
Lý Thụy Ý: Những Bài Thơ Viết Trước 1975
Mang ý tưởng về những người lính chiến
Từng đêm buồn gác bên súng vào Thơ
Phương trời xa – theo ánh hỏa châu mờ
Nghe chiến trận về gần miền đô thị
1968
Lính Mà Em!
Mình trách anh hay hồi âm thư trễ
- Em đợi hoài! Em sẽ giận cho xem
Thư anh viết: – Bao giờ anh muốn thế
Hành quân hoài đấy chứ – Lính mà Em!
Anh gởi về em mấy cành hoa dại:
- Để làm quà không về được Noel
Không đi lễ nửa đêm cùng em gái
Thôi đừng buồn anh nhé – Lính mà em!
Đêm biên giới kê đầu lên báng súng
Trăng tiền đồn không đủ viết thư đêm
Nên thư cho em nét mờ, chữ vụng
- Hãy hiểu dùm anh nhé – Lính mà Em!
Qua hành lang Eden ghi kỹ niệm
Buổi chiều mưa hai đứa đứng bên thềm
Anh che cho em khỏi ướt tà áo tím
- Anh quen rồi, không lạnh- Lính mà em
Ngày về phép anh hẹn mình dạo phố
Tay chinh nhân đan năm ngón tay mềm
Mình xót xa đời anh nhiều gian khổ
Anh cười buồn khẽ nói:- Lính mà em!
Ghét anh ghê! Chỉ được tài biện hộ
Làm “người ta” càng thương mến nhiều thêm
Nên xa lánh những cuộc vui thành phố
Để nhớ một người hay nói LÍNH MÀ EM!
KL 20-1967
Vì…
Viết trong mùa hè đỏ lửa
Vì tất cả những người trong cuộc chiến
Đều mỉm cười chấp nhận chuyện chia ly
Vì chúng mình là người trong cuộc chiến
Em không buồn khi tiễn bước anh đi
Vì hai tiếng Việt Nam trìu mến quá
Nên hàng hàng lớp lớp tiếp chân nhau
Vì mãnh đất quê hương kiều diễm quá
Nên hoa ngụy trang áo chiến chóng phai màu!
Vì Trường Sơn còn kiêu hùng ngạo nghễ
Nên từng đoàn chim sắt lướt tung mây
Vì Cửu Long còn từng cơn sóng vỗ
Nên tàu đi những chuyến hải trình dài
Vì thương người bên kia bờ vĩ tuyến
Nên vạn bàn tay chung sức đắp con đường
Còn ngăn cách bởi dòng sông Bến Hải
Và nhịp cầu mang hai chữ Hiền Lương!
Vì dưới bóng quân kỳ bay phất phới
Còn những người lính trẻ đứng hiên ngang
Nên như ngày xưa tiễn Người ra quan ải
Em hai tay nâng rượu tiển đưa Chàng…
1972
Tiểu sử Lý Thụy Ý
- Tên thật Nguyễn Thị Phước Lý, Sinh nhật vào ngày : 02-04-1947
- Quê nội: Quảng Nam – Quê ngoại: Thừa Thiên – Huế
- Làm thơ, viết văn, viết báo ở đất Sài Gòn từ giữa thập niên 60 thế kỷ XX.
Lý Thụy Ý, một nữ văn, thi sĩ nổi danh từ trước 1975 , khởi sự viết cho tuần báo ‘ Văn Nghệ Tiền Phong’ , thư ký tòa soạn tờ báo này trông coi mục Văn nghệ Kaki ( Văn nghệ lính)
Sau 1975 , Lý Thụy Ý , bạn cải tạo các nhả văn, báo Thanh Thương Lý Đại Nguyên , văn sĩ Doãn Quốc Sỹ vv.. ở trại tập trung nào đó trên Cao nguyên (tôi không nhớ rõ niên hạn năm cải tạo), sau về tp. HCM lấy chồng , viết văn , sáng tác.
