Vụ Mỹ Lai: Người tốt bụng cuối cùng đã qua đời

Ông Lawrence Colburn, người xạ thủ phi hành cùng hai đồng đội tìm cách ngăn chận cuộc thảm sát ở Mỹ Lai trong chiến tranh Việt Nam đã qua đời hôm 13 vừa qua tại tiểu bang Georgia vì ung thư gan, thọ 67 tuổi.

Ông là người cuối cùng trong nhóm ba quân nhân phi hành cố gắng ngăn chận vụ giết người hàng loạt này.
Khi vụ thảm sát Mỹ Lai trong tỉnh Quảng Ngãi xảy ra vào ngày 15 tháng 3 năm 1968, Colburn mới 18 tuổi, nhập ngũ được một năm.

Hai đồng đội của anh, Chuẩn úy phi công Hugh Thompson và Hạ sĩ cơ khí viên phi hành Glenn Andreotta, cũng xấp xỉ tuổi anh. Cả ba bay trên chiếc trực thăng trinh sát OH-23 Raven của Lục quân do Thompson lái. Cả ba thi hành nhiệm vụ cách xa quê nhà của họ cả nửa vòng trái đất, tại một đất nước xa lạ mà có lẽ trước khi đến, họ không biết nằm đâu trên bản đồ thế giới.

Chuẩn úy Thompson qua đời năm 2006 tại tiểu bang Louisiana, cũng vì gan, thọ 62 tuổi. Hạ sĩ Andreotta hy sinh tại mặt trận Quảng Ngãi 3 tuần lễ sau vụ Mỹ Lai, khi đó, anh mới 20 tuổi.

Vụ Mỹ Lai được xem là vết nhơ trong quân sử Hoa Kỳ, tạo ra nhiều tranh cãi trong dư luận Mỹ, và là một trong những nguyên nhân gây chấn thương tâm lý cho những người Mỹ cầm súng chiến đấu cho quốc gia.

Tóm tắt vụ việc

Vào ngày hôm đó, 15 tháng 3 năm 1968, Thiếu úy William Calley, trung đội trưởng Trung đội 1, Đại đội C, Tiểu đoàn 1, Sư đoàn 23 Bộ binh nhận được lệnh tấn công vào làng Mỹ Lai thuộc xã Sơn Mỹ, huyện Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi. Chỉ thị mà anh nhận được là tiêu diệt địch quân, và trong làng bây giờ toàn là Việt cộng vì những người không theo Cộng sản đã di tản. Súng nổ và nhà cửa bị đốt.

Sáng hôm đó, như thường lệ, trực thăng của Chuẩn úy Thompson — có Hạ sĩ Colburn và Hạ sĩ Andreotta phía sau — bay ngang qua Mỹ Lai trong một phi vụ trinh sát như mọi ngày. Khi thấy có một số thường dân Việt Nam bị thương phía dưới, họ lấy trái khói màu đánh dấu địa điểm để các đơn vị cứu thương của Mỹ đến giúp.

Một lúc sau bay vòng lại chỗ đó, họ thấy chẳng những số thường dân lúc nãy không được cứu mà đã bị giết.
Thấy có chuyện bất thường, Chuẩn úy Thompson quyết định phải ra tay, dù kết quả có thế nào chăng nữa.
Đầu tiên, Thompson đáp xuống gần một con đê, nơi có một chục phụ nữ và trẻ em đang ẩn nấp, có một lính Mỹ đứng canh. Thompson yêu cầu người lính canh giúp đỡ các thường dân Việt Nam này, anh lính đồng ý nhưng khi trực thăng cất cánh trở lại thì anh lính Mỹ đó xả súng bắn chết những người Việt Nam.

Sau đó, tử trên trực thăng, phi hành đoàn của Thompson nhìn thấy một nhóm thường dân Việt Nam nấp trong một căn hầm và một toán lính Mỹ đang tiến về phía hầm.

Một lần nữa, Thompson lại đáp xuống cản đường toán lính, dặn Colburn và Andreotta bảo vệ mình. Anh nói với người thiếu úy chỉ huy toán lính anh sẽ đích thân đưa đám người Việt đến chỗ an toàn và nếu toán lính bắn anh, Colburn và Andreotta sẽ bắn lại. Kết quả, anh đã di tản được chục người Việt.

Sau này, Colburn nói với đài PBS, trong tình huống khó xử khi đó, “chuyện đầu tiên là tôi nghĩ đến mẹ tôi. Má ơi, làm sao cứu con ra khỏi chỗ này. Nhưng khi định thần lại, tôi nghĩ nếu má tôi có mặt ở đó, bà cũng muốn tôi làm những gì mà Thompson đang làm.”

