Quốc nạn ở Việt Nam: Tất cả đều tuồn xuống sông

Việt Nam, một đất nước nổi tiếng có bờ biển dài và hệ thống kênh rạch, sông ngòi chằng chịt đổ ra biển, có lẽ vì thế mà Việt Nam có thói quen tất cả chất thải đều tuồn xuống sông rồi sông cuốn trôi tống ra biển cho tiện?

Từ “cầu tõm” ra sông

Khu vực đồng bằng miền Nam nổi tiếng cả nước với “đặc sản” cầu tõm cũng bởi miền Nam là nơi tập trung hệ thống kênh rạch, sông ngòi nhiều nhất nước. Càng vào vùng sâu vùng xa, chỉ cần ngồi dưới xuồng chạy lòng vòng các kênh rạch là bạn sẽ nhìn thấy cầu tõm dọc hai bên bờ nhiều vô kể dù từ năm 1995 nhà nước đã ban hành quy định cấm làm cầu tõm.

Theo Sài Gòn Tiếp Thị ngày 24 tháng 6, 2010, tính đến ngày 23 tháng 6, 2010, đi khắp các xã của hai huyện Mỏ Cày Bắc, Mỏ Cày Nam (Bến Tre) nơi nào cũng thấy bóng dáng cây cầu tõm hiện diện trong vườn nhà dân. “Tất cả 4 ấp của xã đều đạt danh hiệu ấp văn hóa và đều có cầu tiêu ao cá với nguồn nước thông ra sông rạch trong vùng. Nhiều người dân phải sử dụng cầu tõm vì họ ở vùng đất thấp, thường xuyên ngập nước, không thể xây dựng được cầu tiêu tự hoại,” ông Phan Văn Giang, bí thư đảng ủy xã Tân Hội (Bến Tre) nói.

Cầu tõm không phải là “sản phẩm độc quyền” của dân đồng bằng miền Nam, mà đồng bằng miền Bắc cũng góp phần “cạnh tranh” và cũng “nổi tiếng” không kém. “Từ điển” tiếng lóng của giới “giang hồ mạng” giải thích: Từ “Anh hùng núp” chỉ cảnh sát giao thông, “Dân bọ” chỉ người Bắc Trung Bộ từ Nghệ An đến Quảng Trị, “Dân cá gỗ” chỉ người Nghệ An, “Dân củ mì” chỉ người Bình Ðịnh và “Dân cầu tõm” chỉ người Nam Hà.

Ðến rác thải đổ xuống sông

Theo Tuổi Trẻ (24 tháng 2, 2010), hiện nay, nhiều con sông ở Hà Nội đã bị biến thành sông rác. Rất nhiều loại phế thải từ dịp tết, từ những cành đào, quất chưng xong sau tết bỏ đi đến lá gói bánh chưng, vỏ hộp mứt kẹo, chiếu rách, bàn thờ cũ… được tập trung vứt xuống sông. Trên sông Tô Lịch, rác thải nổi lềnh bềnh chiếm gần hết dòng chảy. Nhiều miệng cống thoát nước bị các túi rác thải ùn ứ lại thành từng đống bốc mùi khó chịu. Rất thải cũng dồn đầy ở đoạn sông Nhuệ ngay chân cầu Tó.

Những năm gần đây, nguồn nước thải và rác rưởi sinh hoạt của cư dân dọc đôi bờ đã đầu độc và đang khai tử sông Ðào (Nghệ An). “Một số hộ dân thường ngày tập kết rác tại điểm vắng, đêm đến bí mật tuồn rác xuống sông, rác cũ vừa ‘lặn’ xuống sông đã mọc lên đống rác mới, cái ‘quy trình xử lý rác’ ấy cứ triền miên năm này qua năm khác.”

Cũng theo Tuổi Trẻ (4 tháng 3, 2010), nhiều dòng sông ở tỉnh cà Mau hiện nay đều ngập rác. Hằng ngày, tại chợ nông sản Cà Mau (phường 7, thành phố Cà Mau) nơi thuyền ghe tấp nập lên hàng, rất nhiều người mua bán các loại nông sản, hàng hóa cứ vô tư tống thẳng đủ loại phế phẩm, rác rưởi xuống sông. Dọc hai bên bờ sông hiện có gần 500 hộ dân sinh sống, rất nhiều gia đình thường xuyên xả rác sinh hoạt, nước thải xuống sông. Anh Trần Kỳ Công (cư dân Cà Mau) bức xúc: “Chưa bao giờ sông rạch vùng này tràn ngập rác như hiện nay. Cứ 1-2 tuần là máy đuôi tôm của tôi bị gãy chân vịt vì chém phải vỏ dừa hoặc quấn đầy bọc nilông.” Nhiều ghe tàu khác cũng bị chết máy vì rác như trường hợp vừa nêu.