Những tác phẩm chính:
Thơ: – Khói lửa 20 (1972) – Thơ tình Lý Thụy Ý (1995) – Kinh tình yêu (2003)
Văn: – Theo triền nắng đổ (1970) – Người sau tuyến lửa (1972) – Bông hồng không tỏa hương (1992) – Ngọc lai (1993) – Khuya hoang (1994) – Những mùa xuân chín (1999)
Bà Lý Thụy Ý vì lịch sự mà không mắng ông Phạm Tiến Duật mà còn dẫn lời ông Nguỹen Quang Thiều bảo ông Duật phủ nhận. Nếu thế và nếu ông Duật có chút liêm sỉ thì nên viết một bài cái chính ngay khi sách được in
Nhưng nghĩ cho cùng thì thằng bác Hồ còn trân tráo giả danh Trần Dân Tiên để tự bơm mình thì mấy thằng cháu cỡ tay Duật thì biết sao được điều sơ đẳng đó. Bịnh!
LÍNh của Lý thụy Ý , thì còn gì mà nghi ngờ cho lôi thôi ra.
Bộ đội cụ Hồ …về phép ? Hừ, xem ra khó đấy ! Về
mà kể lể dông dài, tiêu cực hay sao?
Mà nếu may ra, nhớ ơn bác đảng, mà bộ đội về phép,
thì hình như có mùa Noel không mà dìu em đi lễ ?
Em có cái áo dài màu tím nào không nhỉ, cụ Hồ ơi!
Bà nó, sau 1975, chôm chĩa ngay thơ miền Nam mà
khoe mẽ…
Tui là người mê nhạc “dzựt” thời VNCH. Là loại nhạc theo các điệu sống động của Âu Mỹ lúc bấy giờ như điệu Twist, Slow rock, Mambo, Cha cha cha, Slow rock soul, A go go, …
Tui còn nhớ rất rõ có 2 bài ca về lính lúc ấy đều đặt tên “Lính mà em”. Một của Hùng Cường và một hình như là của Anh Thi. Bài của HC thì viết cho lính bộ binh, AT viết cho Hải quân. Nhưng cả 2 bài đều trích dựa vào thơ của Lý Thụy Ý để viết thêm lời. Ở mổi đầu bản nhạc bán trên thị trường, các nhạc sĩ đều ghi rõ xuất xứ tác giả của bài thơ mà mình lấy ý và lời.
Xin xem ở đây bản viết cho lính hải quân VNCH
http://www.youtube.com/watch?v=JPP5LrUbB7s
http://www.youtube.com/watch?v=Iz6bIc1Uldc
Dưới đây là trích lời bản nhạc Lính mà em do Hùng Cường viết và hát.
Mình cứ trách anh/ thư không hồi âm
Khiến em đợi lâu/ em giận cho xem
Thư anh rằng/ không bao giờ muốn thế
Hành quân ngoài đây chứ/ lính mà em
Ngày về phép/ anh hẹn mình dạo phố
Tay chinh nhân/ đan năm ngón tay (em) mềm
Mình xót xa/ đời anh nhiều gian khổ
Anh cười buồn khẽ nói/ lính mà em
Bản của nhạc sĩ Anh Thy và Y Vân (click vào các link đã dẫn ở trên) viết cho lính Hải Quân. Bản Hùng Cường viết cho lính bộ binh. Nhưng cả 2 bản đều dựa vào ý và một phần lời thơ bài Lính mà em của ký giả, nhà thơ kiêm Lý Thụy Ý lúc bấy giờ.
Có người đặt nghi vấn “ngược” là có thể LTY lấy cảm hứng từ bản nhạc có trước? Làm gì có chuyện đó. Theo lý thông thường, tui thấy hầu hết nhạc sĩ VN phổ thơ thành nhạc. Có thể họ phổ toàn bài thơ, hoặc chỉ lâý một vài câu, vài đoạn trong bài thơ làm ý chính. Như trường hợp các nhạc sĩ đã phổ nhạc bản Lính mà em.
