Kissinger nói: Sao chúng nó không chết quách đi
Henry Kissinger
Câu nói trên của Tiến sĩ Kissinger vì một sự hiểu lầm nào đó đã gây ngộ nhận khiến nhiều người Việt quốc gia hận thù nhà ngoại giao này, họ nghĩ rằng ông đã chửi rủa đồng bào ta khi miền Nam Việt Nam đang trong cơn hấp hối tháng 4-1975. Câu này đã được ghi tại trang 641, phần nói về The Fall of Viet Nam, April 1975, trong cuốn Kissinger a Biography của Walter Isaacson, cuốn sách 800 trang viết về Henry Kissinger.
Nguyên văn như sau:
“Why don’t these people die fast? The worst thing that could happen would be for them to linger on” nghĩa là “Tại sao những người ấy không chết cho nhanh? Điều tệ hại nhất có thể sẩy ra cho họ là cứ sống kéo dài mãi” nếu dịch xuôi cho dễ hiểu là “Sao họ không chết lẹ cho rồi? nếu phải sống ngắc ngoải mãi thật là vô cùng bất hạnh cho họ”.
Ông ta than thở cho số phận của người Đông Dương chứ không rủa họ chóng chết. Ở đây không phải là để bênh vực cho ông này, kết án ông nọ hoặc thương ông này ghét ông kia mà là chúng ta cần hiểu cho đúng lịch sử.
Tháng 12 năm 1974 và tháng 1-1975, CSBV bắt đầu mở cuộc tổng tấn công sau cùng để chiếm miền nam VN tại Phước Long đúng hai năm sau ngày ký Hiệp định Paris. Tháng 3-1975 họ tấn công chiếm Ban Mê Thuột, cuối tháng 3, đâu tháng 4 năm 1975 hai quân khu 1 và 2 lọt vào tay Cộng quân nhanh chóng do sự sai lầm của Tổng thống Thiệu trong kế hoạch tái phối trí lực lượng. Họ bắt đầu chuyển quân đại qui mô vội vã nề phía nam để dứt điểm Sài gòn.
Khoảng đầu tháng 4-1975 trong khi CSBV đang ra sức tiến về Sài gòn, hòa bình Trung Đông thì tả tơi, bang giao với Nga sô xuống thấp, Cam Bốt gần sụp đổ và bây giờ miền nam VN đang bị CS nuốt chửng. Khi ấy ông Tổng thống Ford rời Tòa Bạch ốc đi nghỉ mát đánh golf tại Palm Springs tiểu bang California .
Bản tin truyền hình buổi tối tai Mỹ cho thấy những lời chỉ trích trước cảnh ông Tổng thống Ford đi đánh golf cùng lúc với cảnh Đông Dương đang dẫy chết trong đau khổ. Khi những người phóng viên tới phi trường phỏng vấn TT về thảm kịch đang diễn ra, ông chỉ nói ồ ồ rồi chạy trốn họ. Kissinger và Ford đã cử Tướng Weyand, Tham mưu trưởng tới Sài Gòn để thẩm định tình hình quân sự trong một tuần kể từ 28-3-1975, ông trở lại Hoa Kỳ ngày 4-4-1975. Khi về ông đi máy bay thẳng tới Palm Springs để báo cáo trực tiếp tình hình lên Tổng thống. Ông đề nghị cho oanh tạc bằng B-52 trở lại và đồng thời xin viện trợ khẩn cấp722 triệu cho quân đội VNCH, điều xin thứ nhất tái oanh tạc sẽ trái luật, khoản viện trợ trên đây rất lớn mà chỉ có một ít người tin là có thể giúp VNCH cầm cự được. Khoản xin này gồm trên 440 xe tăng, 740 đại bác, 100 ngàn súng cá nhân, 120 ngàn tấn đạn dược.
Báo cáo của Tướng Weyand biện minh cho khoản viện trợ mới nhằm kêu gọi tới cái nhìn địa lý chính trị của Kissinger, nó muốn nói “Uy tín lâu dài của Hoa Kỳ trên thế giới phụ thuộc vào nỗ lực thiện chí của ta cố gắng làm hơn là thành công hay thất bại trong lúc này,nếu ta không nỗ lực uy tín của ta như một đồng minh sẽ bị tiêu tan có lẽ sẽ qua hết đời này sang đời khác”.
Nói khác đi lời khuyên đó là kéo dài sự kết thúc cuộc chiến tranh cũng chính là cái lý luận mà Kissinger đã có lần dùng để biện minh cho cuộc chiến đấu trên mặt đất: dể giữ uy tín khắp nơi. Ít ngày sau dân biểu Whitten (tiểu bang Mississipi) hỏi “Đề nghị của ông dựa trên cơ bản nào trừ việc chỉ có hình thức, khi chúng ta đều biết chắc là sắp thua rồi?. Tướng Weyand trả lời: “Thưa ông, cái cách mà chúng ta làm hay cái hình thức như ông nói nó cũng quan trọng như thực chất của vấn đề vậy”
Kissinger phản đối đề nghị xin tái oanh tạc của Weyand: “ Nếu ông làm thế, người dân Mỹ sẽ lại xuống đường biểu tình. Các phụ tá của TT tại Palm Springs bàn về khoản xin viện trợ, đa số cố vấn của Ford đều chống đối đề nghị này. Bộ trưởng quốc phòng Schlesinger cũng chống đối nhưng bị Kissinger loại ra khỏi cuộc bàn cãi và trở về Wasington, ông này cho là tình thế của Quân đội VNCH nay không hy vọng gì.
