Trí thức
Hồi còn là sinh viên năm thứ nhất (1976 – 1977) tại Đại học Tổng hợp Quốc gia Maxcơva,[1] một lần ngay trong giảng đường vào giờ nghỉ, chúng tôi được yêu cầu khai lý lịch để nộp cho giáo vụ trường. Đến mục thành phần giai cấp của gia đình, tôi viết “trí thức” (интеллигенция), lại còn “trầm trọng” ghi chú “cha: thầy giáo, mẹ: bác sĩ” (отец – учителъ, мать – врач). Petya, cậu bạn Nga của tôi, thấy vậy bảo: “Ê, tiểu tư sản! Xoá đi mày! Ghi như tất cả chúng tao đây này: рабочий (lao động, công nhân).” Thấy tôi có vẻ băn khoăn, cậu ta giải thích: “Chúng tao gọi thầy giáo và bác sĩ là những người lao động trí óc (работники умственного труда).”
*
Phải nói thẳng một cách sòng phẳng như thế này. Trong lịch sử nhân loại chưa có một chế độ độc tài nào lại tôn trọng trí thức. Độc tài và trí thức không khác gì lửa và nước. Tần Thủy Hoàng từng ra lệnh đốt Kinh Thi và Kinh Thư, chôn sống hơn 460 Nho sĩ. Sa Hoàng Nikolai Đệ Nhị từng căm ghét trí thức đến nỗi muốn loại bỏ từ “trí thức” khỏi từ vựng của tiếng Nga: “Trí thức là một từ ghê tởm,” ông ta nói. Nhà độc tài kế tiếp ông, lãnh tụ cộng sản Lenin còn tiến một bước xa hơn khi đã không ngần ngại sử dụng một trong những từ thiếu sạch sẽ nhất để gán cho trí thức: Lenin gọi trí thức là cứt. Trong thư gửi Maxim Gorky ngày 15/9/1919, Lenin viết: “Các lực lượng trí tuệ của công nông đang trưởng thành vững mạnh trong cuộc đấu tranh lật đổ tư sản và bọn đồng lõa, lũ trí thức – đầy tớ của tư bản, những kẻ tưởng mình là bộ não của quốc gia. Trên thực tế, bọn chúng không phải là bộ não mà là cứt.” [2]
Khác với từ intellectuals trong tiếng Anh, thường được dùng chủ yếu để chỉ những người có nghề nghiệp chuyên môn trong các lĩnh vực lao động trí tuệ nhằm phân biệt họ với những người lao động chân tay, khái niệm trí thức (интеллигенция) trong tiếng Nga được dùng cho tầng lớp của những người không đơn thuần chỉ có học và lao động trí óc, mà còn phải có tư duy phê phán, phải gánh vác những lý tưởng cao cả. Các tính năng chính của trí thức Nga trước cách mạng tháng 10 mang đặc thù của những cứu tinh trong xã hội, bao gồm: 1) sự quan tâm tới số phận của đất nước (trách nhiệm dân sự), 2) thái độ và hành động hướng tới phê bình xã hội, tới cuộc đấu tranh với tất cả những gì cản trở sự phát triển quốc gia (vai trò của những người gánh vác lương tâm xã hội), và 3) khả năng đồng cảm với những ai “bị xúc phạm và bị sỉ nhục” (cảm giác đồng cảm về đạo đức).
Vốn có truyền thống tự chịu trách nhiệm về tương lai của đất nước như vậy, nên một số trí thức Nga đã có ảo tưởng ngây thơ rằng họ có thể hợp tác với chính thể độc tài, thuyết phục những người cầm đầu để họ cải tổ theo chiều hướng tự do dân chủ. Họ chưa bao giờ thành công. Sau cách mạng tháng 10 Nga, các văn hào như Maxim Gorky và Vladimir Korolenko đã đích thân tới gặp Lenin với hy vọng thuyết phục ông ngừng khủng bố, nhưng họ đã thất bại.
Những người cầm đầu trong bộ máy quyền lực của chính thể cộng sản đã không bao giờ tha thứ thái độ “phản động” hay “phản cách mạng” của giới trí thức và đã nhanh chóng đàn áp họ. Thi sĩ nổi tiếng Nikolai Gumilev là nạn nhân đầu tiên. Năm 1921 ông đã bị buộc tội âm mưu chống lại chế độ Xô Viết và đã bị xử bắn. Cuộc đàn áp trí thức của chính quyền Xô Viết đã đẩy hàng loạt trí thức Nga di tản ra nước ngoài sau cách mạng tháng 10. Những đại diện xuất sắc của giới trí thức Nga thời đó, kể cả các triết gia và các văn hào lớn như Nikolai Berdyaev[3] – chủ bút tờ Vekhi (Вехи: Những cột mốc), cũng bị chính quyền trục xuất ra khỏi đất nước vào cuối năm 1922. Sự đàn áp này còn tiếp tục cho tới khi Liên Xô tan rã vào năm 1991, với nhiều văn nghệ sĩ và trí thức bị tống giam, trục xuất, đày ải, trong đó có những cá nhân kiệt xuất như nhà vật lý Lev Landau (Nobel vật lý năm 1962, bị bắt giam 1 năm trong đợt thanh trừng 1936 – 1938), nhà thơ Iosif Brodsky (Nobel văn chương năm 1987, bị trục xuất năm 1972), nhà văn Alexandr Solzhenitsyn (Nobel văn chương năm 1970, bị bắt giam 11 năm tù 1945 – 1956, bị trục xuất năm 1974), nhà vật lý Andrei Sakharov (Nobel hoà bình năm 1975, bị bắt và bị quản thúc 6 năm 1980 – 1986), v.v.