Cũng nói thêm về nhạc lính thời VNCH, sau 75 bị cấm ngặt và bị chê là nhạc “sến”. Thật ra, theo tui, viết nhạc sến không phải là dễ. Nói đúng ra, viết nhạc để công chúng rộng rãi yêu thích lâu dài không dễ. Người con gái bình dân lao động có thể lời lẽ của họ không chuốt trau hoa mỹ, nhưng tình yêu của họ thì không thể chê trách được. Tui e là những người chê nhạc “sến” họ chưa chắc làm nổi một bản nhạc đi vào lòng công chúng. Được công chúng yêu mến và bỏ tiền ra mua.
Ngày nay, ở VN, nhạc “sến” không thể còn nữa. Thay vào đó, tui gọi là nhạc “sủi”
. Sủi tiếng Tàu là “nước”. Nhạc lai Tàu.
Nhạc sủi
http://www.youtube.com/watch?v=wdis6ufF5n0
http://www.youtube.com/watch?v=LB0idVlTL_Q
Xin đính chính.
Có 2 bản Lính mà em. Một của Y Vân và một của Anh Thy. Bản Y Vân viết cho lính bộ binh và Anh Thy viết cho lính hải quân VNCH. Bản YV do Hùng Cường hát. Bản AT do Mai Lệ Huyền trình bày. Cả 2 bản đều trích lời và ý của bài thơ Lính mà em của nhà thơ Lý Thụy Ý.
http://music.hatnang.com/audio/by/title/la_nh_ma_em
http://www.saigongate.com/forum/topic1764-linh-ma-em-anh-thy.aspx
Có 1 bài đăng trên Văn Tuyển vào năm 2010 với tựa đề Bài ca ” Lính mà em” là của ai. Trong đó cũng phân tích rất rõ nhà thơ Phạm Tiến Duật cũng công nhận không phải là bài thơ của ông. Vậy mà cả trăm cái com từ cam, hoặc những ai còn sĩ diện hão đã gân cổ lên cải cọ rằng bài thơ được sáng tác tại miền …Bắc của nhà thơ PTD. Thậm chí có 1 ông nhận mình là bộ đội kỳ cựu công nhận rằng bộ đội Bắc đã từng ngâm nga bài thơ này từ thời xửa ! Tại dân miền Nam thấy hay quá bèn đạo thơ mà viết thành nhạc !?? Một bài thơ âm từ toàn của người lính miền Nam, khung cảnh miền Nam, vậy mà cũng sĩ diện mà nhận là của mình mới hay ?? Cuối cùng cãi đuối lý, thấy nhục vì nhận vơ, chúng bèn làm …. biến mất bài viết đó trên Văn Tuyển !
Hoan hô Trần Mạnh Hảo !
Chuyện văn đàn thời chiến.
Lý Thụy Ý còn mang thi hiệu là Ý-Yên. Một buổi trưa, có một
người lính lên lầu ba nhằm…hạch hỏi LTY tí chút. lúc đó Ý
đang cùng cô em xơi cơm dĩa. Chợt thấy người lính mà Ý
chưa bao giờ gặp, Ý phang ngay, ” Cho mượn tên anh một
tí, được không?” Thành ra nơi…văn đàn có hai Ý-Yên, một
YY là lính viết lách từ những năm 1954 khi…ri cư vô SG.
Về lý do vì sao Ý lấy…lộn tên YY, thì có thể Ý ưa một bài
thơ nào đó của YY trên mục Thơ-Và-Thi-Nhân do Vũ Hoàng
Chương trên báo Tự Do. Còn về việc LTY có cháu gái mang
tên N.T. Ý- Yên, thì suy ra,… rất có thể do phu quân của LTY
là sĩ quan BĐQ đặt tên cho con, bởi quý mến YY qua những
dòng thơ quê hương của YY vào thời gian đó?