Tổng cộng có từ 350 đến 500 người Việt Nam bị giết, theo nhiều nguồn khác nhau, gồm cả người già, phụ nữ, trẻ em; trong đó trung đội của Calley bị tố giác giết 109 người và cá nhân Calley bị kết tội cố sát 22 người.

Lục quân Mỹ lúc đầu tìm cách ém nhẹm vụ việc vì sợ mang tiếng, nhưng một số người trong cuộc đã gửi thư tố cáo với nhà chức trách, báo chí vào cuộc, dư luận bàn tán… hơn một năm sau đó, các vụ xử trước tòa quân sự bắt đầu. Có 26 quân nhân bị mang ra xử, trong đó nổi bật nhất là Thiếu úy Calley. Nhiều nhân chứng được mời ra khai, trong đó có Thompson và Colburn.

Trước tòa, các binh sĩ trong trung đội của Calley có những lời khai bất nhất. Người thì nói chính Calley ra lệnh giết hết, người thì nói không có lệnh đó, người thì viện dẫn tu chính án số 5, không ai bị buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình.

Calley khai mình chỉ làm theo lệnh của cấp chỉ huy trực tiếp, Đại úy Ernest Medina nhưng ông đại úy này nói rằng mình chỉ ra lệnh giết binh sĩ của đối phương.

Sau 79 giờ nghị án, vào ngày 29 tháng 3 năm 1971, bồi thẩm đoàn gồm 6 người, trong đó có 5 người đã phục vụ tại Việt Nam, tuyên bố Calley có tội. Hai ngày sau, tòa tuyên án Calley tù chung thân và đưa đi giam tại quân lao hắc ám nhất của quân đội Mỹ.

Dư luận Mỹ nhao nhao lên trước bản án. Kết quả thăm dò qua điện thoại cho thấy 79% người được hỏi không đồng ý với bản án, 81% cho rằng bản án quá nặng cho Calley, và 69% cho rằng Calley đã bị đưa ra làm con dê tế thần.
Cuối cùng, Calley chỉ bị ba năm quản chế và được Tổng thống Nixon ân xá vào năm 1974.

Đoạn kết câu chuyện

Vụ Mỹ Lai đi kèm với cái tên Calley gây chia rẽ cho dân Mỹ lúc bấy giờ với hai phe bênh chống.

Ông Chae Myung Shin, Hội trưởng hội cựu quân nhân Mỹ tham chiến tại Triều Tiên nói rằng Calley muốn trả thù cho những cái chết của binh sĩ dưới quyền và trong chiến tranh, đó là chuyện tự nhiên.

Đại tá Harry Summer, một chiến lược gia quân sự có uy tín, nói rằng cả Calley lẫn Medina nên bị treo cổ, lấy xác xuống đem đi thiêu, hài cốt nên được đặt “trước cổng trại Fort Benning, trường sĩ quan bộ binh đã đào tạo hai ông, như một lời nhắc nhở cho những ai đi ngang qua cổng phải biết những gì mà một sĩ quan bộ binh phải làm.”
Cựu Thiếu úy Calley, trong thời hạn quản chế, làm nhân viên tại cửa hàng bán nữ trang của người cha tại thành phố Columbus, tiểu bang Georgia. Qua năm 1975, ông dời về thành phố Atlanta trong cùng tiểu bang để sống với người con trai, và đã ly dị vợ.

Ông từ chối mọi phỏng vấn của báo chí, nhưng tháng 10 năm 2007, ông nhận lời phỏng vấn với tờ Daily Mail của Anh với điều kiện phải chi cho ông 25.000 đô la và chỉ nói chuyện trong vòng 1 tiếng. Khi đến chỗ hẹn và không thấy tiền, Calley bỏ về.

Ngày 19 tháng 8 năm 2009, khi đến Columbus nói chuyện tại hội Kiwanis, một tổ chức của những người tình nguyện phục vụ cộng đồng và trẻ em, Calley đã phát biểu những lời sau đây:

“Không một ngày nào trôi qua mà tôi không cảm thấy hối hận về những gì đã xảy ra tại Mỹ Lai. Tôi cảm thấy tội cho những người Việt Nam bị giết, tội cho gia đình họ, tội cho các binh sĩ Mỹ đã can dự và gia đình họ. Tôi rất hối hận… Nếu quý vị hỏi tôi tại sao không cãi lại khi tôi nhận được lệnh, thì tôi phải nói rằng lúc đó tôi chỉ là một thiếu úy nhận lệnh của cấp chỉ huy và tôi tuân lệnh – một cách ngu xuẩn, tôi đoán vậy.”

