Hai nhà máy điện hạt nhân của Trung Quốc và sự an nguy của Việt Nam

Nhân duyên chúng tôi, một người học môi sinh và một người học hoá, gặp nhau trên đất Thái trong dịp thuyết trình hai đề tài liên quan đến Môi sinh và cách thức lãnh đạo bằng chánh niệm tại Đại Lễ Phật Đản Vesak 2015 – Tam Hiệp của Liên Hợp Quốc. Sau những ngày tâm sự và làm việc chung, cũng như trước những băn khoăn và ưu tư hướng về Tổ quốc. Chúng tôi quyết định viết bài ngắn này để cho người dân nhận thức được những diễn biến có thể xảy ra liên quan đến sự an nguy của đất nước. Trong năm 2015 này, có hai nhà máy điện hạt nhân của Trung Quốc đưa vào hoạt động mà có thể ảnh hưởng trực tiếp đến Việt Nam.

Trường hợp 1 – Cảnh báo về Nhà máy điện hạt nhân ở Quảng Tây

Một nhà máy điện hạt nhân đang được hoàn thành ở gần thành phố Qinzhou thuộc Quảng Tây, có tên là Fangchenggang, khởi công xây dựng năm 2010 và bắt đầu hoạt động vào cuối năm nay 2015.

Trong giai đoạn 1, nhà máy có hai lò với công xuất 2000 MW và vốn đầu tư là $3.7 tỉ USD. Còn có thêm 4 lò với công suất 4000 MW và tổng số đầu tư là $10.4 tỉ USD. Với công suất rất cao này sự thiệt hại, nếu bị rủ ro tại nạn xảy ra thì de doạ đến tính mạng và đời sống của nhiều người dân.

Nhà máy Fangchenggang chỉ cách biên giới Việt Nam có 45 km (30 miles). Một điều đáng lo ngại nữa là nhà máy dùng công nghệ nội hóa của Trung Quốc (domestically-developed 1000 MWe CPR-1000 pressurized water reactors, theo bản tin của World Nuclear News ngày 3 tháng 8 năm 2010). Vì nhà máy sử dụng công nghệ của Trung Quốc nên xác xuất nhà máy gặp sự cố là rất cao. Vì nhà máy ở gần Việt Nam nên ảnh hưởng rất nghiêm trọng mỗi khi có sự cố. Ví dụ như sự tai hại của nuclear disaster ở Fukushima Daiichi tháng 3, 2011 và tại nạn Chernobyl disaster, 26 April 1986.

Chúng tôi đã dùng mô hình READY/HYSPLIT của Cơ quan Khí quyển và Hải dương học (NOAA) của Hoa kỳ để khảo sát lộ trình của phóng xạ trong trường hợp nhà máy Fengchenggang gặp sự cố. Theo bản đồ dưới đây, mô hình READY cho biết phóng xạ dưới ảnh hưởng của gió mùa đông bắc sẽ quay về hướng tây-nam, dọc theo bờ biển Bắc bộ, vào đất liền theo hướng tây-bắc trước khi quay ngược về Trung quốc. Lộ trình này cho thấy không những các thành phố lớn như Hà Nội và Hải Phòng, mà toàn bộ miền Bắc Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng nặng nề. Đây là một thảm họa to lớn mà chúng ta nên biết để đề phòng.

Trường hợp 2 – Cảnh báo về Nhà máy điện hạt nhân ở Hải Nam

Một nhà máy điện hạt nhân khác đang được hoàn thành ở phía Tây đảo Hải Nam. Nhà máy mang tên là Changjiang, được khởi công xây dựng năm 2010 và sẽ bắt đầu hoạt động vào năm nay 2015. Trong giai đoạn 1, nhà máy có hai lò với công suất 1300 MW và vốn đầu tư là $3 tỉ USD. Nhà máy này dự định còn có thêm 2 lò với công suất 1300 MW.

Nhà máy Changjiang cách Hải Phòng khoảng 300 km. Giống như nhà máy Fangchenggang ở Quảng Tây, nhà máy Changjiang dùng công nghệ nội hóa của Trung quốc (domestically-developed 650 MWe CNP-600 pressurized water reactors, theo bản tin của World Nuclear News ngày 22 tháng 11 năm 2010).