Dưới chính thể cộng sản, Đảng cộng sản cai trị toàn xã hội, không cho phép bất cứ đảng phái đối lập nào khác tồn tại, chưa nói cạnh tranh quyền lực, và thẳng tay trừng trị mọi tư tưởng khác quan điểm do đảng áp đặt, chứ chưa nói tới hành động, mà những người cộng sản cho rằng có thể đe doạ địa vị thống trị của họ. Chỉ riêng chế độ Stalin – người kế thừa Lenin – đã hành quyết và đầy ải đến chết hơn 20 triệu người,[4] gấp đôi số nạn nhân đã chết trong các lò thiêu người và trại tập trung của phát-xít Hitler. Chính thể cộng sản quả thật là chính thể độc tài tàn bạo nhất trong thế kỷ thứ 20.
*
Bài học đau xót của trí thức dưới chính thể cộng sản đầu tiên trong lịch sử nhân loại đã được lặp lại tại Việt Nam. Vào năm 1956, khi một số văn nghệ sĩ, luật sư, triết gia, bác sĩ, nhà giáo tại Hà Nội như Hoàng Cầm, Trần Dần, Nguyễn Hữu Đang, Lê Đạt, Phan Khôi, Tử Phác, Phùng Quán, Nguyễn Mạnh Tường, Trương Tửu, Trần Đức Thảo, v.v. lên tiếng đề nghị Đảng cộng sản (lúc đó lấy tên là Đảng Lao Động Việt Nam) tôn trọng tự do sáng tạo, hành xử theo luật pháp v.v., họ đã bị đàn áp thẳng tay trong vụ Nhân Văn Giai Phẩm. Cải cách ruộng đất, cải tạo công thương nghiệp tư bản tư doanh và vụ Nhân Văn Giai Phẩm là những đòn trí mạng giáng vào giới trí thức Việt Nam, và kết quả là đã “đào tận gốc trốc tận rễ” tầng lớp này trên miền Bắc. Còn sau năm 1975, Việt Nam là đất nước đã sinh ra cuộc di tản khổng lồ bằng thuyền khủng khiếp nhất trong lịch sử hiện đại[5] với hơn 1.6 triệu người bỏ quê hương di tản ra ngoại quốc, trong đó có hàng ngàn trí thức miền Nam.[6]
Trên thực tế, nếu hiểu giới trí thức như khái niệm интеллигенция, thì Việt Nam từ đó không còn giới trí thức nữa. Thay vào đó, cụm từ “trí thức xã hội chủ nghĩa (XHCN)” đã ra đời tại miền Bắc XHCN, và sau đó cụm từ này đã chết yểu. Nó cũng tương tự như việc thay thế chủ nghĩa hiện thực trong văn học nghệ thuật bằng “hiện thực XHCN” tại Liên Xô trước đây mà nhiều nước trong khối cộng sản đã bắt chước. “Hiện thực XHCN” đã hoàn toàn phá sản sau khi Liên Xô sụp đổ. Câu chuyện tiếu lâm dưới đây, mà tôi từng được nghe trong thời sinh viên tại Liên Xô, đã nêu rõ thực chất của thứ “hiện thực” này.
Thành Cát Tư Hãn sau khi chinh phạt thế giới, đã trở thành bá chủ một đế quốc mênh mông trải dài từ bờ biển Đông tới lưu vực sông Danube. Tuy nhiên, trong một lần chinh chiến, ông ta đã bị mất một mắt. Có lần vị hoàng đế nhà Nguyên này ban lệnh tìm hoạ sĩ giỏi để vẽ chân dung cho mình. Hoạ sĩ thứ nhất được tiến cử tới yết kiến Thành Cát Tư Hãn, và đã vẽ hoàng đế nhà Nguyên với đầy đủ cả hai mắt tinh. Sau khi bức tranh được hoàn thành và được đem trình hoàng đế xem, Thành Cát Tư Hãn khinh bỉ nói: “Sao lại có cái thứ lãng mạn chủ nghĩa đồi bại thế này?”, rồi ra lệnh chém đầu hoạ sĩ. Hoạ sĩ thứ hai được vời tới. Rút kinh nghiệm thảm khốc từ hoạ sĩ trước, hoạ sĩ này đã vẽ Thành Cát Tư Hãn giống y như thực, tức là với một mắt tinh và một mắt chột. Thành Cát Tư Hãn liếc nhình bức tranh rồi phán: “Tự nhiên chủ nghĩa tục tằn!” Hoạ sĩ thứ hai cũng bị bay đầu. Hoạ sĩ thứ ba đã vẽ chân dung Thành Cát Tư Hãn en profil (chân dung nhìn nghiêng), chỉ thấy con mắt tinh, còn con mắt chột được che khuất trong nửa không nhìn thấy của khuôn mặt. Hoàng đế nhà Nguyên xem tranh và khen: “Đây mới thực sự là hiện thực xã hội chủ nghĩa!”, rồi truyền ban thưởng cho hoạ sĩ.
