Người lính Mỹ gốc Mễ trong chiến tranh Việt Nam
Giáo sư Tomás Summers Sandoval gốc Mễ dạy Sử tại đại học Pomona, California, có ông bố tham gia chiến tranh Việt Nam, nhưng ông ít thấy báo chí Mỹ nói về người lính Mỹ gốc Mễ trong quân đội Hoa Kỳ . Ông bỏ công nghiên cứu vai trò của người lính Mỹ gốc Mễ, nhất là vai trò đó trong chiến tranh Việt Nam. Ngày 30/4 vừa qua đánh dấu 40 năm ngày chiến tranh Việt Nam chấm dứt và một trang sử mới sắp mở ra tại Tây Thái Bình Dương, là thời điểm thích hợp để ghi lại một trang sử bị bỏ quên. Để nắm vững vai trò của người lính Mỹ gốc Mễ, nhà báo Pat Morisson phỏng vấn giáo sư Tomás Sandoval, đăng tải trên nhật báo Los Angeles Times ngày 27/5/2015 . Sau đây là các nét chính của cuộc phỏng vấn.
** Trần Bình Nam **
—————————————————
Quân đội Mỹ trong chiến tranh VN
Pat Morrisson: Thưa giáo sư, ông cụ phục vụ trong quân đội Mỹ hồi chiến tranh Việt Nam. Có phải vì vậy ông quan tâm và nghiên cứu vấn đề này?
Tomás Sandoval : Đó là một lý do ngoài lý do tôi thích Sử học. Nhìn những tấm hình cha tôi gởi cho mẹ tôi từ Việt Nam trong tập album gia đình tôi không thấy hình ảnh chiến tranh trong đó. Chỉ là hình cha tôi chụp chung với các thanh niên còn trẻ khoảng 19, 20 tuổi khác, khi thì ngồi nói chuyện phiếm với nhau, khi thì uống bia trong trại.
Cha của đa số các bạn gốc Mễ của tôi ở trường tiểu học đều là cựu chiến binh. Và khi nhìn vào các cộng đồng người thiểu số khác tôi thấy chiến tranh Việt Nam ảnh hưởng khác nhau đến các cộng đồng.
Pat Morisson: Ảnh hưởng đối với cộng đồng người gốc Mễ như thế nào?
Tomás Sandoval: Ảnh hưởng đầu tiên là làm cho cộng đồng người Mỹ gốc Mễ thấy vai trò ôm đồm của Hoa Kỳ trên thế giới và trở nên chống chiến tranh. Nhưng một số cựu chiến binh khi trở về cảm thấy tự hào đã chiến đấu cho quê hương và yêu thương nước Mỹ hơn trước khi ra đi. Đồng thời cảm thấy được sự cấn cái vì đất nước mình yêu thương và sẵn sàng hy sinh cho nó có những định chế kỳ thị chính mình. Người cựu chiến binh Mỹ gốc Mễ thấy có sự khác biệt trong cách đối xử với người Mỹ gốc Mễ trong quân đội và trong xã hội. Người lính trong một đơn vị đến từ nhiều nơi trên đất nước sống với nhau như anh em không phân biệt chủng tộc.
Một người Mỹ gốc Mễ cựu chiến binh Việt Nam thuật lại rằng hôm 29 tháng 8 năm 1970 anh thấy một cuộc biểu tình lớn của người Mỹ gốc Mễ chống tranh tại Los Angeles, và nhận ra rằng bên cạnh chiến tranh Việt Nam còn một cuộc chiến tranh khác trong nước giữa những người Mỹ với nhau. Khi thấy một người cảnh sát dùng dùi cui đánh người biểu tình anh không suy nghĩ nhảy vào đánh người cảnh sát bất chấp hậu quả đánh nhân viên công lực.
Lịch sử của người gốc Mỹ gốc Mễ đối với Hoa Kỳ là sự di dân. Riêng đối với cộng đồng người Mỹ gốc Mễ ở Los Angeles thì đi chiến đấu tại Việt Nam là một cuộc di dân khác nối liền họ với rừng sâu nước độc tại Đông Nam Á đồng thời làm cho họ gần gũi với nước Mỹ hơn .
Pat Morisson: Người lính Mỹ gốc Mễ chiến đấu ở Việt Nam khi trở về có gặp khó khăn trong vấn đề công ăn việc làm, đời sống gia đình và nhà cửa hơn cựu chiến binh của các trận chiến tranh khác không ?