Tuyến kênh xáng Cà Mau-Bạc Liêu xuôi về hướng Tân Thành (phường 6, thành phố Cà Mau) cũng đầy rác. Rất nhiều tàu qua lại đã rẽ nước đẩy đủ loại rác (bọc nilông, thùng xốp, phế phẩm nông sản…) tấp vào dầy đặc mé kênh hai bên. Tại chợ Tắc Vân (Cà Mau), rác cũng dầy đặc dưới các trụ nhà sàn. Kênh xáng Cà Mau-Bạc Liêu đã trở thành túi rác hứng đủ mọi phế phẩm từ hệ thống nhà vệ sinh và rác thải sinh hoạt hằng ngày của người dân đổ xuống. Còn ở thị trấn Thới Bình (huyện Thới Bình, Cà Mau), mỗi ngày có hàng tấn rác thải của người dân ở dọc ngã ba Tắc Thủ đến thị trấn Trần Văn Thời (Cà Mau) xả xuống sông Ông Ðốc.

Việt Báo cho hay, khu Trung tâm Thương mại Cái Khế-Cần Thơ (TTTMCK) là nơi sầm uất nhất hiện nay của thành phố Cần Thơ, nhưng điều trớ trêu là nó thải tất cả mọi thứ dơ bẩn xuống dòng sông Cái Khế. Sông Cái Khế vì thế mỗi ngày một đen thêm và hôi thối.

Và chất thải công nghiệp cũng ra sông

Vụ xả chất thải ra sông “đình đám” nhất là vụ công ty Vedan xả chất thải công nghiệp ra sông Thị Vải, khiến dòng sông này bị “bức tử” vì chất độc, đời sống người dân phụ thuộc vào dòng Thị Vải cũng “hấp hối” theo. Hiện nay, nông dân Ðồng Nai, Bà Rịa-Vũng Tàu, Cần Giờ đang tự mình chuẩn bị khởi kiện Vedan ra tòa đòi bồi thường thiệt hại.

Ở Sài Gòn, nhà máy sửa chữa tàu biển SaiGon Shipmarin “chơi” luôn nước bắn rửa thành tàu chứa sơn, nước thải chứa dầu nhớt, cát bắn sơn và gỉ tàu (chưa qua xử lý) xuống sông Nhà bè công khai không cần giấu giếm.

“Năm năm nay, nhiều hộ dân ấp Ðá Hàng, xã Hiệp Thạnh, Gò Dầu, Tây Ninh phải sống trong ô nhiễm do nhà máy sản xuất của công ty cổ phần Cao Su Tây Ninh gây ra. nhà máy sản xuất của công ty cổ phần Cao Su Tây Ninh xả thải sông Vàm Cỏ Ðông.”

Ngày 21 tháng 5, 2010, Phòng Cảnh sát Phòng chống tội phạm về môi trường, Công an tỉnh Bình Dương phát hiện công ty TNHH Jorn Technology tại khu công nghiệp Việt Hương “xả chui” nước thải qua cống ngầm (tất nhiên cống này chải thẳng ra sông). Cũng trong thời gian này, Phòng Cảnh sát môi trường Công an TP.HCM kiểm tra và phát hiện công ty cổ phần Giấy Linh Xuân (số 3A đường số 9, phường Linh Xuân, quận Thủ Ðức) vi phạm quy định về xử lý chất thải.

Rồi nhà máy Ðường (Quảng Ngãi) xả thải thẳng ra sông Trà Khúc, nhà máy Miwon (Hà Nội) xả thải ra sông Hồng, nhà máy sản xuất nhôm Tung Kuang (Hải Dương) được UBND tỉnh Hải Dương cấp hẳn giấy phép xả thải ra sông Ghẽ (do Sở NN&PTNT Hải Dương tham mưu, đề xuất).

Hệ thống van đóng mở đường ống nước thải được giấu kín trong lùm cây. (Hình: báo Quảng Ngãi)

Gần đây nhất, Sở Tài Nguyên và Môi Trường tỉnh Hà Nam phát hiện hàng chục tấn cá của các doanh nghiệp, hộ dân “bỗng nhiên” chết hàng loạt trên sông Châu Giang. Nguyên nhân chính được xác định là do nguồn nước sông Châu Giang bị ô nhiễm từ lượng nước sông Nhuệ bị ô nhiễm nặng đổ vào.