Theo khảo sát mới nhất của World Nuclear Association (tháng 2 năm 2015), công nghệ CNP ở hai nhà máy Changjiang và Fangchenggang được xem là công nghệ cũ thuộc thế hệ thứ hai (second generation technology). Các nhà máy hiện đại dùng công nghệ thuộc thế hệ thứ ba AP-1000 được đánh giá là an toàn hơn. Vì nhà máy sử dụng công nghệ lỗi thời nội địa của Trung quốc nên xác xuất tai nạn hạt nhân là rất cao. Hơn nữa, nhà máy điện hạt nhân này nằm trên bờ vịnh Bắc bộ nước ta nên ảnh hưởng sẽ rất nghiêm trọng khi có sự cố.

Chúng tôi đã dùng mô hình READY/HYSPLIT của Cơ quan Khí quyển và Hải dương học (NOAA) của Hoa kỳ để khảo sát lộ trình của phóng xạ trong trường hợp nhà máy Changjiang gặp sự cố. Theo bản đồ dưới đây, mô hình READY cho biết phóng xạ sẽ tiến thẳng vào bờ biển Bắc bộ và Bắc Trung bộ trước khi quay ngược về Trung quốc. Lộ trình này cho thấy các thành phố lớn như Hà nội, Hải phòng, Thanh hoá và Vinh sẽ bị ảnh hưởng. Giống như nhà máy Fangchenggang, nhà máy Changjiang có thể gây thảm họa to lớn cho toàn bộ miền Bắc và Bắc Trung bộ Việt Nam mà chúng ta nên biết để đề phòng.

Địa điểm của hai nhà máy Changjiang và Fangchenggang

Quan ngại hơn là trong tương lai các công nghệ nội hóa của Trung quốc cũng có thể sẽ dùng ở Việt Nam, theo chiều hướng phát triển hiện tại của đất nước. Có nhiều nhà khoa học đã cực lực phản đối về ý định xây nhà máy nguyên tử hạt nhân tại Việt Nam vì sự rủi ro quá cao như động đất và lỗi kỷ thuật mà đất nước mình chưa đủ kinh nghiệm và trình độ để bảo toàn kỹ thuật.

Hơn nữa, liệu chính phủ có thể bảo vệ thiên tai hay phòng chống khủng bố và trộm cắp chất liệu nguyên tử, cũng như chưa bảo đảm giữ vững tài liệu bảo đảm an toàn về các mặt: phòng vệ, nhân sự, hệ thống, công tác, điện toán (physical security, personnel security, vulnerability security, operations security, cyber security). Thêm vào đó vấn đề ô nhiễm môi trường, sức khoẻ hay hâm nóng khí quyển, hay sự lệ thuộc vào người anh tham lam không đẹp ở Phương Bắc. Cuối cùng đất nước nhỏ bé của chúng ta, không có đất để chứa đựng phế thải hạt nhân (chemical waste). Nhìn chung, chúng ta không có thể đoán biết trước được những thảm hoạ tai nạn hạt nhân có thể xảy ra, mà hậu quả thì khó lường.

Nói tóm lại vì lợi ích chung của nhiều người và của nhiều thế hệ, chúng ta cần nhận thức rõ ràng về sự nguy hiểm của nguồn điện nguyên tử hạt nhân. Và phải học hỏi những cách thức chuẩn bị, đề phòng và đáp ứng cho gia đình mình, cộng đồng và đất nước mình nếu không may sự cố tại nạn có thể xảy ra. Riêng về hai nhà máy hạn nhân ở Trung Quốc nói trên, chúng ta cần phải theo dõi thường xuyên để chuẩn bị đối phó và giảm thiểu những thiệt hại về sinh mạng cũng như kinh tế cho người dân nước ta.

27/6/2015
Nguồn: Bauxite Việt Nam

Tiến sĩ Bạch X. Phẻ
Tiến sĩ Trần Tiễn Khanh