Hoa Kỳ giữa cuộc khủng hoảng thể chế

Đã có nhiều dự đóan trong chính giới Hoa Kỳ rằng sớm muộn một cuộc khủng hỏang thể chế – Institutional crisis – sẽ xảy ra sau khi nhà kinh doanh tỷ phú Donald Trump đắc cử là Tổng thống.

Quả nhiên, chưa đầy 2 tuần sau lễ nhậm chức, khủng hoảng thể chế đã nổ ra. Quá sớm!

Vì khá nhiều lẽ. Có người cho rằng vì ông tổng thống mới chưa có kinh nghiệm cầm quyền, không có kinh nghiệm về thực thi hiến pháp, luật pháp, về mối quan hệ ràng buộc kiềm chế lẫn nhau giũa ba quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp, mối quan hệ với giới truyền thông báo chí – được coi là đệ tứ quyền. Nhiều người chỉ ra rằng điều nguy hiểm nơi tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ là ở tính khí, ở cá tính của ông ta. Đó là một con người có nhiều đặc điểm riêng, ít giống ai, rất khác biệt. Một con người quá tự tin, nóng vội, có khi hung bạo, có tính khí gần giống như các nhà độc tài Hit-le, Stalin, Mao Trạch Đông. Ông còn tỏ ra thô bạo, xuồng xã, khinh thường phụ nữ. Ông hay nổi nóng, mạt sát, mắng mỏ người khác, ông nặng lời với đối thủ Hillary Clinton là ”người đàn bà tồi tệ” để rồi ngày 20/1 giữa đông đảo cuộc họp trịnh trọng mời mọi người đứng dậy chào mừng hoan hô bà. Ông vừa lên án tổng thống Obama là ”tổng thống kém cỏi tệ hại nhất”, để sau đó tỏ lời ”kính trọng ông đã giúp đỡ tuyệt vời cho cuộc chuyển giao quyền lực ”.

Trong những ngày đầu ông đã vội vã ký 7 sắc lệnh hành pháp về xây dựng một bức tường dài dọc biên giới với Mêhicô, thu hồi chính sách bảo hiểm y tế Obamacare, bãi bỏ thỏa thuận TPP, ngừng tuyển mộ viên chức Liên bang, và cấm dân 7 nước Hồi giáo nhập cư dù cho đã có giấy phép.

Bản sắc lệnh cuối này gây nên sóng gió. Khi quyền bộ trưởng Tư pháp phản đối, coi là vi hiến, phi pháp, thì bà liền bị ông buộc tội ”phản bội ” và cách chức. Thẩm phán liên bang James Robard California cũng coi văn kiện đó là vi hiến và không thể thi hành trong toàn Hoa Kỳ  ; 15 chính quyền các bang cũng ra quyết định không thi hành Sắc lệnh trên, vẵn nhận người nhập cư như cũ.

Tổng thống lại ra quyết định kêu gọi ngành tư pháp hủy các quyết định trên, vẫn cứ thi hành sắc lệnh cấm người Hối giáo nhập cư, được đặt tên là ” Muslim Ban ”, nhưng vô hiệu.

Thế là cuộc khủng hỏang thể chế nổ ra, gây nên hỗn lọan và rối lọan, có nơi thi hành có nơi không thi hành sắc lệnh, tranh luận ở khắp nơi, không ai chịu ai. Nhiều sân bay hỗn lọan kéo dài.

Phía bênh tổng thống viện dẫn quyền lực của Tổng thống Hoa Kỳ theo Hiến pháp trong Điều 2 : ”Tổng thống có quyền về chính trị đối ngọai, điều hành chính sách nhập cư”.

Phe chống đối sắc lệnh này viện ra các điều khỏan của Hiến pháp, ghi rõ  : Tôn trọng quyền tự do di chuyển, quyền bình đẳng của con người, không được kỳ thị tín ngưỡng, tôn giáo, bảo vệ người thiểu số.

Trong khi đó hiện đã có 15 tiểu bang phủ định sắc lệnh của tổng thống, vẵn nhận ngừoi nhập cư thuộc 7 nước nói trên đã được xem xét cấp giấy, nhiều hiệp hội xã hội vẫn ủng hộ người nhập cư nói trên, 300 giáo sư đại học ngành Luật ủng hộ thái độ này. Điều rất nghiêm trọng là cư dân bang lớn California đã nêu ra vấn đề ly khai, tách ra thành quốc gia riêng, độc lập.

