Mùa bầu cử ‘êm ắng’ ở Việt Nam

Tác giả: Ernest Z. Bower (theglobalist.com)

Việt-Nam đang ở trong một tư thế chính trị cam go nhất trong lịch sử Đảng Cộng sản, tương đương với 4 tháng cuối cùng trong chuyện tranh cử tổng thống của Hoa Kỳ. Tuy vậy, trong khi tên tuổi của những nhân vật sắp nắm quyền lực tối cao nhất của đất nước đang được quyết định thì hầu như không có một cuộc tranh luận nội bộ công khai nào về các vai trò chính trị gay cấn này. Ông Ernie Bower tìm hiểu cảnh quang về chính trị của Việt Nam trong bài dưới đây. (LTS: Ông cũng rất khéo không nêu ra trực tiếp vấn nạn và ảnh hưởng Trung quốc trong nhận định và phân tích của mình)

Khi nhà văn Graham Greene đang cặm cụi trên bàn giấy kê trên sàn gỗ lim trong khách sạn Métropole ở Hà Nội của mình, thêu dệt những sợi tơ về sự ngây thơ và kỳ bí để viết lên “The Quiet American/Người Mỹ Thầm Lặng”, một câu chuyện tuyệt tác về Alden Pyle và Thomas Fowler, ông đã vô tình báo trước những yếu tố cốt lõi chính trị hiện đại của Việt Nam.

Coi vậy mà không phải vậy. Không như những nước láng giềng Đông Nam Á, Việt Nam có khả năng khép kín chính trị sau cánh cửa đóng.

Việt Nam đang ở trong vòng đua chính trị cực kỳ nhạy cảm hiện nay. Trong giai đoạn dẫn tới Đại hội Đảng kỳ thứ 11 này (sẽ diễn ra vào cuối tháng Giêng và đầu tháng Hai 2011), Đảng Cộng Sản Việt Nam có những tranh chấp tương đương với bốn tháng cuối trong những cuộc đua vào Nhà Trắng và Quốc hội của Hoa Kỳ.

Trên mặt nổi, Hà Nội đang êm ả. Báo chí địa phương ngợi khen những món ăn trong mùa và so sánh trận bóng đá  giữa Anh quốc và Hoa kỳ với tranh chấp giữa Nhà Trắng và công ty dầu hỏa khổng lồ  BP của Anh quốc – nhưng tuyệt nhiên không đả động gì đến những chuyện chính trị trong nước.

Oái ăm thay, sự cố này là do vai trò quyền lực tối cao của đất nước đang bị đe dọa và được tranh chấp tuồng như một cuộc tỉ thí chính trị bằng dao găm đằng sau cửa cài của Bắc Bộ Phủ.

Giữa quang cảnh tranh tối tranh sáng như thâm cung bí sử tòa thánh Vatican, những lãnh tụ Đảng đang quyết định ai sẽ lãnh đạo đất nước và giữ ngôi vị then chốt như tổng bí thư, chủ tịch nước và thủ tướng, cũng như các chức vụ chính trong Bộ Chính Trị và văn phòng nội các.

Điều trọng yếu là chúng ta cần hiểu được sự tương quan sôi động này vì nó giới hạn mức độ cải tổ kinh tế và vai trò lãnh đạo chủ tịch Hiệp Hội Các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) trong năm nay của chính phủ Việt Nam, cũng như trong việc tăng trưởng mối giao hảo với Hoa kỳ.

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng vẫn cố chỉ đạo bằng cách nằm dưới tầm nhắm radar. Chính phủ và các cán bộ cao cấp đang nằm trong sức ép cao độ trong khi Đảng đang quyết định phần số của họ. Những đảng viên lão thành và các phần tử tranh chấp đang dùng kính hiển vi soi rọi những nhân vật này, tìm kiếm những khuyết điểm của họ.

Việt-Nam cùng với Nam Dương là một trong những quan hệ bang giao chính mà chính quyền Obama đang nâng cấp trong nỗ lực đặt tầm nhắm vào Đông Nam Á. Việt Nam cũng là đối tác tự nguyện và tinh tế, tuy nhiên sự hợp tác của họ vẫn còn bị điều động bởi vòng chính trị lẩn quẩn này.

Sức ép buộc phải đi đúng hàng ngũ tuân theo những giá trị xã hội bảo thủ đã mang lại những vụ bắt bớ các nhà bất đồng chính kiến, các nhà báo và các nhóm đối kháng khác. Những vụ án này đã gây ra nhiều mối quan ngại trong các tổ chức tôn giáo và nhân quyền và tạo ra nhiều áp lực trong liên hệ Hoa Kỳ và Việt Nam tại Quốc hối Mỹ cũng như các tầng lớp khác trong công luận.