Kissinger vốn bi quan đồng ý rằng tình hình không thể cứu vãn nổi nhưng dù vậy ông cho rằng đề nghị xin Quốc hội khoản viện trợ 722 triệu là cách duy nhất để cứu vãn danh dự cho Hoa Kỳ. Ford đồng ý mặc dù không nhiệt tâm lắm. Trên đường tới phòng họp báo để nói cho các ký giả biết quyết định, khi ấy Kissinger quay lai nói với Nessen, tùy viên báo chí phủ Tổng thống về người miền nam VN như sau:
“Sao họ không chết lẹ cho rồi? nếu phải sống ngắc ngoải mãi thật là vô cùng bất hạnh cho họ”
Tại phòng họp, Kissinger lý luận theo địa lý chính trị. Ông ta nhấn mạnh quyết định viện trợ sẽ vang tiếng khắp thế giới , cái dấu hiệu gì nó sẽ gửi cho bạn và thù khắp nơi, ảnh hưởng của nó với uy tín của Hoa Kỳ sẽ như thế nào hơn là hiệu quả quân sự của nó ở vùng bao quanh Sài Gòn. Tiến sĩ nói
“Chúng ta đang đối diện với tấn thảm kịch vĩ đại, trong đó có cái gì liên quan tới uy tín, tới danh dự của Hoa Kỳ, tới cái mà các dân tộc khác trên thế giới sẽ nhìn chúng ta như thế nào”
(Kissinger a Biography, trang 641-642)
Ngày 10-4-1975 Ford ra Quốc hội xin 722 triệu, Kissinger làm việc tới khuya soạn một bài diễn văn chỉ trích Quốc hội đã làm tiêu tan Hiệp định Paris . Lý luận về chữ “uy tín” mà ông đã dùng khi bắt đầu nhiệm kỳ của Nixon cũng là chữ mà ông nhấn mạnh lúc cuối. Trong thông điệp mà ông soạn cho Ford để gửi Quốc hội, lý luận này được nói gọn gàng
“ Hoa Kỳ không muốn viện trợ đầy đủ cho đồng minh của chúng ta để họ chiến đấu sẽ ảnh hưởng uy tín của chúng ta như một đồng minh. Và chính uy tín này là cơ bản cho an ninh của ta vậy”
(Sách đã dẫn trang 642)
Ford giữ câu nói về uy tín nhưng ông làm nhẹ bớt những lời hoa mỹ của Kissinger tấn công chỉ trích Quốc Hội. Ông nhờ phụ tá Hartmann sửa lại dể việc xin viện trợ kết hợp với hòa giải quốc gia. Mặc dù đã nói nhẹ nhàng nhưng tại Quốc hội không có ai vỗ tay cả. Khi Tổng thống ngỏ lời xin viện trợ thì có hai dân biểu Dân chủ Moffet và Miller bỏ ra khỏi phòng họp. Cả Quốc hội lẫn người dân đều không còn muốn ủng hộ cuộc chiến tranh VN .
Sau này Kissinger đổ lỗi cho Watergate đã khiến cho Hiệp Định Paris bị suy sụp. Nói rằng sự sụp đổ quyền hành của Tổng thống có nghĩa là Hoa Kỳ không thể và không muốn cưỡng bức sự thi hành Hiệp định. Nhưng đó không phải do vụ Watergate mà vì người ta đã quá ghê sợ cuộc chiến VN, một cuộc chiến tranh vô ích nó đã tạo tư tưởng cô lập thập niên 70 và khiến cho người dân phải lùi lại trước viễn tượng kéo dài chiến tranh Đông Dương.
Cho rằng quyền hạn của Tổng thống bị Watergate gây ảnh hưởng xấu tệ đến việc thảo luận về VN, cũng vậy nỗi thống khổ do VN có lẽ đã đẩy mạnh sự nhiệt thành của những người chống Nixon trong việc điều tra vụ Watergate. Trong bất cứ trường hợp nào ngay cả TT Ford, vụ Watergate đã qua đi, Quốc hội không cho phép cấp viện trợ kéo dài sự đòi hỏi cho danh dự ở VN.
Cuối tháng 3-1975, do kế hoạch tái phối trí lực lượng sai lầm của TT Thiệu đã khiến VNCH mất hai quân khu 1 và 2, mất luôn cả hai quân đoàn 1 và 2 trong hai tuần lễ từ 14-3 tới 30-3-75. VNCH mất 5 sư đoàn bộ binh (22, 23, 1, 2, 3), 11 liên đoàn Biệt động quân, mất gần hết 2 sư đoàn tổng trừ bị.. vũ khí đạn dược coi như mất hết, một phần lớn lọt vào tay Cộng quân.