Điều gì sẽ xảy ra khi Tòa án Tối cao có phán xét cuối cùng  về vấn đề này?

Hiện Tòa án tối cao có 8 thẩm phán, 2 bên bênh và chống Tổng thống Trump ngang nhau, mỗi bên 4 người, chưa rõ khi vào cuộc sẽ ra sao.

Giữa cuộc khủng hoảng thể chế gay gắt chưa từng có, ông D. Trump lại vấp phải một vấn đề cực nguy. Đó là trong dư luận Hoa Kỳ đang nổi lên vấn đề cần xem xét kỹ xemtổng thống mới có đủ sức khỏe tinh thần để làm tròn nhiệm vụ nặng nề hay không.

Báo Huffington Post (3/2/2017) cho biết nhà nghiên cứu tâm lý học Robert Kagan thuộc Viện Brookings cho ràng ông Trump bị bệnh tâm thần khá nặng, theo lọai ” ái kỷ” – theo danh từ chuyên môn là bệnh narcisissme, có nghĩa là tự tin kiêu ngạo, tự khoe khoang ngưỡng mộ, thích thành công chói sáng, không đồng cảm với người khác. Hai nhà tâm lý học J.D. Gartner và J. Furrell cũng cho rằng tính ” ái kỷ” của D. Trump là căn bệnh nguy hiểm, l tự mình khó nhận ra sự thật, làm mất tính khách quan. Ông cố chấp đinh ninh con số dân dự cuộc lễ tuyên thệ của ông là đỉnh cao nhất chưa từng có, trong khi hình ảnh, thống kê đều nói rằng thua xa 2 cuộc tuyên thệ của ông B. Obama.

Thậm chí nhà báo kỳ cựu Eugene Robinson của The Washington Post còn cho rằng D. Trump bị bệnh điên, tâm thần bất định, ông bị bệnh điên từ 35 năm nay, bệnh ngày càng nặng. Điên rồ nên ông chống lại cơ quan CIA trong đó có những tinh hoa yêu nước tận tụy thông minh, điên rồ nên mới chống Liên Âu là nguồn di cư quý nhất làm nên Hoa Kỳ ( chính mẹ ông là người Anh di cư, bố ông là người Đúc di cư), điên rồ mới thâm thù nhà báo luôn muốn tìm sự thật, không cho nhà báo được hỏi, điên rồ mới vơ đũa cả nắm, ghét bỏ mọi người Hồi giáo trong khi biết bao người gốc Hồi giáo nay là giáo sư, viện sỹ, tướng lĩnh, quân nhân, nghệ sỹ tài năng quý báu của Hoa Kỳ.

Liệu cái tính khí nóng nảy thô bỉ, cực đoan định kiến, vị kỷ, ái kỷ có phương hại đến chức vụ cao quý nhất nước Mỹ là chức vụ tổng thống hay không. Nhiều nhà chính trị, khoa học, truyền thông cho rằng nên có ngay một hội đồng chuyên môn về y khoa để xem xét vấn đề cực kỳ hệ trọng này.

Một nhân vật bị bệnh tâm thần, tính cách không giống ai, ưa xu nịnh, hay nổi nóng, mất thăng bằng, phát biểu thiếu suy nghĩ, không cân nhắc … có nên cứ ở cương vị này trong 4 năm hay 8 năm nữa mà không gây nên thảm họa cho Hoa Kỳ và thế giới hay không? Một con người như thế liệu có nguy hiểm cho nhân lọai khi cầm trong tay chìa khóa để cho nổ bom nguyên tử hay không ?

Nền chính trị Hoa Kỳ, một nền dân chủ – pháp quyền trưởng thành, giàu kinh nghiệm, lão luyện ắt sớm tìm ra giải pháp thích đáng. Nó chỉ bế tắc, có nguy cơ tắc tỵ khi chẳng may ở vào một chế độ cổ hủ, độc tài, độc đảng, nắm chặt cả 3 quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp và cả độc quyền truyền thông trong một cơ chế đảng trị trâng tráo, tội ác tràn đầy, phản bội nhân dân rõ ràng mà vẫn vỗ ngực tự khen một cách trắng trợn là ”chính quyền nhân dân” mang lại vinh quang cho đất nước, chưa bao giờ đạt được tự do hạnh phúc như hôm nay..

Bùi Tín (VOA)