( Hà Châu viết giùm Ý-Yên).
Bài thơ: “Lính mà em” của ai?
Trước 1975 nhiều năm, bài hát “Lính mà em” hầu như rất quen thuộc, trên các đài phát thanh. Hình như tác giả của bản nhạc là Anh Thi (?), một chiến sĩ Hải quân VNCH, nội dung bài hát là tâm tình của người lính hải quân viết thư cho người yêu hẹn ngày về phép, trích vài lời ca xác định điều đó:
“Tàu về bến anh hẹn mình dạo phố”
“Tay chinh nhân đan trong năm ngón tay mềm”
“Tàu lắc lư làm sao viết thư tình…”
“Trăng đại dương không đủ viết thư đêm.”
“Hôm mình đi xi nê về mưa nhiều. Áo dài xanh bên áo (trắng?) hoa biển… Anh che cho em…” Nhiều câu “Lính mà em” được lập lại, nhưng vẫn không sáo mòn.
Bài hát khá phổ biến trước 1975 ở trong nước cũng ở hải ngoại sau 75 cho đến nay.
Không rõ Anh Thi đã sáng tác bản nhạc nầy vào thời điểm nào, có lấy cảm hứng từ một bài thơ của một thi sĩ nào không?
Hoặc có người sau khi nghe bản nhạc rồi cảm hứng và làm bài thơ?
Vậy, tác giả bài thơ “Lính mà em!” là ai?
Mong tất cả quý vị nhạc sĩ, thi sĩ, văn sĩ, chiến sĩ… biết rõ câu chuyện, xin mời góp ý để giải tỏa một nghi vấn văn học:
Trên Phù Sa. Net, tác giả Đặng Văn Sinh (ĐVS) có bài viết “Bài thơ ‘Lính mà em’ của ai?” Theo Phù Sa thì tác giả ĐVS “Hiện là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam” (CS). Bài đăng báo (?) Phù Sa ngày 20/1/2010.
Theo ĐVS thì sau khi nhà thơ bộ đội Bắc Việt Phạm Tiến Duật (PTD) chết, tác giả tình cờ đọc trên trang web nguyenkhacphuc.com có đăng bài thơ “Lính mà em” của Phạm Tiến Duật, mà ĐVS cho rằng:
“ Bài thơ đã gây ấn tượng mạnh trong tôi bởi yếu tố lãng mạn trữ tình được thể hiện qua những dòng cảm xúc thật chân thành của một người lính trong cuộc chiến đang ở vào thời kỳ vô cùng khốc liệt. Xét về mặt thi pháp, “Lính mà em” thuộc một “kênh” khác hẳn với những gì trước đó Phạm Tiến Duật đã viết. Nó thuộc vào “phần chìm” của tư tưởng nghệ thuật, thoát ra khỏi những ràng buộc của hệ ý thức, khẳng định tư cách cá nhân của người nghệ sỹ trong quá trình sáng tạo. Với bài thơ này, tất nhiên, lúc ấy, tốt nhất là nên cất dưới đáy ba lô, còn nếu dại dột mà hở ra thì cái “vạ” có khi còn “đậm” hơn cả “Vòng trắng” sau này.
Rồi ĐVS lại đọc trên Blog ABA… của “ông bạn Lưu Đình Tuân” Ông Tuân nầy có người anh họ là Vũ Quốc Chấm:
“ Đầu năm 1975, Đà Nẵng thất thủ, ông Chấm khi ấy thuộc quân Giải phóng, nhân lúc lộn xộn ở phi trường, có lượm được cuốn sổ tay của người lính Việt nam cộng hòa nào đó để lại, trong đó chép bài thơ “Lính mà em”.”