Thời điểm giữa tháng 4-1975, dù VNCH có soay sở được một tỷ Mỹ kim để mua tiếp liệu đạn dược cũng không thể cứu vãn tình thế, chỉ trừ có yểm trợ của B-52 mới hy vọng đảo ngược tình hình, lý do quân đội VNCH đã mất một nửa (1/2) lực lượng chính qui (các sư đoàn 1, 2, 3, 22, 23 và 11 liên đoàn Biệt động quân) trong khi CSBV bị sứt mẻ ít hơn.
Ford ít khi nào không nghe lời cố vấn về ngoại giao của Henry Kissinger, người được coi là Khổng Minh thời nay. Một chuyện ít ai biết tới nhưng có ý nghĩa lịch sử là quyết định của ông hôm 24-4-1975, ngay cả khi khoản viện trợ 722 đã bị treo chính thức, ông tuyên bố trong một bài diễn văn tại Đại học Tulane rằng đối với Mỹ cuộc chiến tranh VN coi như chấm dứt. Ít ngày trước đó, ông có nói sơ bài diễn văn này với phụ tá lâu đời Robert Hartmann, ông cho biết Việt Nam đã sẩy ra lâu rồi và không có người sinh viên nào còn nhớ tới, chiến tranh đã chấm dứt.
Ford nói chẳng biết Kissinger có chấp nhận ý tưởng này không? Ông thích ý tưởng này, thảo luận xong ông bảo Hartmann khoan nói cho ai biết chờ ông quyết định, bản thảo có gửi cho Kissinger nhưng không có ghi câu nói về VN này vì muốn dấu không cho Kissinger biết. Khi lên máy bay Hartmann đánh máy bài diễn văn và đưa Tổng thống coi, ông hài lòng. Trước sáu ngàn sinh viên tụ tập tại sân vận động bóng rổ, ông tuyên bố:
“Nước Mỹ có thể lấy lại niềm tự hào trước khi có cuộc chiến VN nhưng chúng ta không thể lấy lại nó bằng cách trở lại cuộc chiến tranh liên hệ với Mỹ nay dã chấm dứt”
(Kisinger a Biography trang 644)
Ford đọc rõ từng câu từng chữ, đám sinh viên ai nấy reo hò, dậm chân mừng rỡ, họ nhẩy nhót ôm nhau sung sướng mãn nguyện trong khi đó tai nước đồng minh xa xôi bên kia trái đất, cảnh máu chảy thịt rơi đang diễn ra hàng ngày. Câu nói “Cuộc chiến đã chấm dứt” vang dội trong nước, nó thể hiện bản tính rộng lượng tế nhị của một người cầu thủ Mỹ già biết cách xử thế cho tế nhị mặc dù đã thua trân đấu khi tiếng còi vang lên và cuộc chơi đã dứt.
Walter Isaacson cho rằng mục tiêu địa lý chính trị phức tạp của Henry Kissinger và ý muốn đổ lỗi trách cứ Quốc Hội của ông có thể hợp lý nhưng nó không còn hợp thời nữa. Điều bổ ích nhất cho nước Mỹ cần làm, cho vấn đề tấm lý trong nước và ngay cả cho uy tín trên thế giới ấy là hãy để cuộc Chiến tranh VN ở lại sau lưng (Sách đã dẫn, trang 644).
Trên máy bay về tòa Bạch Ốc, một ký giả hỏi Tổng thống bài diễn văn này có do Kissinger soạn hay chấp nhận nó không? Ông nói hoàn toàn không. Một người ký giả hỏi có phải Tổng thống cố tình nói thế để đánh dấu sự chấm dứt một thời ký trong lịch sử Mỹ. TT Ford đáp:
“Đúng vậy, dù sao đó là một thời khá lâu dài, mối cảm kích của tôi lẫn lộn. Tôi thực tình không muốn nó chấm dứt như thế nhưng ông phải thực tế. Ta không thể thực hiện được sự hoàn hảo trên thế gian này”
(Sách đã dẫn trang 644, 645).
Sáng hôm sau tại tòa Bạch Ốc, Ford cho gọi Hartmann xuống phòng bầu dục, khi ấy Tổng thống đang ngậm tẩu hút xì và Henry Kissinger đang đi tới lui giận dữ như con sư tử mặc dù Ford cố làm cho ông ta bớt giận. Kissinger vung tay trợn mắt nhìn Hartmann bảo:
“Chúng ta không cần phải nói thế, tại sao lại dấu không cho tôi biết tí gì cả?
