Trở về mái nhà xưa nơi Thư viện Quốc Hội Mỹ

Nãm 1960, hồi làm chuyên viên nghiên cứu luật pháp tại vãn phòng Quốc Hội Việt Nam Cộng Hòa ở Saigon, thì tôi ðược cử ði học tập tu nghiệp và quan sát tại những cơ sở thuộc Quốc Hội Mỹ ở thủ ðô Washington DC. Tại ðây, tôi ðược hướng dẫn ðến học tập trong thời gian dài với cơ sở gọi là “Legislative Reference Service” (LRS = Sở Tài Liệu Lập Pháp) nằm trong tòa nhà ðược gọi là Jefferson Building của Thư Viện Quốc Hội Mỹ (Library of Congress = LOC).

Vào nãm 1960, dưới trào Tổng thống Eisenhower, thủ ðô nước Mỹ thật là thanh bình êm ả, ðường phố sạch sẽ xinh ðẹp tươi vui hết chỗ nói. Và riêng ðối với một thanh niên ðã từng phải trải qua cuộc chiến tranh tàn khốc nơi miền quê ðất Bắc hồi ðầu những nãm 1950 – thì Washington có thể ðược coi như là một thứ bồng lai tiên cảnh, một thiên ðường dưới thế gian này vậy.

Nhà tôi ở trọ nằm trong khu Tây Bắc gần với Tòa Bạch Ốc, nên ngày ngày phải ði xe bus ðể ðến LOC tọa lạc tại phía Ðông Nam của trụ sở Quốc Hội chiếm một khỏang diện tích khá rộng trong một khu ðồi gọi là Capitol Hill. Vào những ngày mát mẻ ðẹp trời, tôi có thể thả bộ ði hết chừng hơn một giờ qua nhiều dãy phố ở downtown, thì cũng ðến ðược khu vực Ðiện Capitol. (Người Mỹ viết chữ “US Capitol” hay là “Capitol Building” là ðể chỉ Ðiện Capitol – Trụ sở của Quốc Hội Liên Bang)

Ở vào ðộ tuổi 25 – 26, vốn tính tò mò hiếu học tôi say mê quan sát học hỏi tìm kiếm theo sát với sự hướng dẫn của các vị ðàn anh trong ngành nghiên cứu luật pháp của LOC. Và vào buổi chiều tối thì còn ði học thêm về chuyên môn luật pháp tại trường Luật của ðại học George Washington University (GWU Law School) cũng ở gần nhà mình ở, nên có thể ði bộ mà tới lui dễ dàng ðược.

Nói chung thì sau thời gian 6 tháng du học tu nghiệp tại Washington DC, tôi thu thập ðược một số kiến thức và kinh nghiệm chuyên môn thật là bổ ích cho việc nghiên cứu luật pháp của mình. Ðàng khác, thành phố thủ ðô Washington nói chung và Thư Viện Quốc Hội Mỹ nói riêng ðã ðể lại trong tôi một kỷ niệm thật ðẹp ðẽ dễ thương, một ấn tượng sâu sắc kỳ thú và duyên dáng vô cùng. Ðó là từ cái thời kỳ nãm 1960 – 61 mà cách nay ðã trên nửa thế kỷ.

Nhưng quả thật là tôi có cái duyên bền bỉ tái hồi với Washington và LOC rất nhiều lần – ðặc biệt là kể từ nãm 2000 cho ðến nay là nãm 2014. Dưới ðây tôi xin lần lượt tường thuật chi tiết hơn về một ít công chuyện gần ðây của riêng mình tại khu vực Ðồi Capitol danh tiếng này.

I – Mái nhà LOC ngày trước thì nay ðã gồm ðến ba tòa nhà thật ðồ sộ.

Hồi nãm 1960, thì LOC chỉ gồm có mỗi một tòa nhà lớn gọi là Jefferson Building ðược xây cất từ thế kỷ XIX. Mà ðến nãm 2000, khi trở lại thãm viếng nơi ðây, thì tôi thấy LOC ðã có thêm 2 tòa nhà thật lớn lao ðồ sộ và thật hiện ðại nữa, nhà nào cũng cao ðến 7 – 8 tầng lầu – ðó là Madison Building và Adams Building cũng kề sát với Jefferson Building. Cả ba tòa nhà này ðều có ðường hầm ãn thông với nhau, nên việc di chuyển lui tới của các nhân viên với nhau thì thật là thuận tiện.