Trong tác phẩm “Trí thức và vai trò của nó trong quá trình văn hoá”, Vitaly Tepikin đã tổng hợp và đề xuất 10 dấu hiệu của giới trí thức hiện đại là[7]
1 – có lý tưởng đi trước thời đại, nhạy cảm với người xung quanh, lịch sự nhũn nhặn trong biểu hiện;
2 – tích cực lao động trí óc và liên tục tự học;
3 – ái quốc dựa trên niềm tin vào nhân dân và có tình yêu quê hương sâu sắc;
4 – sáng tạo không mệt mỏi và có lối sống giản dị đến khổ hạnh;
5 – độc lập, có khát vọng đạt tới tự do biểu hiện, và tìm thấy mình trong khát vọng đó;
6 – có quan hệ phê phán đối với chính quyền, lên án mọi biểu hiện của bất công, vô nhân đạo, phản nhân văn, phản dân chủ;
7- trung thành với niềm tin do lương tâm mình mách bảo, ngay cả trong những điều kiện khó khăn nhất, kể cả phải hy sinh quyền lợi bản thân;
8 – nhận thức thực tế một cách mơ hồ, dẫn đến dao động về chính trị và đôi khi có biểu hiện bảo thủ;
9 – Có niềm oán hận lớn trước những gì không thực hiện được trên thực tế hoặc trong tưởng tượng, kết quả là đôi khi trở nên hoàn toàn khép kín tự cô lập mình;
10 – Các nhà hoạt động chuyên môn trong các lĩnh vực khác nhau, và ngay cả trong cùng một lĩnh vực, thường hiểu lầm nhau, hậu quả là đôi khi nổi cơn ích kỷ hoặc bốc đồng.
Tepikin cho rằng một cá nhân có ít nhất một nửa số dấu hiệu trên đây có thể được gọi là “trí thức theo nghĩa đại khái của từ đó”. Chuyển sang ngôn ngữ Việt Nam đương đại, có thể tạm gọi những người thoả mãn 5/10 biểu hiện nêu trên là các “trí thức dự khuyết”.
Trong giới những người (thực sự) có học vấn của Việt Nam, đại đa số chắc hội đủ ba dấu hiệu cuối (8 – 10). Những người khoa bảng mà lúc đầu từng hoạt động chuyên môn nhưng sau bỏ để ra làm quan thì khó có thể giữ được các dấu hiệu 2, 4 – 10, nếu không nói rằng hai dấu hiệu còn lại (1 và 3) đối với những người này không phải lúc nào cũng đáng tin cậy.
*
Tương truyền, trong một lần thuyết giảng, triết gia cổ Hy Lạp Plato đã định nghĩa “con người là một động vật đi bằng hai chân và không có lông vũ.” Diogenes – một triết gia cổ Hy Lạp khác – nghe vậy bèn bắt một con gà, vặt sạch lông, thả vào giảng đường, rồi nói: “Các người hãy nhìn kìa, đó là Con Người theo định nghĩa của Plato!” Nghe nói Plato sau đó đã phải thêm “có móng rộng và bẹt” vào định nghĩa “Con Người” của mình.
Gẩn đây có một vài ý kiến của một số “Plato Việt Nam” muốn xác định lại các tiêu chí thế nào là trí thức. Ngay lập tức họ được các “Diogenes Việt Nam” lên tiếng sửa gáy. Đội quân các “Diogenes Việt Nam” rất hùng hậu, có tới cả ngàn. Thay vì sống trong thùng tô nô, họ sống trong các blog. Họ cũng không xách đèn đi tìm người lương thiện giữa ban ngày,[8] bởi dường như đã biết trước câu trả lời. Họ lại càng không có cơ hội để làm như Diogenes khi gặp Alexander Đại Đế. Theo sử gia Plutarch, khi Alexander Đại Đế tới Corinth, những người đứng đầu thành phố và các triết gia đã lũ lượt kéo nhau tới yết kiến Alexander, chỉ riêng Diogenes vắng mặt. Alexander bèn đích thân đi tìm Diogenes, và thấy ông này đang nằm dài sưởi nắng bên cái thùng ông dùng làm chỗ ngủ. Khi Alexander Đại Đế hỏi: “Hỡi nhà hiền triết, ngươi có muốn ta làm gì giúp ngươi không?”, Diogenes đã trả lời: “Ngài hãy đứng tránh sang một bên để khỏi che lấp ánh mặt trời của tôi.” Các triết gia và đám tùy tùng của Alexander Đại Đế nghe vậy cười phá lên, trong khi chính Alexander Đại Đế nói: “Nếu ta không phải là Alexander thì ta đã là Diogenes.”
Giovanni Battista Tiepolo, Alexander Đại Đế và Diogenes, sơn dầu, 47 x 60 cm (1770).
Bảo tàng Cung điện Yusupov tại Saint Petersburg.
Tới đây tôi chợt nhớ tới ca từ trong một bài hát của nhóm hip hop Dead Brez:
Bạn muốn có một chiếc Lexus hay Công Lý?
Một ước mơ hay của cải?