Hartmann lẩm bẩm nói vì soạn bản diễn văn trễ, không ngờ câu nói về Việt Nam ấy lại tạo lên nổ lớn như thế. Ông ta không nói Ford muốn câu này từ đầu. Ford đồng ý bảo tại vội quá đấy, rồi ông nháy mắt với Hartmann, ông phụ tá này bảo Kissinger “thôi từ nay sẽ không sảy ra chuyện này nữa”
Nhiều năm sau, khi kể lại chuyện cũ, Ford ca ngợi Kissinger không hết lời nhưng khi nói tới bài diễn văn đọc tại Đại học Tulane, ông nói Henry Kissinger không thích câu “chiến tranh Việt Nam đã chấm dứt” Tôi biết Henry muốn tiếp tục tranh đấu xin thêm viện trợ và trách cứ, đổ lỗi cho Quốc Hội. Chính Ford cũng muốn vậy nhưng ông cho biết đã làm việc tại Quốc hội hai mươi lăm năm, ông biết chắc họ sẽ khước từ. Ford và Kissinger không đồng ý nhau ở điểm đó, nhưng Ford nói ông làm đúng, ông hiểu rõ đường lối của lập pháp hơn Kissinger.
Giờ phú chót, Kissinger tìm một giải pháp ngoại giao và lệnh cho Đại sứ Martin khuyên ông Thiệu từ chức. Hôm sau TT Thiệu từ chức và kết án Hoa Kỳ không giữ lời cam kết, bỏ rơi đồng minh. Sau này Kissinger gửi thư giảng hòa vơi ông Thiệu và nói vụ Watergate đã hủy hoại khả năng của chính phủ Mỹ xin viện trợ cho VNCH năm 1973 và 74 nhất là tình trạng bế tắc năm 1972 do nội bộ Mỹ gây ra. Kissinger nói nếu chúng ta tiếp tục cuộc chiến thì Quốc Hội Mỹ đã áp đặt từ 1973 cái mà họ đã làm sau này năm 1975, ý ông ta nói nếu VNCH không ký kết Hiệp định Paris thì Quốc hội đã bức tử miền nam VN từ năm 1973. Thật vậy tháng 1-1973 Quốc hội Mỹ đã tiến hành cắt viện trợ bỏ Đông Dương đánh đổi lấy 580 tù binh Mỹ nếu VNCH gây trở ngại hòa đàm (Legislation to terminate the war was speeding its way to the floor – Lary Berman, No Peace No Honor, p.221).
TT Thiệu từ chức ngày 21-4-1975 nhưng BV vẫn tiến quân, sáng 29-4-1975 Đại sứ Martin được lệnh thi hành chiến dịch Operation Frequent Wind (Gió đều), đài phát thanh quân đội Mỹ cử bản “Giáng Sinh Trắng” , người xướng ngôn viên nói “Hôm nay tại Sài Gòn 105 dộ và đang lên” đó là mật hiệu đã định trước cho kiều bào Mỹ biết đế tới địa điểm tập trung di tản. Máy bay trực thăng từ hạm đội bắt đầu tới xà xuống nóc tòa đại sứ Mỹ và những địa điểm khác để bốc người.
Cuộc di tản tại VN không êm thắm như bên Căm Bốt, từ bao lâu nay cảnh hốt hoảng lúc trực thăng rời nóc tòa đại sứ đã ăn sâu trong tâm khảm nhiều người Mỹ, một vết thương kéo dài khác của chiến tranh, một hình ảnh tiêu biểu khác của sự tan vỡ kéo dài một thập niên.
Henry Kissinger nói với các phụ tá trong tòa Bạch Ốc bằng giọng khôi hài cay đắng
“Tôi là một Bộ trưởng ngoại giao duy nhất đã mất hai quốc gia trong vòng ba tuần lễ”
Nhiếp ảnh gia trẻ Kennerly chụp hình quang cảnh rồi nói
“Tin mừng là chiến tranh đã chấm dứt, hung tin là chúng ta thua trận”.
Sau này Kissinger viết.
“Lần đầu tiên trong thời hậu chiến, Hoa Kỳ đã bỏ rơi một dân tộc thân thiện vào tay Cộng sản, họ đã từng tin tưởng chúng ta”
(Walter Isaacson: Kissinger a Biography, p.647)
Sự thực Kissinger nhận định không đúng lắm, Hoa Kỳ đã từng bỏ rơi Trung Hoa năm 1949 và Đông Âu năm 1945.
Trong chính phủ, Kissinger là người cổ võ hăng hái cho viện trợ cần thiết, ông ta tự coi có trách nhiệm vì đã đàm phán tại Paris , sau này ông viết trong hồi ký.