(Trích từ Blog ABA.ABA.ABA) … Riêng bài thứ ba dưới đây, anh Chấm nói với tôi đại khái:” Cái bọn lính Ngụy chúng nó cũng thích thơ chú ạ. Năm 75, lúc vào sân bay Đà Nẵng, giấy tờ ngổn ngang, anh vớ được quyển sổ tay, chép nhiều bài thơ hay ra phết, bài này anh nhớ nhất, anh đọc chú nghe; ấy, cái thời nào nó phải theo thời ấy, chú ạ; nó là bài thơ của người em gái động viên cái bọn lính tiền tuyến ấy mà! Bài ấy như thế này: Lính mà em
Em trách anh sao gửi thư chậm thế,
Em đợi hòai sẽ giận cho xem.
Biên thư cho em bao giờ anh muốn thế,
Hành quân đường dài đấy chứ.
Lính mà em!
Anh gửi cho em mấy cành hoa dại,
Để làm quà, không về được em ơi,
Không dạo mát nửa đêm cùng em được,
Thôi đừng buồn em nhé.
Lính mà em!
Hẹn nghỉ phép, anh cùng em dạo phố,
Tay chiến binh đan đầu ngón tay mềm,
Em xót xa đời anh nhiều đau khổ,
Anh chỉ cười và nói:
Lính mà em!
Qua xóm nhỏ anh ghi dòng lưu niệm,
Trời mưa hai đứa đứng bên thềm,
Anh che cho em khỏi ướt tà áo tím,
Anh quen rồi, không lạnh.
Lính mà em!
Anh kể chuyện hành quân và gối súng,
Trăng đêm đầu không đủ viết thư đâu,
Biên thư cho em nét nhòe như vụng.
Hiểu giùm anh, em nhé!
Lính mà em.
Ghét anh ghê, chỉ có tài biện luận,
Làm người ta thêm nhớ thương nhiều.
Em xa lánh những ngày vui trên phố,
Để nhớ người hay nói
“Lính mà em”.
Vũ Quốc Chấm (sưu tầm)
Sân bay Đà Nẵng 1975
ĐVS viết tiếp:
“Nhà thơ Phạm Tiến Duật, khi ở Trường Sơn, làm bài thơ này nhưng dấu đơn vị vì nội dung ủy mị quá, không có lợi cho cách mạng. Nhưng có lẽ tiếc chiếc “áo gấm đi đêm” hay vì lí do nào đó, bài thơ được tên lính ngụy nào đó chép vào sổ tay, để rồi, khi tháo chạy/chết, quyển sổ tay rơi vào tay ông anh Chấm mình. Và cuối cùng, khi nhà thơ Phạm Tiến Duật chết rồi, nhà văn Nguyễn Khắc Phục mới công bố nó trên trang web của mình, mà 27-12-2007 mình tình cờ vào được, nay copy lại như sau:
LÍNH MÀ EM
Phạm Tiến Duật
Em trách Anh gửi thư sao chậm trễ
Em đợi hoài em sẽ giận cho xem
Thư Anh viết bao giờ Anh muốn thế
Hành quân hoài đấy chứ,
Lính mà em!
Anh gửi cho Em mấy nhành hoa dại
Để làm quà không về được em ơi
Không dự lễ Nô- En cùng em được
Thôi đừng buồn em nhé,
Lính mà em!
Ngày nghỉ phép Anh cùng Em dạo phố
Tay chiến binh đan năm ngón tay mềm
Em xót xa đời anh nhiều gian khổ
Anh mỉm cười rồi nói,
Lính mà em!
Qua xóm nhỏ anh ghi dòng lưu niệm
Trời mưa to, hai đứa nép bên thềm
Anh che em khỏi ướt tà áo tím
Anh quen rồi không lạnh,
Lính mà em!
Anh kể em nghe chuyện trong này
Trăng đầu mùa không đủ viết thư đâu
Thư Anh viết chữ mờ nét vụng
Hãy hiểu dùm Anh nhé,
Lính mà em!