Những chuyên gia về Á châu trong chính quyền Obama và đại sứ quán Hoa Kỳ ở Hà Nội đều biết rõ tình trạng này và đã bày tỏ đích xác quan ngại của họ trong khi vẫn cố với tay giúp đỡ Việt Nam lâu dài. Căn cứ trên những lý do chính đáng, họ dự đoán rằng Việt Nam sẽ vươn lên từ vòng chiến Hội nghi Đảng kỳ 11 này vẫn giữ vững cam kết cải tổ kinh tế và đầu tư nỗ lực trong việc củng cố ASEAN, tiếp tục sự hội nhập, liên kết văn hóa và ổn định về kinh tế, an ninh, chính trị vùng – đồng thời thiết lập bang giao mật thiết hơn với Hoa kỳ.

Đảng Cộng sản Việt Nam đang chú tâm vào mục tiêu tối hậu lớn của họ, cũng chính là mục tiêu của mọi đảng phái chính trị – sự sống còn. Đầu não của họ là Ủy ban Trung Ương. Ủy Ban này gồm 150 thành viên, nguồn lực cơ bản trong việc hoạch định chính sách và chủ trương của Đảng.

Ủy Ban Trung Ương mở buổi họp thứ 12 ở Hà Nội ngày 22 tháng Ba, 2010, để bàn luận và chấp thuận các dự thảo sẽ được trình bày tại Đại hội Đảng kỳ tới này.

Lúc cuộc họp này kết thúc vào ngày 28 tháng Ba, Tổng Bí Thư Nông Đức Mạnh đã trình bày một số văn kiện sẽ được tranh cãi trong Đại hội Đảng, kể cả  một kế hoạch phát triển xã hội và kinh tế 10 năm cho đến hết năm 2020 và một bản báo cáo chính trị do Ủy Ban Trung Ương thứ 10 soạn.

Trong buổi hội nghị kéo dài một tuần lễ, những đảng viên lão thành cũng đã duyệt qua phương án thành viên cho Hội nghị Ủy viên Trung Ương kỳ tới (sẽ được xác định trong Đại hội Đảng kỳ này) và quyết định con số đại biểu tham dự Đại hội Đảng sắp tới.

Trước Đại hội Đảng, Ủy Ban sẽ nhóm họp tối thiểu hai lần, có khả năng sẽ diễn ra vào tháng Chín và tháng 12 năm 2010. Buổi họp thứ nhất là vòng bầu bán sơ khởi, sẽ giải quyết xem ai sẽ giữ vai trò then chốt, trong khi cuộc họp thứ hai sẽ có quyết định cuối cùng là ai sẽ nhậm chức cũng như hoạch định chính sách của đảng.

Đại hội Đảng sắp tới sẽ nâng cao nhiệt độ ở Hà Nội cho đến hết năm nay. Điều này sẽ đưa đến chuyện tê liệt phần nào trong chính sách cũng như chuyện bảo thủ hiển nhiên trong những tháng tới đây khi các phe và các nhân vật trong cuộc chơi, kèn cựa cố tìm cho mình chỗ đứng trước khi Đại hội Đảng nhóm họp.

Trong khi chuyện tranh chấp và mưu đồ ngầm trong chính trường còn ở cao độ, điều quan trọng đối với các đối tác quốc tế và các nhà lập pháp Hoa kỳ là họ không nên ngây thơ. Họ có thể căn cứ vào những xu hướng sau đây:

* Thứ nhất, Hà Nội khó có thể quay mặt lại với những cam kết về chuyện cảicách kinh tế và hành chánh hiện nay.

* Thứ hai, Đảng Cộng Sản hiểu rằng nếu họ muốn tồn tại, Việt Nam cần phải tham gia hợp tác trong nền kinh tế trong vùng và toàn cầu, kể cả chuyện lãnh đạo hiệp hội ASEAN và chuyện hướng đảng về phía trước trong các thương thuyết ngoại thương xuyên Thái Bình dương.

* Thứ ba, Việt Nam sẽ cố gắng tranh đua tìm vốn đầu tư, phát triển việc làm cùng với các chương trình giáo dục và huấn nghệ xuyên qua các vụ xuất cảng và đầu tư ngoại quốc. Đây là những giao ước với công dân mà họ không thể liều mạng loại bỏ được.

* Thứ Tư, Đảng biết rằng chuyện tham nhũng có nguy cơ tiêu hủy căn cứ của sức mạnh hậu cần của mình. Và do vậy, đảng sẽ tiếp tục đẩy mạnh những biện pháp cải cách của Thủ tướng  Dũng.

* Sau cùng, nạn bắt bớ các người bất đồng chính kiến (có liên hệ đến các vấn đề tôn giáo và tự do báo chí) sau Đại hội Đảng sẽ có cơ may giảm thiểu.

Những nhà lập pháp và các giám đốc thương mại cần phải nghe lời cảnh báo của ông Greene trong quyển “The Quiet American.”  Chuyện thầm lặng ở Việt Nam che dấu nhiều phương án trong luồng chính trị hiếu động ngầm.

Tin mừng là lãnh đạo Việt Nam có thể sẽ đưa Việt Nam đến những phương hướng giúp Việt Nam nâng cao vai trò và sự phát triển của mình, làm tăng trưởng ASEAN và mở cửa tăng gia mối giao hảo gần gụi hơn với Hoa Kỳ và các đối tác quốc tế khác.

© Nguyễn Khoa Thái Anh (Bản tiếng Việt)