“Hồi đó tôi đã không ký Hiệp định nếu không được Quốc hội quả quyết sẽ tiếp tục viện trợ dồi dào sau khi ta rút quân. Tôi không ngờ chúng ta có thể kết thúc bằng cách vứt bỏ cà một dân tộc mà ta đã kết nghĩa đồng minh”
(Henry Kissinger: Years of Renewal – page 476)
Thấm thoát từ ngày những đơn vị tác chiến Mỹ đầu tiên đổ bộ vào Đà Nẵng cho tới nay 1975 đã mười năm qua, quân Pháp rút khỏi VN tới nay đã tròn hai mươi năm, quân Pháp trở lại Việt Nam tái chiếm thuộc địa đã ba mươi năm qua. Tác giả Walter Isaacson nhận định (Kisinger a Biography, p.647) tất cả những gì Hoa Kỳ đã lưu lại để cho 58,022 người tử trận thấy chỉ là một chút uy tín do thực hiện được Hiệp định ngưng bắn, nó kéo dài vừa đủ để che dấu sự rút lui của người Mỹ. Hòa bình và danh dự mà Kissinger tuyên bố tháng 1-1973 đều không lâu dài. Nhưng Hiệp định Paris ít ra cũng đã tạo được mục đích để Hoa Kỳ từ bỏ lời hứa của họ với Sài Gòn và cái hậu quả mất uy tín thực ra cũng mơ hồ, cái mà Kissinger đưa ra chỉ là mơ hồ
Điều ấy cho Kissinger một chút an ủi, ông ta nhận định rằng sự thất bại ở VN năm 1975 thể hiện một cú đánh vào uy tín nước Mỹ, nó làm tiêu hao sức mạnh của những lời đe dọa cũng như hứa hẹn của Hoa Kỳ trên thế giới. ông nói.
“Do bản tính tự xá tội, chúng ta đã phá hỏng cơ bản tự do khắp nơi, sự đầu hàng ở Đông Dương mở màn cho một thời đại ô nhục của Hoa Kỳ nó kéo dài từ Angola tới Ethiopia, tới Iran, tới Afghanistan”
Trang 647
Cũng theo tác giả Walter Isaacson, “hậu quả Domino” mà Kissinger và nhiều người khác tiên đoán không rõ ràng. Việt Nam và Căm Bót đều đã trở thành Cộng sản, nhưng họ lại đánh lẫn nhau thay vì đổ sang Thái Lan. Các nhà chính khách Hoa Kỳ đã không hiểu rõ để rồi hy sinh biết bao nhân mạng.
Sau khi chiến tranh chấm dứt, trả lời phỏng vấn đài NBC Kissinger nói có lẽ ta sai lầm khi quá quan tâm đến một vấn đề mà bỏ quên những chuyện khác, cuộc chiến này có tính cách Việt Nam hơn là có thể đưa tới ảnh hưởng quốc tế.
Thiếu tướng Vernon Walters tùy viên quân sự, người từng đưa Kissinger đi về trong những buổi đi đêm tại Paris , cho tới nay vẫn giữ được một lá cờ vàng nhỏ của miền nam VN trong văn phòng mình. Khi được hỏi về lá cờ này, ông Tướng giải thích nó tiêu biểu cho “một công việc còn dang dở” (unfinished business). Chúng ta đã để cho 39 triệu người rơi vào vòng nô lệ. Đó là một di sản của Hòa bình trong danh dự (Theo Larry Berman, No Peace, No Honor p.273).
Đầu thập niên 70, đa số người Mỹ chống chiến tranh VN và chủ trương rút khỏi Đông Dương, người dân đánh giá cuộc chiến này tàn ác, bẩn thỉu, tốn quá nhiều xương máu vô ích, đáng ghê sợ, dài vô tận không biết đến bao giờ mới chấm dứt … phải ra khỏi Đông Dương, sống chết mặc bay. Quốc Hội Mỹ do thúc đấy của phong trào phản chiến cắt quân viện bỏ rơi đồng minh không thương tiếc, cho rằng nó chỉ là cuộc chiến tranh sai lầm tai hại, đã khiến cho đất nước bị phân hóa, dầy vò cắn xé nhau tan nát trong bao năm qua, quá tốn kém… phải bỏ Đông Dương bằng mọi giá, từ bỏ những lý tưởng xa vời để quay trở về với quyền lợi của nước Mỹ.
Những người Mỹ ủng hộ chiến tranh VN chỉ là thiểu số gồm các nhà lãnh đạo hành pháp như Tổng thống Nixon, Tiến sĩ Kissinger, Bộ trưởng Quốc phòng Laird… giới chức quân sự và nhiều nhà học giả nghiên cứu về chiến tranh VN… đổ lỗi cho Quốc hội cắt quân viện khiến cho VNCH sụp đổ, làm phương hại tới uy tín của đất nước trên thế giới. Họ lên án Hoa Kỳ đã tàn nhẫn bỏ đồng minh rơi vào vòng nô lệ của Cộng Sản, những người bạn yếu thế này đã hết lòng tin tưởng vào Mỹ. Họ cho rằng việc rút bỏ dù chính đáng tới đâu cũng không có giá trị đạo đức.
Bên nào nói nghe cũng hay, cũng có lý cả, nhưng chỉ giới trẻ, thanh niên là thích thú nhất, ít ra họ sẽ không phải đi lính đóng đồn xa xôi vạn lý bên kia trái đất. Những người này chiếm đa số trong phong trào chống chiến tranh, đòi rút quân về nước bỏ Đông Dương.
© Trọng Đạt
© Đàn Chim Việt
——————————————–
Tài Liệu Tham Khảo
Walter Isaacson: Kissinger A Biography Simon & Schuster 1992.
