Gánh nặng Âu Châu trên đôi vai của Thủ Tướng Merkel

Bà Angela Merkel chẳng những không có nét sắc xảo của cố Thủ Tướng nước Anh Margarett Thatcher hay vẻ cương nghị của cựu Ngoại Trưởng Hillary Clinton, dáng dấp của bà còn giống như một người phụ nữ bình thường và hiền lành của Âu Châu. Vậy mà trên đôi vai của bà mang nhiều gánh nặng, các quyết định của Thủ Tướng Merkel sẽ để lại hậu quả lâu dài đến hai cơ cấu quan trọng nhất của Âu Châu từ sau khi chiến tranh thế giới thứ hai và chiến tranh lạnh chấm dứt tức liên minh quân sự NATO và khối tiền tệ chung Euro. Hai cơ cấu này tuy đủ mạnh để tồn tại trong giông bão, nhưng nếu kém lèo lái sẽ bị tổn hại trầm trọng trong nhiều thập niên sắp tới – vị trí mà nước Đức và bà Merkel hiện đang giữ vai trò trung tâm.

Nếu mục tiêu trước mắt của nước Nga nhằm ngăn chận không cho Ukraine trở thành một thành viên của NATO thì khối Âu Châu đang lo ngại trường hợp Tổng Thống Putin tiến thêm bước kế tiếp nhằm vạch trần tính vô hiệu của điều khoản số 5 của NATO quy định rằng khi một quốc gia trong liên minh bị tấn công thì toàn khối sẽ phản ứng đáp trả.

Mục tiêu của Putin nhắm vào ba quốc gia hội viên vùng Baltic gồm Estonia, Latvia và Lithunia bằng cách cho quân nhân Nga trá hình trà trộn vào tập thể số đông người gốc Nga sinh sống trong khu vực để khuấy động và đòi tự trị như từng làm tại bán đảo Crimea hay ở vùng Đông Ukraine.

NATO sẽ bị chia rẽ bởi quyết định can thiệp quân sự hay không khi đối diện với hình thức chiến tranh phi quy ước trong lúc căng thẳng có thể leo thang đến mức trực tiếp đối đầu với quân đội Nga trên một vùng đất vốn chưa từng là trọng tâm của Âu Châu? Hoa Kỳ và Ba Lan chắc chắn sẽ đòi bảo vệ vùng Baltic trong khi Putin đã thu phục được vài chính quyền Âu Châu theo khuynh hướng ít nhiều thân thiện hay thỏa hiệp với Nga gồm Hung Gia Lợi, Áo và Hy Lạp. Ngay bây giờ thì Putin có thể đang thăm dò quyết tâm của NATO và nhất là của Anh- Pháp- Đức trước khi quyết định liệu có ra tay ở vùng Baltic hay chỉ dừng lại ở chổ làm tiêu mòn ý chí và sự đoàn kết của NATO bằng cách liên tục khuấy phá Ukraine.

Thủ tướng Merkel là một trong số ít người hiểu Putin nhất do bà thông thạo tiếng Nga và đã lớn lên ở nước cộng sản Đông Đức. Bà sang Hung Gia Lợi vào tháng 2-2015 để thuyết phục Thủ Tướng Viktor Orban đoàn kết với khối EU nhưng tỏ ra nguội lạnh khi ông này hô hào về một nền dân chủ “phi tự do” (!).

Khó khăn kế tiếp của bà Merkel khi chính quyền cánh tả vừa được bầu lên tại Hy Lạp lại khơi dậy lịch sử và manh nha đòi nước Đức bồi thường cho Chiến Tranh Thứ Hai với mục đích khích động dư luận nhằm tạo thế mạnh khi thương lượng về số tiền nợ Hy Lạp đang vướng mắc. Chẳng những thế mà Thủ Tướng Hy Lạp Tsipras còn tỏ thái độ kình chống khối EU bằng cách bênh vực Nga.

Thách thức của bà Merkel là bảo vệ được sự đoàn kết của NATO trong lúc Putin tận dùng đủ thủ đoạn để chia rẽ các quốc gia kể cả đe doạ bằng quân sự hay nhử mồi khí đốt; nhưng đồng thời bà không thể để căng thẳng với Nga leo thang đến mức không còn vãn hồi vì quyền lợi kinh tế và an ninh của Âu Châu vẫn gắn liền với Nga; bên cạnh đó còn vấn đề làm thế nào để giúp Ukraine ổn định và phát triển trong hoàn cảnh Putin dùng mọi phương cách về kinh tế và quân sự để khuấy phá nhằm tạo ra gánh nặng cho Âu Châu.

Nếu đối phó với Putin là vấn đề của toàn khối Tây Phương thì nước Đức và bà Merkel giữ vai trò quyết định trong việc giải quyết khủng hoảng kinh tế ở các nước Nam Âu. GDP của Hy Lạp chỉ bằng của một tiểu bang trung bình ở Mỹ như Lousiana nên dù có phá sản vẫn không thể ảnh hưởng toàn khối Âu Châu. Nếu Hy Lạp tiếp tục nằm trong khối Euro cũng như một ung nhọt không thể chửa vì nước này không thể phá giá đồng bạc nhằm phục hồi kinh tế; còn tách ra khỏi Euro là tạo ra một tiền lệ quan trọng không khác gì NATO vi phạm quy định phòng thủ tập thể. Nhưng còn một tiền lệ khác ít được nhắc đến trong trường hợp Hy Lạp là “moral hazard” hay ỷ thế làm liều nay áp dụng cho một quốc gia thay vì chỉ một xí nghiệp trong nền kinh tế. Đối với Hy Lạp và không ít các chuyên viên kinh tế Âu-Mỹ thì áp đặt chính sách khắc khổ trong khủng hoảng là quyết định kinh tế sai lầm nếu không muốn nói là biện pháp trừng phạt quá đáng; nhưng đối với không ít người Đức thì đây chỉ là luật công bình có vay có trả nên nguyên tắc này không thể bị vi phạm.

Ngoài việc đối phó với nước Nga và khủng hoảng kinh tế lại còn thêm vấn nạn của khủng bố Hồi Giáo và làn sóng chủ nghĩa dân tộc chống di dân và chống Hồi Giáo. Các thử thách đều vô cùng nghiêm trọng, gánh nặng trách nhiệm chia xẻ không đồng đều nên đè nặng trên đôi vai của bà Thủ Tướng Merkel.