Trong tháng 5, 2010, Cục Cảnh Sát Phòng Chống Tội Phạm Môi Trường (C49-Bộ Công An) ghi nhận hàng loạt vụ xả thải của các doanh nghiệp trên toàn quốc. Cụ thể, ngày 20 tháng 5, 2010, C49 đã phát hiện công ty cổ phần Thương Mại Dệt May Tín Thành (quận Hà Ðông, Hà Nội) xả nước thải không qua xử lý, với lưu lượng 70-80m3/ngày đêm gây ô nhiễm môi trường. Ngày 27 tháng 5, 2010, C49 bắt quả tang công ty cổ phần Luyện Kim Tân Nguyên (huyện Kinh Môn, Hải Dương) xả nước thải không qua xử lý ra môi trường. Mỗi ngày, công ty này xả ra sông Phi Liệt khoảng 50-60 m3 nước thải.

Theo C49 (Bộ Công An), những vi phạm quy định về xử lý chất thải công nghiệp liên tiếp xảy ra tại nhiều địa phương. Ðồng thời, C49 cũng đã đưa ra “báo động đỏ” về hàng loạt doanh nghiệp xả thải ra môi trường.

Xử lý vi phạm quá khó khăn?

Ông Nguyễn Văn Ðát, phó chủ tịch UBND huyện Mộc Hóa (tỉnh Long An) khẳng định: hiện nay, chưa có một văn bản nào quy định hình thức xử lý đối với các hộ dân sử dụng “cầu tõm,” “cầu cá.” Theo ông Lê Thanh Hiền, phó chủ tịch UBND xã Tân Lập (Mộc Hóa), mặc dù đã bị cấm từ mấy năm nay nhưng hiện vẫn còn nhiều người dân làm “cầu tõm” trên kênh rạch. Tuy nhiên, không dễ để xử lý những trường hợp vi phạm này vì: “Khi mời lên xã, họ nói đó là nhà tắm chứ không phải ‘cầu tõm.’ Thành ra biết người ta sai mà không làm gì được. Người ta nói là tắm chứ làm cái gì trong đó mình đâu thể kiểm tra.”

Hàng trăm hộ gia đình sống bằng nghề chài lưới trên sông Trà Khúc lâm vào cảnh khó khăn do nguồn lợi thủy sản bị hủy diệt, nhưng chính quyền địa phương vẫn chưa có biện pháp xử lý thích đáng người vi phạm.

Ngày 22 tháng 4, 2010, UBND tỉnh Hải Dương quyết định rút giấy phép xả nước thải ra môi trường của Cty Tung Kuang, tạm đình chỉ các hoạt động sản xuất phát sinh nước thải của Cty, buộc Cty tháo dỡ đường ống xả thải trái phép. Tuy nhiên, cho đến nay Cty Tung Kuang vẫn có hoạt động gây ảnh hưởng tới dân cư xung quanh, đồng thời đường xả thải trái phép dẫn ra sông Ghẽ vẫn yên vị.

Ðối với vụ công ty Cao Su Tây Ninh xả thải sông Vàm Cỏ Ðông, bà Dư Thị Cẩm Vân – thượng tá, trưởng phòng Cảnh Sát Môi Trường – Công An tỉnh Tây Ninh nói: “Phòng sẽ kiểm tra việc xả thải gây ô nhiễm của công ty cao su trên và sẽ có hình thức xử lý.” “Sẽ kiểm tra” tức là người dân Tây Ninh sẽ phải chờ và không biết đến bao giờ mới “thoát nạn”?

Chỉ cần bỏ một chút thời gian vào Google tìm kiếm cụm từ “sông”+”xả thải” sẽ cho chúng ta kết quả đáng sợ là gần như cả nước Việt Nam đâu đâu cũng có tình trạng xả chất thải rắn lẫn không rắn xuống sông này. Theo quy định tại Nghị Ðịnh 117/2009/NÐ-CP, chế tài xử phạt với doanh nghiệp vi phạm chỉ từ 100 đến 500 triệu đồng, trong khi doanh nghiệp có thể được lợi hàng chục tỷ đồng từ việc xả thải chui. Dù có rất nhiều vụ vi phạm xảy ra, nhưng vẫn chưa có vụ việc nào bị khởi tố hình sự. Phải chăng việc xử lý quá khó khăn khiến cho hành vi xả thải công nghiệp ra sông bừa bãi đã được “nâng cấp” thành “quốc nạn”?

Nguồn: Người Việt