Larry Berman: No Peace No Honor, Nixon, Kissinger and Betrayal in Vietnam -The Free press 2001
Richard Nixon: No More Vietnams , Arbor House, New York 1985
Henry Kissinger: Years of Renewal- Simon & Schuster 1999
Robert Dallek: Partners In Power, Nixon and Kissinger – Harper Collins publishers 2007
The Word Almanac Of The Vietnam War: John S. Bowman – General Editor, A Bison-book 1985
Stanley Karnow: Vietnam , A History, A Penguin Books 1991
Wikipedia: Opposition to the US involvement in the Vietnam war
Nguyễn Kỳ Phong: Vũng Lầy Của Bạch Ốc, Người Mỹ Và Chiến Tranh Việt Nam 1945-1975, Tiếng Quê Hương 2006
Nguyễn Đức Phương: Chiến Tranh Việt Nam Toàn Tập, 1963-1975, Làng Văn 2001.
Nguyễn Đức Phương: Những Trận Đánh Lịch Sử Trong Chiến tranh Việt Nam 1963-1975, Đại Nam 2001.
Cao Văn viên: Những Ngày Cuối Của Việt Nam Cộng Hoà, Vietnambibliography 2003
Tôi tự nhủ không nên vội-vã như Lưu Vong hay Sigma, đừng tiêu-cực, phiếm-diện như Phong Dien, mà nên bình-tỉnh suy-xét như Thằng Bờm, Ngàn Khơi. Tôi muốn nói : (1) – Trước kia tôi cũng như số đông tôi quen biết, kết án, chửi-mắng thậm-tệ những yếu-nhân Mỹ như Mac Namara, Kissinger v.v..khiến VN mất dưới tay CSVN. Bây giờ hận-thù cũng vơi đi, dành cho tương-lai với những nỗ-lực mới, đường-hướng mới trong đấu-tranh chống CSVN. Trọng Đạt với bài viết chủ này, đã phân-tích hợp-lý. Theo tôi nghĩ, bây giờ có nghĩ đúng hay sai những yếu-nhân nói trên chắc cũng chẳng ảnh-hưởng bao nhiêu đến cuộc sống cá-nhân mình, vậy, tôi thấy không cần phải vội-vã trong xét-đoán. Chúng ta có nhiều tài-liệu sống ( Kissinger còn sống, nhiều chứng-nhân lịch-sử giai-đoạn khoảng 40 năm về trước còn sống ), nhiều dữ-liệu liên-quan, để nghiên-cứu, phán-đoán và rút kinh-nghiệm ( cho những ai còn muốn dấn-thân xa hơn trên nhiều lãnh-vực). (2) – Đã gọi là chiến-lược, tất nhiên lâu-dài, bao-quát. Phản-ứng của Kissinger và hành-động của Ford – như bài chủ trình-bày – chỉ là tự-nhiên và chúng ta không trách họ được. Tại sao quần-chúng Mỹ chống chiến-tranh, để VN mất dưới tay CSVN ? Tại sao họ đối với VNCH thì như vậy, mà sao trước hành-động xâm-lược, ngang-ngược của CSVN thì họ không phản-đối đi ? Chúng ta có quyền trách-cứ họ, và họ có quyền tiến-hành việc họ làm. Không có một tiêu-chuẩn đạo-đức, chính-trị, văn-hóa v.v.. để phân-định đúng sai cho hai phía. Ford thì bấy giờ xem VN như xong rồi, việc trước mắt của ông là đi nghỉ mát và đánh golf. Kissinger thì cố vớt-vát : có còn hơn không, dù không thực-hiện được mong-muốn sau-cùng thì cũng có lý-do để phân-bua với ai đó, với chính ông chăng, hãy để ông nói, vì ông đang còn muốn nói. Vì giai-đoạn này, những tháng cận kề đến tháng tư bi-thương của hai nền Cộng-hoà và với rất nhiều người – đặc-biệt những người Tị-Nạn Cộng-Sản, đang ở nước ngoài – chỉ là một giai-đoạn sau cùng của chiến-lược của Mỹ khi có mặt thật-sự tại VN lần đầu-tiên ( Tôi nói thật-sự, có nghĩa với tính chính-thức, với quyền-lực, với thực-quyền quyết-định sự tồn-vong của VNCH ). Vì vậy, đã có một sự sắp-đặt lâu rồi cho số-mệnh của VNCH, mà giai-đoạn nói đến trong bài chủ chỉ là giai-đoạn cuối-cùng. Cũng cám ơn Kissinger đã tỏ vẻ một chút cay-đắng cho số-phận nhược-tiểu của VN chúng tôi, nhất là miền Nam VN trước 1975. Chúng ta hãy chờ xem thêm những biểu-hiện mới- nếu có – của Kissinger, và ‘ có còn hơn không ‘. (3) – Tôi muốn nhẹ-nhàng nói với Phong Dien về phản-hồi của anh. Theo