Một chiếc BMW, một chuỗi hạt xoàn, hay Tự Do? [9]
Ca từ này đúng hơn bao giờ hết tại Việt Nam đương đại. Rõ ràng bạn không thể vừa được người ta cấp xe sang (hay tặng nhà to) lại vừa có Tự Do (hay Công Lý). Bạn chỉ có thể chọn một trong hai thứ đó. Lập luận rằng cưỡi xe BMW mới tiến được hoặc tiến nhanh hơn tới Công Lý (hay Tự Do) là ngụy biện, tự dối mình và lừa dối người khác. Đặc biệt, nếu bạn là một người lao động trí óc theo một chuyên môn nào đó, việc bạn chọn cái gì sẽ tự động xếp bạn vào hàng ngũ những “trí thức dự khuyết”, hay vào đám học giả xu thời đang ngày càng lạm phát trên đất nước này.
Blog Nguyễn Đình Đăng
Tokyo, 25/2/2012
_________________________
[1]Tên đầy đủ Đại học Tổng hợp Quốc gia Maxcơva mang tên M.V. Lomonosov (Московский Государственный Университет имени М.В. Ломоносова), viết tắt là MGU (МГУ).
[2]Nguyên văn tiếng Nga: “Интеллектуальные силы рабочих и крестьян растут и крепнут в борьбе за свержение буржуазии и ее пособников, интеллигентиков, лакеев капитала, мнящих себя мозгом нации. На деле это не мозг, а говно”. Trích từ V.I. Lenin, Thư gửi A.M. Gorky ngày 15/9/1919, Toàn tập, Tái bản lần thứ 5, NXB Văn học Chính trị, 1978, tập 51, trang 48-49 (В.И. Ленин, Из письма А.М. Горькому от 15 сентября 1919 года, Полное собрание сочинений, издание пятое Изд-во политической литературы, 1978 г. т. 51, стр. 48-49) (Xem bản tiếng Anh tại đây)
[3]Nikolai Alexandrovich Berdyaev (Николaй Алексaндрович Бердяев) (1874 – 1948) – triết gia Nga; thời Sa Hoàng, do tham gia nhóm Marxist nên từng bị bắt năm 20 tuổi và bị đày biệt xứ; năm 29 tuổi do chỉ trích Nhà Thờ Chính thống Nga nên bị kết tội báng bổ và bị đày đi Siberia; dưới thời Xô Viết do không chịu chấp nhận chính thể của đảng Bolshevik áp đặt sự thống trị của nhà nước độc tài lên tự do cá nhân, nên đã bị chính quyền Xô Viết trục xuất cùng hơn 160 nhà văn và học giả danh tiếng khác sang Đức bằng tàu thủy vào tháng 9/1922 (từ một danh sách gồm 280 người bị bắt trong đó có 32 sinh viên).
[4]New World Encyclopedia, “Great Purges”; Moreorless.com.au, “Heroes & Killers of 20the Century: Joseph Stalin“.
[5]Theo báo cáo của Cao ủy Liên Hiệp Quốc về người tị nạn, 1/3 số thuyền nhân (boat people) Việt Nam đã chết trên biển vì bị giết, bão, bệnh tật, đói. Thống kê của Cao ủy này cho biết chỉ riêng năm 1981 có 15095 thuyền nhân Việt Nam đã vượt biên từ Việt Nam tới được Thái Lan trên 455 thuyền. Trong số đó có 352 thuyền (77%) bị bọn hải tặc tấn công. Số vụ tấn công là 1149 tức trung bình mỗi chiếc thuyền bị hải tặc tấn công hơn 3 lần. 571 người Việt Nam đã bị hải tặc giết. 599 phụ nữ Việt Nam đã bị hải tặc hãm hiếp. 243 người Việt Nam đã bị bắt cóc.
[6]Postwar Vietnam: Dynamics of a transforming society, Ed. Hy V. Luong, (Rowman & Littlefield Publishers Inc., 2003).
[7]Виталий Тепикин, Интеллигенция, ее роль в культурном процессе. Vitaly Tepikin là tiến sĩ lịch sử, chuyên gia về lý thuyết và lịch sử trí thức, giáo sư thuộc viện Tri thức khoa học tự nhiên Nga (Российская академия естествознания).
[8]Diogenes từng xách đèn đi ngoài phố giữa ban ngày. Khi được hỏi làm gì đấy, ông trả lời: “Tôi đi tìm một người lương thiện.” Tương truyền ông chỉ gặp toàn bọn bất lương và vô lại.
[9]Nguyên văn: You would rather have a Lexus or Justice? A dream or some substance? A Beamer, a necklace or Freedom?