Chuẩn úy phi công Thompson, người tốt bụng thứ nhất, trong nhiều năm trời sau vụ xử Calley, đã nhận được đủ thứ lời khen chê của thiên hạ.

Có người gọi ông đã bán đứng bạn đồng ngũ, có người nói lẽ ra ông mới là người đáng bị mang ra xử.

Đại tá Tom Kolditz, chuyên viên nghiên cứu của quân đội Mỹ xem ông là một tấm gương cho các thế hệ quân nhân Mỹ trong tương lai. Ông nói: “Có nhiều người hiện nay còn đi đứng được là nhờ Thompson. Không phải chỉ riêng người ở Việt Nam mà còn là những người vẫn còn lảm chủ được mình khi gặp tình huống khó khăn, bởi vì họ đã nghe được câu chuyện của Thompson. Chúng ta có thể chẳng bao giờ biết được có bao nhiêu người đã được ông ta cứu sống.”

Qua những gì đã trải nghiệm, Thompson đã bị chấn thương tâm lý, nghiện rượu, ly dị và khi ngủ hay gặp ác mộng. Ông tiếp tục ở trong Lục quân đến tháng 11 năm 1983. Sau hi giải ngũ với cấp bậc đại úy, ông vẫn bay cho các công ty tư nhân ở miền đông nam Hoa Kỳ và qua đời năm 2006, lúc 62 tuổi, ung thư gan.

Xạ thủ phi hành Colburn, người tốt bụng thứ nhì, sau khi giải ngũ làm nhiều ngành nghề. Ban đầu là đánh bắt cá ở Alaska, sau đó là quản lý một cửa hàng trong một khu nghỉ dưỡng, và cuối cùng là điều hành một doanh nghiệp cung cấp vật dụng y khoa.

Mấy chục năm sau Mỹ Lai, ông thỉnh thoảng vẫn năm mơ thấy lại những gì mình chứng kiến tại đó.

Ông ra đi để lại bà vợ cùng chung sống với ông trong 31 năm, và một con trai. Hai mẹ con đang sống tại thành phố Canton, tiểu bang Georgia.

Hạ sĩ cơ khí viên phi hành Andreotta, người tốt bụng thứ ba, như đã nói ở trên, hy sinh tại mặt trận Quảng Ngãi trong vòng 3 tuần lễ sau vụ Mỹ Lai. Lúc bấy giờ, ngày 8 tháng 4 năm 1968, chiếc trực thăng trinh sát loại OH-23 do Trung úy Barry Lloyd lái – có anh làm xạ thủ, Hạ sĩ nhất Charles Dutton làm cơ khí viên phi hành – có nhiệm vụ dẫn hai chiếc trực thăng vũ trang đi tấn công Việt cộng.

Andreotta là người đầu tiên trúng một viên đạn súng nhỏ từ dưới đất bắn vào đầu, chết tại chỗ, kết thúc tour phục vụ lần thứ nhì tại Việt Nam của anh. Kế tiếp, bộ phận điều khiển cánh quạt của chiếc trực thăng trúng đạn phòng không 12 ly 7, bốc cháy và rơi xuống đất. Hạ sĩ nhất Dutton đang lăn lộn vì phỏng xăng máy bay thì bị một tay súng Việt cộng chạy tới bắn chết và rút đi. Trung úy Lloyd bất tỉnh nên địch quân tưởng chết, sau đó một trực thăng loại UH – 1 bay đến cứu viên phi công đưa về Chu Lai. https://en.wikipedia.org/wiki/Glenn_Andreotta
30 năm sau vụ Mỹ Lai, vào năm 1998, hai người tốt bụng còn sống và một người tốt bụng đã chết được tặng và truy tặng Soldier’s Medal, huy chương được Quân lực Mỹ trao những ai có hành vi anh hùng trong lúc giao tranh thực sự với đối phương.

Và cũng kỷ niệm 30 năm, Thompson và Colburn rủ nhau về thăm lại Mỹ Lai, mong giải tỏa được những áy náy trong lòng, lương tâm được thanh thản. (Ảnh)

Bài học Mỹ Lai

Cũng giống như các cuộc chiến tranh khác, một trong những bài học của Mỹ Lai, hay đúng ra là một câu hỏi, là khi cấp dưới thi hành lệnh của cấp trên thì có tội hay không, và nếu có tội thì đó là tội của cấp dưới hay của cấp trên?
Ở đây, các binh sĩ làm theo lệnh của trung đội trưởng Calley, và Thiếu úy Calley nghe lệnh của Đại úy Medina.