Vào buổi trưa, tôi thường tới dùng bữa tại phòng ãn rất rộng lớn chiếm cả một tầng lầu cao tại Madison Building. Nơi ðây, thực khách có thể dễ dàng nhìn thấy máy bay lên xuống tại phi trường Reagan ở phía bên kia sông Potomac – quang cảnh trông thật nhộn nhịp và thóang ðãng.

Cơ sở vật chất thì vĩ ðại như vậy, còn về công trình do LOC ðảm nhiệm thực hiện, thì thật là bao quát nhiều lãnh vực mà phải viết cả một cuốn sách họa may mới trình bày cho ðộc giả có ðược một khái niệm tương ðối chính xác về cái ðịnh chế vãn hóa lớn vào bậc nhất của thế giới và là niềm tự hào của nước Mỹ. Vì thế, ở ðây tôi chỉ xin ghi lại một vài chuyện riêng tư của mình mà có liên hệ ðến mấy người bạn là những chuyên viên sáng giá tại một bộ phận trong cơ sở này mà thôi.
LOC quá ðông nhân viên, tổng cộng lên ðến trên 4,000 người ðược phân bố ra thành hàng trãm ðơn vị ban ngành chuyên biệt. Nhưng riêng tôi, thì gần ðây vì nhu cầu nghiên cứu nhỏ nhoi hạn chế của mình, tôi chỉ lui tới có mấy phòng trong Madison Building ðể tham khảo tài liệu và thãm viếng chuyện trò trao ðổi với một số chuyên viên gọi là Legal Analyst làm việc trong một bộ phận gọi là Law Library. Tôi ðã có dịp viết về chuyện này trong mấy bài trước ðây rồi, nên thấy không cần nhắc lại các chi tiết ðó ở ðây nữa.

II – Những người bạn thân thiết trong Trung Tâm Nghiên Cứu Luật Pháp Tòan Cầu (The Global Legal Research Center).

1 – Chị Elisabeth Moore phụ trách Kho Tài Liệu có tên gọi là : “The Global Legal Resource Room”.

Elisabeth ở vào ðộ tuổi 50, người tầm thước mà bặt thiệp. Chị là người rất tận tình hỗ trợ cho tôi trong việc tìm kiếm tài liệu chuyên môn về luật pháp. Phòng của chị chứa ðựng khá nhiều tài liệu luật pháp của các nước trên thế giới. Chị có nhiệm vụ sưu tầm lưu trữ và cung ứng ưu tiên cho các chuyên viên của Legal Research Center trong Law Library. Elisabeth cho biết chị theo tôn chỉ xây dựng hòa bình của tôn giáo Quaker. Chị sống và làm việc nhiều nãm với Thư viện ở New Orleans và góp phần mau chóng khôi phục sinh hoạt của ngành thư viện tại ðây sau vụ bão Katrina.

Hiện chị sinh sống gần thành phố Annapolis Maryland ðể ðược gần gũi với con cháu, mà vì thế mỗi ngày phải ði chuyến xe bus riêng biệt mất ðến cả giờ mới ðến ðược sở làm. Mỗi lần ghé ðến Madison Building, thì người tôi ðến nhờ vả ðầu tiên, thì chính là chị Elisabeth này ðấy.

2 – Peter Roudik, Director of The Global Legal Research Center.

Peter Roudik cỡ ngòai 50 tuổi là người gốc Nga. Chúng tôi quen biết thân thiết với nhau dễ ðến 7 – 8 nãm nay. Peter cho tôi biết nhiều về hiện tình xã hội ở Nga và một số quốc gia mà ðã tách rời khỏi Liên Xô từ vài chục nãm nay. Peter là một luật gia chuyên nghiên cứu về ngành Luật pháp ðối chiếu và ðã làm việc tại Law Library từ trên 15 nãm, ðược xếp vào ngạch Senior Legal Analyst. Và gần ðây ðược bổ nhiệm làm Giám ðốc Trung tâm Nghiên cứu Luật pháp Tòan cầu.
Gặp lại Peter hồi đầu tháng Năm, tôi đùa bỡn hỏi anh : “Chuyện ở Ukraine bây giờ ra sao rồi?” Anh biết tôi đùa giỡn, nên chỉ cười trừ; và dĩ nhiên là tôi cũng không nói gì thêm về chuyện này nữa.