“Ê, tiểu tư sản! Xoá đi mày! Câu chuyện này phản ảnh việc xã hội Liên Xô không có tầng lớp đứng giữa. Tầng lớp tiểu tư sản là tầng lớp đứng giữa những kẻ nắm quyền lực và đại chúng ở dưới kém phương tiện tranh đấu cho mình. Tại xã hội tư bản, tầng lớp đứng giữa đó là các luật gia, các chính trị gia, giáo sư đại học, các nhà báo đứng giữa những kẻ có quyền lực là tư bản và những kẻ kém thế là giai cấp công nhân. Nhiều kẻ trong lớp tiểu tư sản không đứng hẳn về giai cấp công nhân hoặc đứng hẳn về giai cấp tư bản mà họ hoạt động để có được xã hội công bằng cho mọi tầng lớp, có được một trật tự để toàn thể quốc gia, hoặc toàn thể thế giới có thể sống trong đó mà phát triển được. Mô hình của Liên Xô thiếu hẳn tầng lớp đứng giữa này. Vì thế mà đảng Cộng Sản Ba Lan phải đối mặt với toàn thể giai cấp công nhân của Công Đoàn Đoàn Kết. Trí thức Ba Lan lúc đó không có tự do để phát biểu hoặc tranh đấu cho các bất công xã hội nên công nhân đã đứng lên. Tại nhiều nước khác, khi lớp tiểu tư sản bất lực, tầng lớp dưới không có cơ hội kết đoàn để tranh đấu theo phương thức hòa bình của Công Đoàn Đoàn Kết thì tức nước vỡ bờ như ở Tunisia, Lybia, Syria, dân không có lãnh đạo nhưng vẫn nổi lên khắp nơi.
Kẻ nào làm cho cuộc cách mạng hòa bình không thể xảy ra được thì sẽ làm cho cuộc cách mạng đổ máu trở thành điều không thể tránh được. Vương triều nước Anh nhượng bộ đòi hỏi của người dân, dần dần mất quyền lực nên không có cuộc cách mạng đẫm máu xảy ra tại Anh. Vương triều ở Pháp không nhượng bộ đòi hỏi của dân nên cuộc cách mạng Pháp đẫm máu đã xảy ra.
Vậy thì Bác Hồ của mình là trí thức hay nông dân?
NÔNG DÂN
Ai không là gốc nông dân
Ruộng đồng ta đó mười phần tốt tươi
Nông dân từ thuở bao đời
Lớn lên đi học cũng thời biết ra
Hoan hô dân chủ cộng hòa
Thực ra cộng sản đúng ra Bác Hồ !
NGÀN KHƠI
(28/01/12)
Bác Hồ là vua
“Bác” không phải là trí thức, cũng chả phải là nông dân mà “bác” là HINH trong truyện ngắn
“Linh Nghiệm” của nhà văn Trần Huy Quang.
Mình nhân danh từng là… thiếu niên tiền phong, cháu ngoan bác Hồ, trả lời đ/c Khai thế này. Bác Hồ mình chả là trí thức, mà cũng chả là nông dân. Bác Hồ mình thuộc loại như các cụ ta nói là “học không hay, cầy không biết”. Bác Hồ mình chỉ là một thằng lừa đảo, nhưng lừa rất giỏi.
Nghề (lương thiện) nào cũng là nghề. Và như thế nghề nông cũng như những nghề khác, không có gì là thấp kém. Nhưng nói về giai cấp thì khác. Xã hội thường trọng giai cấp trí thức hơn giai cấp lao động chân tay, như giai cấp nông dân. Tiếng nước nào mình không biết, nhưng trong tiếng Việt chữ “trí thức” còn hàm ý một người biết điều phải trái, đúng sai (vì có được đi học). Bởi thế mới có câu, không ngờ thằng đó trông tướng trí thức mà lừa đảo khốn nạn quá…
Như cái nhà bác trang Bô-xít gì đó nói, đại khái, nếu anh làm việc bằng đầu óc, và nếu chỉ như thế thì anh vẫn chỉ là một “thằng” thợ làm ra sản phẩm bằng đầu óc, thế thôi. Mình chả dám xúi ai. Nhưng mình nghĩ, nếu anh hùa theo cái ác thì có lẽ anh chưa đáng được coi là người nữa chứ nói gì đến phân biệt ra giai cấp này nọ.
Ồ, và bài này thì nhà bác nào là tác giả viết hay lắm!
Đây là một bài viết sáng sủa, mạch lạc về khái niệm trí thức của Nga.
Rất tiếc, đọc đoạn cuối tôi không khỏi cảm thấy tác giả dường như cố ý phỉnh phờ các cư dân mạng Việt Nam, khi ví von cả ngàn người trong số họ với Diogenes, ít ra là về thái độ.
Phần luận bàn ca từ tiếp theo thì ép uổng luận lý, dùng sự hấp dẫn của lời ca thời thượng để thuyết phục người đọc. Nếu để nói về trường hợp Ngô Bảo Châu, đây là một cách nói mỉa khá chua nhưng không thích đáng.
Nó không thích đáng, bởi vì Ngô Bảo Châu đã chấp nhận về giúp nước nhà phát triển giáo dục toán học. Từ chối quà tặng của chính quyền chẳng những không cho ông nhiều tự do hơn trên con đường của mình, mà còn cản trở ông không ít bằng cách tạo nghi kỵ ngay từ đầu nơi một chính quyền hay nghi kỵ.
Nó cũng không thích đáng, bởi vì công lý không phải là điều mà một Ngô Bảo Châu có thể “chọn” cho xã hội — ở đây chọn lựa nên được hiểu là cho xã hội, vì ông Châu hoặc gia đình không đang khiếu kiện về bất cứ gì.