Trong Thế Chiến 2, sau khi Đức Quốc Xã thua trận, phe Đồng Minh chỉ mang các ông tướng của Hitler ra xử trước tòa Nuremberg, còn cấp tá úy còn lại đều về nhà đuổi gà, vui thú điền viên, trở thành “người tử tế”. Có lẽ vì vậy mà bên thắng bên thua quên hết hận thù chẳng bao lâu sau đó.

Sau 30 tháng 4 năm 75, Hà Nội nhốt hết sĩ quan, không chừa ai, tất cả đều được cho là có nợ máu với nhân dân, cách mạng đã tha chết là may mắn lắm rồi, khoan hồng lắm rồi. Có lẽ vì vậy mà đến giờ vẫn khó nói đến chuyện hòa giải.

Bài học kế tiếp, trong phe “ác” cũng có người tốt người xấu, có âm có dương, có hắc có bạch chứ không phải lúc nào cũng ta thắng địch thua, ta luôn luôn có chính nghĩa, địch luôn luôn là đồ bỏ.

Có đúng là Thiếu úy Calley và binh sĩ trung đội ông là những người khát máu, ác độc, mất nhân tính hay không? Hoặc là những ngày trước đó, họ đã bị quấy rối, bắn tỉa, ném lựu đạn… làm chết mấy bạn đồng ngũ khiến họ điên tiết lên?

Người Cộng sản hay phân biệt “hiện tượng” và “bản chất” thì đây. Người ta chỉ nhìn thấy “hiện tượng” là Tướng Không-quân-làm-cảnh-sát Nguyễn Ngọc Loan giương súng bóp cò vào đầu đặc công Nguyễn Văn Lem, bí danh Bảy Lốp, rồi la làng tướng miền Nam dã man quá. Không ai nghĩ đến “bản chất” là mấy hôm trước đó, tổ đặc công của Bảy Lốp đã hành quyết 7 cảnh sát viên miền Nam và gia đình họ, là những thuộc hạ của tướng Loan.

Eddie Adams, người đã chụp ảnh này, viết: “Ông tướng giết người Việt cộng; tôi giết ông tướng bằng máy ảnh của tôi. Ảnh đứng yên một chỗ là thứ vũ khí giết người mạnh nhất thế giới. Người ta tin những ảnh này; nhưng ảnh từng không nói lên sự thực…”

Adams hỏi những người Mỹ: “Bạn sẽ làm gì nếu bạn là ông tướng vào thời khắc đó, vào địa điểm đó, vào lúc súng nổ loạn xạ đó; và bạn tóm được kẻ xấu đó sau khi hắn đã hạ gục một, hai hoặc ba lính Mỹ?”

Chiến tranh là chuyện giữa những người cầm súng với nhau. Một trong những quy luật của chiến tranh là không được giết người không có một tấc sắt trong tay, nhất là khi người đó là người già cả, phụ nữ và trẻ em.

Nhưng khi phụ nữ và trẻ em bị đối phương dùng làm bia đỡ đạn trong lúc tấn công hoặc rút đi thì sao? Một tổ chức theo chủ nghĩa “bách chiến bách thắng” rất vô tư nặn ra cây đuốc sống Lê Văn Tám; rất vô tư bán bãi lấy vàng, đẩy người người dân ra giữa đại dương chập chùng; rất vô tư để người dân “tự tử” trong đồn công an… thì chuyện dùng phụ nữ và trẻ em làm bia đỡ đạn chỉ là chuyện nhỏ như con thỏ.

Đạo đức trong chiến tranh thường đứng về phía phụ nữ và trẻ em, vì thế khi sử dụng phụ nữ để đánh bom tự sát thường gây bất ngờ, ít bị chú ý theo dõi, và tăng hiệu quả tuyên truyền,  và mới đây nhất, một cậu bé 12 tuổi gốc Iraq đã bị cảnh sát Đức bắt về tội định cho nổ quả bom tự tạo nhân dịp Giáng Sinh.

Sau cùng, chẳng biết có phải vì những oan hồn Mỹ Lai báo oán hay không mà thỉnh thoảng nước Mỹ vẫn có những kẻ bỗng nhiên khơi khơi nổ súng giết cả mấy chục người qua đường hoặc đứng lớ ngớ gần đó, chỉ vì những lý do thật là điên khùng, vô duyên hết chỗ nói?

ĐCV tổng hợp

© Đàn Chim Việt