cách viết, chắc anh còn trẻ để chưa thật-sự là người quan-sát khách-quan những giai-đoạn trên và trước đó thuộc hai nền Cộng-Hòa của VNCH. Dù vậy, anh cũng có thể tìm-hiểu thêm qua search những website về VNCH, về Quân-Lực Việt Nam Cộng Hòa, về tổ-chức, về những đơn-vị thuộc Hải, Lục, Không quân và các Binh-chủng QLVNCH, những trận chiến. Tôi không phủ-nhận những thực-tế xảy ra như bạn đề-cập. Ở đâu, thời-đại nào, nước tự-do, dân-chủ hay độc-tài CS đều có những tệ-trạng đó. Có thể rằng trong hai nền Cộng-hòa nói trên, mức-độ có thể xảy ra nhiều hơn. Nhưng cho dù vậy, khách-quan mà nói, đó không phải là yếu-tố quyết-định cho sự tồn-vong của VNCH. Bạn xem, tệ-trạng hiện nay tại VN, đặc-biệt về tham-nhũng, còn gấp – không phải hằng trăm, mà hằng ngàn lần hơn thời chế-độ của hai nền Cộng-Hòa VNCH. Bạn hãy đọc hai loạt bài của Ô. Bùi Tín : – nạn chảy máu tài-nguyên quốc-qia, – vụ 16 tấn vàng – ; sẽ thấy mức-độ kinh-khủng, đại-qui-mô của hệ-thống tham-nhũng của tập-đoàn lãnh-đạo CSVN. Trở lại việc những tệ-trạng đang nói đến, chúng ta không trách được khi nền Cộng-Hòa của VNCH còn non trẻ, khi thiếu những nhà lãnh-dạo thực-sự tài-ba lèo-lái con thuyền quốc-gia. Chỉ mỗi một người sáng-giá như cựu Tổng-thống Ngô đình Diệm thì bị vây-quanh biết bao nhiêu kẻ thù, ghét. Thù trong giặc ngoài, và trở ngại lớn nhất là anh khổng-lồ Mỹ, lắm tiền lắm của, chỉ muốn chỉ-huy, áp-đặt. Tuy vậy, VNCH trong giai-đoạn đó không thiếu những anh-hùng. Họ thầm-lặng, nhỏ-bé, địa-vị thấp, chức-vụ cấp-bậc nhỏ, nhưng hùng-tâm không nhỏ. Họ lặng-lẽ chiến-đấu và hy-sinh để bảo-vệ biên-cương, bờ-cỏi, sự tự-do, dân-chủ là lý-tưởng của họ, chống CSVN, nhất là từ miền Bắc xâm-lược. Bạn có nghe có thấy những điều đó không ? Tôi thì rõ-ràng chứng-kiến, vì tôi là một, và họ là những chiến-hữu của tôi. Bạn có nghe nhắc đến những vị đã tuẩn-tiết ngay khi bị DVM kêu gọi QLVNCH đầu hàng ? Bạn hãy sưu-tầm những con số tuẩn-tiết như thế của những nước bị xâm-chiếm – trừ Nhật, tôi xin cúi đầu bái-phục – hoặc Trung-hoa quốc-gia của Tưởng bị Trung-Cộng của Mao đánh thắng, hoặc Pháp bị Đức chiếm trong Thế-chiến II, v.v.. Nhắc lại những người tuẩn-tiết nói trên, tôi tự cảm thấy xấu-hổ và nhục-nhã vì không làm được như họ – tôi xin gởi đến họ một lời tạ-tội chân-thành – (4) – Tóm lại, hãy nhẫn-nại chờ thêm ít lâu, chờ thêm những dữ-liệu về việc mất VNCH, để có những nhận-định đúng-đắn hơn.
Quên hết đi . Những cái chết lãng nhách và vô vị . Chế độ thì do thằng Mỹ ( kể cả tay Do thái này) nặn ra . Tổng thống và tướng quan hô hào tử thủ chán , rồi co giò ôm của cải chạy trước …Chỉ những người dại và chậm chân và què quặt ở lại … Suy cho cùng , chết và tàn phế là thiệt thân . Chẳng vì cái lý tưởng nào cả . Cứ nhìn cái cảnh bát nháo biểu tình chống đối nhau , các tổ chức giương cờ vàng chán để rồi lừa đảo nhau trong mấy chục năm ở hải ngoại này …. Những cái chết qua 2 nền cộng hòa nam Việt kia , để cho cái kết cục leo heo tàn tạ ngày nay ở xứ người … thì đúng là nó nhục nhã vô vị quá đi thôi.
Cái ông này – Chỉ được cái nói Đúng như Thật thôi !
Phế binh có khác.
Nghe nói bị trúng đạn ak,viên đạn còn trong đầu,có đau lắm không ? Nhớ uống thuốc an thần,và hỏi con vợ cho kỷ kẻo chử tác đánh chử tộ,thuốc không uống lại đi uống thuốc của thầy lang miệt vườn từ ngoài Bắc công vào hay từ TC qua là “ngủm cù đeo” ngay,không còn hưởng bơ sửa của Mỷ để chưởi Mình và chưởi Mỷ.