Bài viết này trên điểm kết như vậy thật ra chỉ chia sẻ cùng một nỗi bất an với “hàng ngàn” người “sống trong các blog” khi thấy Ngô Bảo Châu không phù hợp với mẫu trí thức mà họ mong đợi. Tất cả dường như tin rằng không thể có ích lợi gì từ việc giao 30 triệu đôla vào tay một nhà toán học được đào tạo tại Pháp và có danh vị trong giới hàn lâm Mỹ, một người từng chứng tỏ có một khiếu trào lộng hiếm hoi trước các sự kiện xã hội.
Tại sao không tin một trí thức có thể dùng tiền làm được một cái gì đó cho xã hội? Chẳng hạn như đẻ ra thêm một tổ chức nữa trong xã hội gồm toàn những tổ chức dân sự sơ sinh? (Sơ sinh vì không sống và hoạt động độc lập, phải nằm trong bụng một cơ cấu nhà nước hoặc bú nguồn sữa trợ cấp chính quyền.)
ÔNG CHÂU
Ông Châu toán học cùng mình
Ông là trí thức chí tình chứ sao
Ông đâu nói chuyện tào lao
Lo cho toán học lẽ nào dư hơi
Danh ông rầm rộ ngất trời
Bởi nhờ được thưởng trên đời từ Field
Nên ông nói ít hiểu nhiều
Bởi chưng đâu phải chỉ Field trên đời
Chuyện dân chuyện nước vạn lời
Ngoảnh đi tất cả trên đời mới Phiêu !
NON NGÀN
(28/01/12)
Trí thức không bằng cục phân, đó là câu kết luận của một nhà lãnh đạo độc tài trong thời kỳ đất nước Trung Hoa nằm trong bốn bức tường sắt mà VC cũng bắt chước câu ấy khi đánh giá bọn trí thức trùm chăn, còn được gọi là trí ngủ ở VN.
Khi sinh viên Từ Anh Tú bị đuổi học vì đọc báo mạng, thì nhân dịp tết nhâm thìn, nhiều trí thức hải ngoại trở về tham dự gala ngày trở về với niềm sung sướng hãnh diện như đứa con xa nhà lâu năm nay gặp bầu sữa mẹ VC, mua vui trong tiếng cười nhộn nhịp, trong khi đó bao nhiêu người dân bị mất nhà mất cửa, sống trong màn trời chiếu đất mà không biết nhục.
Nhưng cục cức trí thức ngày xưa đang sống lưu vong ở hải ngoại, những cục phân đó sẽ là mồi ngon tuyên truyền cho bọn phản động VC, nên cũng có ích cho đường lối tuyên truyền quang vinh của đảng vì thế VC tìm cách dùng cục cức phản bội nhân dân ngày nào, nhưng hiện nay vẫn còn hữu ích cho sự nghiệp giải phóng loài người đi đến tụt hậu, không có tương lai. Dân tộc VN đang trên đường rã mục bởi lớp người thiếu nhân tính VC.
Người trí ấy đã tham dự buổi Gala ngày trở về mà mọi người điều thấy tướng mạo oai nghi, hớn hở tuyên bố thương quê hương dân tộc, cùng một số ca sĩ hải ngoại trơ trẻn hát bài ca trở về trong tiếng vỗ tay khích lệ trong lễ hội ngày tết. Được khích lệ vì phân bón trí thức hải ngoại vẫn còn dùng được, trái chanh chưa hết nước thì tại sao đảng và chính quyền không nghĩ đến họ vì họ là chiếc cầu nối giữa hai bờ đại dương và khúc ruột này là khúc ruột dù thối tha trong quá khứ, nhưng bây giờ là khúc ruột ngàn dặm, đang đem đô la và thú ăn chơi tiêu khiển cho lớp đại gia đỏ.Đó là đề tài rất hấp dẫn cho một lớp người chỉ biết dùng mưu chước để cai trị trong và ngoài nước, quê nhà và hải ngoại.
Cầu chúc lớp trí thức chùm chăn về nhiều lần tham quan VN để thấy đời của chúng là đống phân đang được VC bón để ươm mầm cho chế độ độc tài toàn trị VC.
Trí thức nên hiểu theo nghĩa là người có học,có kiến thức , có đức và cả tánh dũng cảm(không sợ cường quyền) và muốn đem những cái này của mình ra để phục vụ xã hội và giúp người khi cần.Trí thức không phải là người học cao nhưng do sợ đụng chạm ,sợ mất quyền lợi,sợ đi tù ,..nên nói né né,mé mé theo kiểu dạy đời và thủ thân rồi vênh mặt tự xưng là trí thức.Giáo sư Châu không biết có phải do từ vóc dáng ngắn(tay chân ngắn) và thiên về khoa học nhiều quá nên hay nói ngắn lời đến nổi nhiều khi hơi mâu thuẩn kể từ lúc đánh giá Tiến sĩ Vũ cho đến bây giờ.Có thể do sợ danh tiếng của mình bị chìm do phong trào ca ngợi mình quá đáng đã qua nên ông cố đưa ra nhận xét về trí thức gần đây để gây khá nhiều tranh cãi.Theo thiển ý giáo sư Châu không có gì phải sợ khi nói thẳng bởi ít gì ông cũng đã thủ thân bằng cách xin nhập tịch Mỹ(rốt cuộc dân Việt là vậy !) thì khỏi phải lấn cấn với chính quyền.Cùng lắm là chỉ bị nhà nước thu nhà đã cấp lại mà thôi hà !