Tomás Saldoval: Trước hết, so với người Mỹ gốc Mễ khác, cựu chiến binh người Mỹ gốc Mễ ít có vấn đề hơn vì họ có trình độ học vấn cao hơn. Thanh niên người Mỹ gốc Mễ thường ít học. Quân đội chỉ nhận những thanh niên có trình độ trung học trở lên.
Nhưng quả thật trong 40 năm qua, người cựu chiến binh gốc da trắng thua sút người Mỹ da trắng chung chung nhiều.
Pat Morisson: Người cựu chiến binh Mỹ gốc Mễ có muốn cho con cái mình nhập ngũ không?
Tomás Sandoval: Mặc dù một số ít cho rằng con cái họ có cơ hội học hỏi nhiều điều trong quân ngũ, nhưng đa số không muốn .
Pat Morisson: Người lính Mỹ gốc Mễ cảm nhận thế nào khi tiếp cận với các người lính khác chiến tuyến cũng như lính Việt Nam Cộng Hòa tại Việt Nam ?
Tomás Sandoval: Đến Việt Nam người lính Mỹ gốc Mễ thấy rằng những người lính VC còn sống khổ cực hơn họ, và khi thấy nhiều người lính Cộng Hòa vào lính mới biết thế nào là một đôi dày da thì họ thấy họ không đến nỗi quá quê mùa hay khổ cực khi sống ở vùng quê như Central Valley (California) hay vùng thành phố nghèo nàn như Đông Los Angeles .
Pat Morisson: Tinh thần người lính Mỹ gốc Mễ được vun đắp như thế nào để can đảm chiến đấu và nẩy sinh lòng yêu nước ?
Tomás Sandoval: Nó được vun đắp bằng phim của John Wayne và Audie Murphy. Họ được thuyết phục phải hiên ngang như John Wayne mới là thanh niên Mỹ. Nhưng khi đối diện với thực tế người cựu chiến binh Mỹ gốc Mễ biết rằng đó chỉ là một cách động viên tinh thần để chiến đấu bất chấp hiểm nguy .
Pat Morisson: Trong cuộc nghiên cứu, ông quan tâm điều gì nhất trong đời sống một cựu chiến binh người Mỹ gốc Mễ?
Tomás Sandoval: Tôi quan tâm đến tình thưong trong gia đình người Mỹ gốc Mễ. Buổi chia tay lên đường đi Việt Nam nào cũng hết sức cảm động và ngày trở về trong vòng tay của Mẹ cũng là giây phút không thể quên. Nhiều cựu chiến binh thuật lại rằng khi trở về bà nội hay bà ngoại làm lễ “tẩy trần” cho để gội sách bụi bặm của chiến tranh, một tục lệ người Mễ gọi là limpia. Có lẽ nhờ vậy người cựu chiến binh Mỹ gốc Mễ ít bị ảnh hưởng hậu chiến tranh dày vò như các cựu chiến binh da trắng .
Pat Morisson: Người cựu chiến binh Mỹ gốc Mễ cảm thấy thế nào đối với phim ảnh và sách viết về chiến tranh Việt Nam ?
Tomás Sandoval: Họ thấy phim ảnh cũng như sách viết về chiến tranh Việt Nam loại hư cấu cũng không hư cấu thường bỏ lơ vai trò của người chiến binh Mỹ gốc Mễ. Đó là điều các nhà viết Sử cần quan tâm sửa chữa. Chỉ gần đây vào cuối thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21 này người Mỹ (da trắng) mới quan tâm đến người gốc Mễ, nhưng chỉ quan tâm đến lĩnh vực di dân. Trước đó cả trăm năm chẳng hề có ai nhắc đến sự hiện diện và những đóng góp của người Mỹ gốc Mễ trên đất nước này.
Hiên nay người Mỹ gốc Mễ đang trở thành đa số tại bang California. Và họ bắt đầu kể lại câu chuyện của mình, chuyện chiến đấu cho nước Mỹ cũng như chuyện tham gia các phong trào tranh đấu cho bình đẳng và nhân quyền để hoàn thiện một xã hội vốn nhắm tới sự hoàn mỹ./.
June 2, 2015
© Trần Bình Nam
© Đàn Chim Việt