Ghét Anh ghê chỉ được tài biện hộ
Làm cho người ta thêm nhớ thương
Em xa lánh những ngày vui trên phố
Để nhớ người hay nói,
Lính mà em!
Như vậy là ông Duật cho tới lúc chết vẫn là thằng cáy và ông Phục là thằng tốt với bạn bè, chẳng quản đến thân.
Thêm một chuyện “ly kỳ” đối với ĐVS:
“Khi mình đang vào trang nguyenkhacphuc.com – canhcualieutrai@yahoo.com.vn, gọi cô phụ trách máy tới xem để in ra. Cô này liếc qua, nói “Ơ bác cũng thích thơ à?” – “Ừ, thế mày có thích không? Xem đi!”. Cô bé chăm chú một lúc, rồi nói: “Ơ, cháu cũng biết bài này, à không, nó có mấy chỗ khang khác. Giống cái bài trong sổ thơ của chị cháu. Để cháu về xem lại”.”
Vậy thì rốt cuộc, bài thơ “Lính mà em” là của ai? Của nhà thơ Phạm Tiến Duật mà người lính Cộng hòa nào đó vô tình “nhặt được” bản thảo rơi trên đường hành quân, chép vào sổ tay rồi đến khi thành phố thất thủ, anh ta “bỏ của chạy lấy người” di tản (hoặc tử thương) tại phi trường hay là ngược lại? Rất mong có sự minh định từ những người lính của cả hai bên đã từng tham gia cuộc chiến và bạn đọc trong và ngoài nước yêu mến văn chương.” (Xuân Mậu Tý Đặng Văn Sinh)
Trường Sơn Đông, Trường Sơn tây… là thơ của Phạm Tiến Duật (PTD) được phổ nhạc, dù đó là những câu thơ mang màu sắc tình yêu nam nữ, thì chỉ “lãng mạn” theo tinh thần “hiện thực xhcn”:
“Hết rau rồi em có lấy măng không?” Con người dưới chế độ CS, nhất là những người đang bị xua vào Miền Nam, sống trong rừng mà “cái ăn” luôn luôn thôi thúc, ám ảnh! Dù chỉ mơ “rau, măng, khoai, sắn…” Đang yêu cũng phải nghĩ tới miếng ăn!
ĐVS viết “với bài thơ nầy, tất nhiên, lúc ấy, tốt nhất là nên cất dưới đáy ba lô, còn nếu dại dột mà hở ra thì cái “vạ” còn đậm hơn cả “vòng trắng” sau nầy.”
Đã biết sợ mà cất giấu dưới đáy ba lô thì không thể nào có bản chép thứ hai để lọt vào cuốn sổ tay một người lính “cộng hòa”, để rồi “giải phóng quân Chấm” nào đó nhặt được ở phi trường Đà Nẵng năm 75?
Bài thơ được cất giấu mãi sau khi PTD chết (2000?) mới được phổ biến trên blog của nhà văn Nguyễn Khắc Phục? Vậy thì bản nhạc “Lính mà em” có trước 1975 rất lâu, Anh Thi đã “đạo thơ”, nói trắng là nhạc sĩ đã “ăn cắp” những câu thơ tương đồng ở đâu ra để phổ bản nhạc “Lính mà em”?!
Về nội dung bài thơ, chỉ có người bộ đội đang ở miền Bắc, may ra mới được đi nghỉ phép. Còn những người đã vào Nam, làm gì có chuyện nghỉ phép vài/ ba tuần lễ về Bắc dẫn đào đi dạo phố, đi dự lễ Noel xong rồi trở vào?
Nhưng rõ ràng , bài thơ được viết ở trong Nam “Anh kể em nghe chuyện trong nầy” So với câu “Anh kể em nghe chuyện hành quân gối súng” nơi cuốn sổ tay ở phi trường Đà Nẵng. Cũng như ĐVS khẳng định rằng PTD làm bài thơ nầy ở Trường Sơn.