CHÚ SAM
Chú Sam đế quốc trên đời
Thế mà bao kẻ bời bời chạy vô
Từ đánh cá đến côn đồ
Đến dân trí thức ồn ào chen nhau
Thuyền nhân từ trước đến sau
Ngày nay còn lại chỉ màu visa
Cho nên trong cõi người ta
Ai xem cũng vậy huống là Bảo Châu !
NON NGÀN
(28/01/12)
TRÍ THỨC VÀ CHÍNH TRỊ
Ông Nguyễn Đình Đăng viết bài “Trí thức” này quá hay. Thực tế, súc tích và sâu sắc. Bây giờ hình như ông đang ở Tokyo, nhưng đặc biệt nhất ông đã học đại học ở Liên xô trước đây, cho tới ngày LX sụp đổ, nhất là ông quả thật rất nắm vững các thực tế tại VN kể từ xưa. Các thông tin khách quan rất quý do ông cung cấp cho mọi người rất thú vị chính là các thông tin về Lênin cũng như về xã hội LX về nhiều mặt cho tới lúc nó phải tự tan rã và sụp đổ. Các ví dụ của ông về trí thức trong lịch sử rất phong phú và chính xác, trí thức hình như luôn luôn đối lập với giới chính trị, đặc biệt là giới chính trị độc tài. Trong bài ông không nói về Mao Trạch Đông, về Pôn Pốt, nhưng những gì ông nói đều đã quá đủ để nhận diện tầng lớp trí thức chân chính trong các xã hội cũng như ý nghĩa thông thường của các lực lượng chính trị phi trí thức, phản trí thức trong lịch sử nói chung của nhân loại là như thế nào rồi.
Ở đây, ngoài những gì tác giả bài viết minh họa và lý giải, chúng ta có thể nhấn mạnh thêm vài khía cạnh của ý nghĩa trí thức thật sự hay thực chất như sau.
Trí thức là người hiểu biết, có đầu óc. Chính tiền đề tích cực như thế cho ra các kết quả hay hệ luận tích cực mà ai cũng phải thừa nhận và cũng hiểu được. Nói khác đi, trí thức theo nghĩa rộng là giới chuyên môn, còn trí thức theo nghĩa hẹp là mọi người có nhận thức và tất nhiên có trí tuệ. Nói như thế, có nghĩa trí thức luôn luôn là thành phần tinh hoa của xã hội. Tinh hoa có nghĩa là số ít và chọn lọc. Bởi vậy đã số nhiều và không chọn lọc thì không thể gọi là trí thức được, mà đó là những người bình dân, những “quần chúng” quảng đại, rộng lớn, hay nói chung là tất cả mọi con người phổ cập nhất. Nói khác đi, muốn có trí thức thì phải có học, có khả năng tri thức, có kiến thức, có đầu óc thông minh phát triển, từ đó cũng có các kỹ năng ứng dụng tương ứng khác nhau. Trí thức cao hơn người kém trí thức một cái đầu là như thế. Nhưng đó là trí thức thực sự. Còn như giả trí thức, ngụy trí thức, làm dáng trí thức, tất nhiên là hoàn toàn hay một phần không hội đủ những tiêu chuẩn, tiêu chí cao nhất của mọi người, mọi nhà trí thức chân chính và đúng nghĩa nhất. Từ đó cũng thấy rằng chính trí thức mới luôn luôn là lực lượng đi đầu trong mọi xã hội hay trong mọi giai đoạn lịch sử của loài người. Đây chính là ý nghĩa tương đối hay ý nghĩa cập nhật khách quan tự nhiên của mọi thực tế hay thực tại trí thức. Có nghĩa mỗi giai đoạn phát triển kỹ thuật của nhân loại, dù kỹ thuật nhỏ nhất đến kỹ thuật lớn nhất, đều tất yếu thông qua giới trí thức, tức những người nghiên cứu, phát kiến khoa học kỹ thuật, những nhà khoa học và kỹ thuật. Từ xã hội hái lượm chuyển sang xã hội săn bắn, thì cái cung, cái tên chẳng hạn, đó chính là sự sáng tạo hay sự phát kiến lớn nhất của những người “trí thức” của thời đại đó. Nói khác đi, ngay việc phát hiện ra lửa, rồi ra mọi kỹ thuật khác, cho đến mọi nghiên cứu khoa học mọi ngành về sau để cho loài người phát triển, nếu không qua những bước “trí thức”, không qua những hàm lượng hiểu biết và phát kiến nào đó, thì thử hỏi có hiện thực được không. Đó chính là ý nghĩa hay vai trò, nhiệm vụ của trí thức một cách vô hình chung nhất. Cho nên, đi từ ngọn lửa đến hạt nhân và thời đại công nghiệp điện toán, thông tin, nếu không phải vai trò của trí thức thì thật sự của ai. Câu trả lời ý nghĩa và giá trị của trí thức quá rõ ràng, chẳng có gì để phải xác minh, bổ sung hay cải chính cả. Như thế cũng có nghĩa khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, triết học, và văn học nghệ thuật nói chung, từ Khổng tử, Thích Ca, cho đến Rousseau, Montesquieu cùng những nhà tư