3 – Luật sư Sayuri Umeda là Senior Foreign Law Specialist.

Sayuri Umeda vào độ tuổi 40, chị học luật và làm luật sư ở Nhật một thời gian. Rồi qua Mỹ học tiếp bậc cao học về Luật tại GWU, nơi tôi đã theo học năm 1960. Ông xã của chị là một giáo sư người Mỹ hiện cũng dậy về môn luật tại GWU. Sayuri là một chuyên viên cao cấp về luật pháp của Nhật và một số quốc gia khác ở Á châu, trong đó có ba nước Đông Dương. Tôi đang đợi Sayuri gửi cho tôi các bài nghiên cứu của chị về luật pháp tại Việt Nam hiện nay.

Dịp này, tôi gửi cho Sayuri bài tôi mới viết về vụ án chính trị của tôi ở Việt nam ðầu thập niên 1990 và cả Bản Tường trình về Tình hình Nhân quyền ở Việt nam trong nãm 2013 do Mạng Lưới Nhân Quyền VN vừa mới cho phổ biến. Sayuri tỏ vẻ chú ý ðến những vấn ðề ðược trình bày trong các tài liệu này.

4 – Luật sư Laney Zhang là Foreign Law Specialist.

Laney Zhang là người trẻ nhất so với 3 người trên đây, chỉ mới ngòai 30 tuổi. Cô học luật ở Trung quốc rồi sau được học bổng qua học bậc Cao học ở Mỹ. Với khả năng chuyên môn cao và tính tình năng động tháo vát, Laney đã hòan thành được nhiều bài nghiên cứu về các vấn đề luật pháp ở trung quốc ngày nay. Các bài này đã được phổ biến rộng rãi trên các website và được sự phản hồi thuận lợi của giới thức giả trong ngành nghiên cứu luật pháp.

Tại Law Library này, tôi còn thấy mấy chuyên viên khác cũng là người Trung hoa, nhưng tôi chưa có dịp quen biết hay trao ðổi chuyện trò với họ. Ðối với tôi, Laney tỏ ra có mối thiện cảm như giữa những người hàng xóm láng giềng sống gần gũi nhau mà cụ thể là tôi hay nhắc ðến cái chuyện ông nội của tôi xưa kia là một ông ðồ dậy chữ Hán – mà rất tiếc là vì ông cụ mất sớm lúc tôi mới ðược 5 – 6 tuổi, nên ðã không ðược học chữ Hán. Mà thay vào ðó, tôi lại ðược học tiếng Pháp và tiếng La tinh. Laney cười nói : Ông học tiếng Pháp, La tinh rồi cả tiếng Anh, thì rất có lợi cho việc nghiên cứu luật pháp.

Nói chung, thì ðây tòan là các chuyên viên ðày tài nãng, ai nấy ðều say mê yêu thích cái nghề nghiên cứu luật pháp và họ ðược cơ quan cung ứng cho ðủ thứ tài liệu tham khảo – mà ít có cơ sở nào khác lại có thể thu thập cho thật ðày ðủ nếu ðem so sánh với kho tư liệu khổng lồ của LOC.

Khi nghe tôi nói là tôi ðã từng ðến học hỏi tại LOC từ nãm 1960 – 61, thì ai nấy ðều lác mắt, họ nói : “Nãm ðó, thì chúng tôi chưa ðược sinh ra trên cõi ðời này!” Nhưng rõ rệt ðây là những “hậu sinh khả úy, mà cũng khả ái nữa”. Và mỗi lần ghé thãm Law Library ðể tìm kiếm tài liệu nào, thì tôi thật phấn khởi vui mừng vì gặp lại ðược những ðồng nghiệp Legal Analyst vừa trẻ tuổi, dễ thương mà cũng vừa rất tài ba nữa.

Về thãm lại Mái Nhà Xưa mà gặp ðược những con người dễ mến như thế ấy, thì quả thật ðó là một niềm vui kỳ thú và sự an ủi rất lớn lao vậy.

Thành phố Baltimore Maryland ngày 15 tháng Nãm 2014

Đoàn Thanh Liêm

© Đàn Chim Việt