Nếu như câu thơ: “Không dự lễ Nô-en cùng em được” thay bằng “Lễ 2/9” hay lễ “Cách mạng tháng Mười” “cách mạng tháng Tám” còn tin được. Lễ Nô- en chắc chắn không phải là ngày lễ dành cho bộ đội Miền Bắc xưa, cũng như nay?
Bộ đội nghỉ phép, không thể để “cùng em đi dạo phố” vì còn phải “tranh thủ” vớt bèo, nấu cám lợn, hay trồng luống rau, luống sắn… để “cải thiện”.
Làm gì có “năm ngón tay mềm” nơi bàn tay nơi những cô gái Miền Bắc thời chiến tranh, có lẽ đây là bàn tay của tiểu thư con nhà những ủy viên Trung ương đảng, các tướng lĩnh cao cấp chăng?
Trước 1975, không biết PTD có lọt vào được thành phố Huế, Sài Gòn, Nha Trang… để tưởng tượng một khi mình về Bắc nghỉ phép đi daọ với người yêu thướt tha với “tà áo tím” trên đường phố Hà Nội, mà hình ảnh “tà áo tím” vào thập niên 60 Thế kỷ trước khá bình thường ở nhiều thành phố miền Nam? Để rồi khi anh bộ đội hết phép, trở về chiến trường Miền Nam, còn cô tình nhân Miền Bắc (không lao động tốt) có “năm ngón tay mềm” phải “Em xa lánh những ngày vui trên phố… để nhớ người…”
Suốt cả ngày (liền đêm) phải “nhớ Bác, nhớ Đảng” thì giờ đâu để nghĩ đến người tình xa xôi?
“Em xót xa đời anh nhiều đau khổ”
Trong chiến tranh, người lính VNCH phải chịu nhiều gian khổ, riêng các cô gái ở hậu phương, cũng không đến nỗi quá vất vả. Họ có thể biểu tỏ tình cảm như thế nào cũng được, không sợ bị ai “phê bình, kiểm điểm” Người yêu là lính chiến về thành phố nghỉ phép, các cô hoàn toàn có tự do cùng đi dạo phố nhiều ngày mà chẳng bị ai dòm ngó.
Trong khi các cô gái miền Bắc chắc chắn khó có được an nhàn, dù là học sinh sinh viên, ngoài giờ học còn phải “lao động xhcn… tất cả cho tiền tuyến.” Với người yêu, các cô phải “động viên tinh thần” ca ngợi “thành tích” hô hào “chiến công” “ba khai, ba chống”, ngợi ca “Bác Đảng”… Làm sao dám ủy mị, xót xa “đời anh nhiều đau khổ!” như thế được!
Vì thế có thể khẳng định, bài thơ “Lính mà em” không thể do Nguyễn Tiến Duật hay bất cứ một anh bộ đội Miền Bắc nào sáng tác.
Chuyện còn lại là bài thơ nầy có trước hay sau bản nhạc có cùng tên “Lính mà em” và người lính VNCH nào là tác giả của bài thơ?
Mời quý vị vào cuộc.