tưởng chính trí tự do khác đều đích thật là giới trí thức hay những nhà trí thức lớn của nhân loại. Chỉ tiếc, Các Mác, Lênin, như trong bài viết minh họa, rõ ràng trong thực tế là những người phản trí thức, kể cả những người đi theo họ về sau nổi tiếng như Stalin, Mao Trạch Đông, Pôn Pốt … thực chất cũng đều đại loại như vậy. Mác tự cho rằng tư tưởng của ông ta là tư tưởng vô địch, ai nghịch lại ông ta đều là tư sản hay phản động cả. Lênin đã từng gọi trí thức là cứt, còn Mao Trạch Đông cũng xem trí thức thua cả cục phân, quả họ là những người phi trí thức hay phản trí thức đúng nghĩa cả. Đấy ý nghĩa của sự độc tài nó là như thế. Bởi phi trí thức mới độc tài, còn đúng trí thức thì làm sao độc tài được. Thế cho nên trong giới chính trị đúng nghĩa quả Alexandre Đại đế mới đúng là ý nghĩa trí thức. Câu nói thật lòng của ông “Nếu ta không phải là Alexander thì ta đã là Diogenes” quả thật mới đúng là khẩu khí của vị Đại đế có đầu óc trí thức. Khổng tử, Mạnh tử cũng đều là những nhà trí thức chính trị hay những nhà chính trị trí thức chính là như thế. Từ đó cũng thấy rằng chính trị đi đôi với trí thức thì vẫn ít hay luôn ít, còn chính trị không đi đôi với trí thức hay phản trí thức thì thật là nhiều, luôn luôn quá đỗi nhiều như một thực tế khách quan tự nhiên đáng thương của xã hội chính là như thế. Xã hội phát xít của Hitler, Moussolini, hay xã hội cộng sản của Stalin v.v… đều thể hiện hết sức rõ ràng về tất cả điều này. Nên nói cho cùng, Mác đúng ra cũng chỉ là một nhà trí thức nửa với, cả Lênin cũng vậy. Bởi nếu không nửa với thì Mác đã không nghi ngờ, ác cảm với trí thức, và cả Lênin cũng không xem nhẹ hay khi thường trí thức như thế. Chính từ tiền đề có sẵn như thế, nên mọi hệ luận hay hậu quả về sau của chính học thuyết cũng không thể khác, đó là chuỗi lô-gíc tất yếu trong lịch sử thực tế phải là như vậy. Nên nói cho cùng lại, xã hội con người hoặc chỉ là trí thức đúng nghĩa, hoặc không là trí thức đúng nghĩa thế thôi. Trí thức đúng nghĩa thì tôn trọng trí thức, phát huy trí thức, vận dụng trí thức. Còn không đúng nghĩa thì hoặc chỉ lợi dụng trí thức, hoặc chỉ coi thường hay chỉ ác cảm và phủ nhận trí thức. Chung quy nó chỉ là vậy. Độc tài và trí thức đúng nghĩa thì thật sự rất khó hòa hợp nhau. Bởi chỉ có tự do dân chủ đúng nghĩa và trí thức đúng nghĩa mới thực chất hoàn toàn hòa hợp nhau thật sự. Hay chỉ có chính trị thật sự lý tưởng và trí thức đúng nghĩa mới có thể hòa hợp và phát huy nhau thật sự.
Võ Hưng Thanh
(27/01/12)
Hay!!! Bài viết của bác Đăng rất có ý nghĩa và sống động, dễ hiểu. Từ trí thức ở Việt nam hiện nay đang bị lạm dụng và người ta đang làm mất dần giá trị thực của nó, giống như “sao” hay “hoa hậu” Việt nam vậy… thật buồn thay. Đó cũng là sản phẩm của chế độ đã làm nó như ngày nay. Chính vì vậy mới có việc bình luận sôi nổi trong blog Quê Choa…
Cái đám phản động CS và bè lủ theo đuôi chúng nó đâu coi trọng và tôn trọng nhửng kẻ trí thức chính nghĩa , họ gọi là cục cứt không là gì khác ngoài nó ra , cho nên trí thức sống trong chế độ CS là bọn ( nịnh thần) chỉ biết nịnh và nói xuôi theo dòng của cấp trên không có sức đề kháng phản biện của một tư duy độc lập .
Như vậy trí thức và những trường học và du học sinh VC cho xây dựng đem du học nơi xứ người , học để làm gì , học xong mà không có tiếng nói làm được gì cho xã hội thì du học làm đếch gì cho mệt
Rồi còn xây trường đại học nửa . Để làm chi vậy ? Sống ở môi trường chế độ cơ chế đã vạch sẳn thì đâu cần tốn tiền bạc cho giáo dục ! Chỉ nuôi cho lớn trưởng thành đi làm tham nhũng rồi cũng sống
Để dành tiền đó để mua võ khí chống lại thế lực thù địch có lợi hơn không ! ” đối lập trung thành” nghe có vẻ lo sợ về vị trí độc quyền lảnh đạo của mình rồi như thế mọi ý kiến phản biện đâu còn ý nghĩa giá trị nhiều , vì mỗi lần xem đọc nghe những ý kiến đó thì tội lỗi sai lầm hiện ra trước mắt sâu xa hơn nửa quyền lực danh vọng sửa soạn bay đi ~^~