25/12 Noel 2010
nguyễn duy ân
Ô. Nguyễn Duy Ân viết bài này từ 25/12/2010. Những tình tiết này tôi đã được đọc trên Văn Tuyển. Nhưng xét cho cùng bài thơ để dưới đấy ba lô của PTD thì cũng không thể nói là của ông ta. vì ngày đó bô đội vẫn nghe lén chưng trình ca nhạc VNCH. Có thể ông ta nghe thấy hay rồi viết lại để thưởng thức và phải dấu dưới ba lô vì là văn hoá phẩm của phía bên kia.Lại nói rằng do 1 phút thăng hoa của tâm hồn, ông đã làm thơ khác lạ, và gọi là 1 kênh khác của tâm hồn ông ! Khó thuyết phục, bởi văn là người, không thể lầm ai khác. Và lại nói rằng bài thơ này trong sổ tay của lính VNCH bỏ lại , lại cho rằng PTD đã vứt bài thơ trong hành quân và lính VNCH … nhặt được nên ghi vào sổ tay ? Sao không nghĩ rằng người lính CH đã xem trong các tập san của VNCH và chép vào sổ tay ? Sao không nghĩ ngược lại, PTD đã nhặt được bài thơ trên đường hành quân ? Muôn điều ” phe ta” đều cưỡng ép tư tưởng, tình huống, miễn sao bài thơ là của PTD cho …danh giá mà quên rằng 2 chữ ” đạo văn’ là tối kỵ cho 1 người có liêm sĩ ! Lại nói rằng PTD đã phủ nhận đứa con của mình vì sợ kiểm điểm mới lạ. Nói chung, đã chiến thắng rồi, thì muốn cướp là cướp dù chỉ là bài thơ nhỏ nhoi. Đó là cái thói côn đồ của bọn CSVN.
Rất may, nay chính tác giả đã lên tiếng. Cảm ơn ô. TMH.
He he he ….
Cả một tập thơ “Ngục Trung Nhật Ký” của ông già Tầu họ Lý còn bị bác Hồ “thuổng nhẹ”, huống gì chỉ có mỗi một bài thơ của một nữ sĩ Miền Nam VN (cũng) họ Lý này…mà các cháu ngoan của bác lại…tha cho ?!
Chỉ có điều là bác Hồ “thuổng” của người đã chết, và thời đó chưa có internet…nên mọi chuyện có thể “cả vú lấp miệng em”, lấp liếm được thì đã đành .
Đằng này,, các cháu ngoan của bác lại bạo gan hơn, đi “thuổng” thơ của người còn sống sờ sờ, ngay trong “thời đại tin học” (bùng nổ) – thế mới….”máu” – dù chuyện có “bùng nổ” thì các cháu ngoan bác Hồ cũng không Ke vì đã “có đảng và nhà nước…no” rồi .
Con hơn cha là nhà có phúc, các cháu chơi bạo hơn bác Hồ là đất nước có tương …nai !
Nhớ ca sĩ Mai lệ huyền hay nhảy & hát :
Hôm mình đi xi – nê về mưa nhiều
Áo dài xanh bên áo trắng hoa biển
Anh che cho em đừng làm ướt áo
Anh quen rồi… Mưa gió lính mà em!!!!
Cô Thuỵ ý
Xin nghiêng mình bái phục
Cs Hồ chí minh đã áp đặt chính sách NGU dân thì làm gì có những nhà thơ Bắc kỳ ỦY MỊ dám can đảm dùng ngôn từ Miền-nam,viết nên một sáng tác cho cá-nhân người lính trận.Với cs chỉ được ca tụng đảng mà thôi.Cá-nhân tôi cũng như những người trên,khẳng định là thơ-nhạc của người Miền-nam,mà người cs bắc Việt THÍCH cầm nhầm,hay cưởng đoạt.
Đây cũng là thái độ dân tộc tính của cs Bắc kỳ…mà chỉ mổi một csvn đủ can đãm làm.
Mong rằng Phạm tiến Duật có một lần đủ làm người đàn ông Bắc kỳ lên tiếng xác nhận mình đã cầm nhầm để được tiến thân.
Em trách anh sao hồi thư chậm trễ
Em đợi hoài .. Em sẽ giận cho xem ..
Cô Thuỵ Ý kính
Xin gửi về cô những lời chúc dễ thương & thân ái trong mùa Nô -en này nhé !
Mong được cô hồi âm , nếu không .. Cô sẽ được nghe lại điệp khúc :
Em đợi hoài …. Em sẽ giận cho xem