Sao có kẻ ngu thế,Chưởi cha nó vô lý thậm như vậy mà nó còn nhe răng “hà mả” ra hùa chưởi tiếp được.
Tác giả binh Kiss chỉ là ý phụ .Ý chính là theo BCT/VC,theo nghị quyết 36,luân phiên với các “đồng chí’ tìm mọi cách để hạ nhục VNCH,như một số bài gần đây trên ĐCV ,hay trên các báo khác như Người Việt,Việt Weekly,SGN…Buì văn Phú và chúng nó lấy tự do ngôn luân để chưởi,Cố nhiên phải có bài bản để chưởi,phải chưởi theo sách vở để ai có thắc mắc trả lời “sách nói” hay như ttk báo NV nói “tự do ngôn luận”
Thật tức cuời vô cùng khi các thằng CS được CS gơi đi ,”ém quân”ở Mỷ
nay lại chửi bới cha ông (vì môt số là con của VNCH,/như Viêtweekly hình như la con của Thiếu tá mục sưthì phải) hay giả danh linh vnchđể chưởi lính vnch,nghỉa là tự chưởi mính chơi.
Bọn này không cần bà Phương Thúy mà chỉ cần TLS chi vai tờ xanh ” Roosevelt” là chúng ,như con chó trong thí nghiệm
“phản ứng có điều kiên ” của nhà Bác hoc Nga.,và nay ngành nuôi súc vật áp dụng rất hiệu quả. ‘Ao cá Bác Hồ” mổi khi thấy bóng người đi về phiá cầu ao là nổi lên từng đàn…
NQ36 có tiếp tay của nhửng người “được cài đặt” “làmtốt” nên đả thành công vượt chỉ tiêurồi đó !
Hoan hô đảng VC “tốt làm !”
Tội nghiệp thương phế binh Hai Rô ! đang nằm Tổng y viện Cộng hòa chửa trị vết thương vì mảnh pháo vào đầu thì 30-4 đến,bị vẹm đuổi ra ngoài,lang bang lất bất không chửa trị được,nên thĩnh thoảng lại lên cơn,chửi CS thì nó vả cho sưng mồm,nên chỉ còn biết chửi ông bà cha mẹ,xếp củ,xếp mới cho đở buồn thôi ! xin bà con thông cảm !
Đã 37 năm rồi mà còn vội vã gì nữa ????
Một đại cường như Hoa kỳ lại dám ký một hiệp định mà không bao vệ đuoc hiệp định đó (Paris 1973) để bao nhiêu oan gia chồng chất,phải chăng đây là sự ngu dốt của thằng “cứt” hoang tưởng tự cao tự đại này.
Để trả giá cho phân nửa cái giải Nobel hòa bình của thằng do thái phản phúc nầy (tôi nguyền rủa cả giòng giống bất nhân của nó chúng nó sẽ phải sống mãi mãi trong sự bất an )
trên 3 triệu người phải sống lưu vong (vượt tuyến thành công)
gần 2 triệu phải chết trên biển cả ,nạn hải tặc hoặc đói khát trong rừng sâu (vượt tuyến bằng đường biển và đường bộ thất bại)
mấy 100 ngàn người bị sỉ nhục đẩy ải trong nhiều năm và sống sót được chừng hơn phân nửa.các trại tù cải tạo, Hoàng để và Hoàng hậu Vương quốc lão cũng phải chết nhục nhã ở đây)
2 triệu người (Cambode) bị tàn sát bằng cách đập đầu ( bọn polpot không bắn vì lý đó phí đạn)
gần 100 ngàn quân dân Hmong phải bỏ mình vì ngăn chặn quân bv vào đường mòn hcm tại Lào
thằng “cứt” này chắc chắn sa dia ngục rồi chúa của nó cũng không kéo nó lên được đâu mày triệu linh hồn chết oan uổng kia nặng lắm.
*****
Người VN yêu chuộng tự đó nên tưởng nhớ Hmong và tướng Vàng Pao người anh hùng của dân tộc Hmong tự do với ước mong thành lập 1 quốc gia tự trị nhỏ bé của minh sau khi chạy thoát sự tàn sát của hổng quân trung cộng. Vang Pao cùng các binh sĩ của ông là những cơn ác mộng của tướng Vũ Lập tư lệnh các sư đoàn 312 và 316 csbv.cuối cùng Vũ lập bị thay bởi Lê trọng Tấn (1972)
Cũng đáng kiếp hắn – lũ phỉ Vàng Pao . Sao không vùi sâu chôn chặt chúng cùng với cuộc hành quân Lam Sơn 719 …quách đi cho rồi !
Ôi thôi mệt quá khi còn cố lật ngược lật xuôi câu nói để bênh cho chú Kissinger. Sự thật là người VN hiểu quá chậm về tên Kiss nầy cho nên chỉ mới sau nầy người VN tỵ nạn CS mới biết bộ mặt thật của nó. Nó làm tất cả để bán tháo bán rẻ miền Nam VN cho Tàu mặc cho số phận của người VN ra sao.
Đồ khốn! Sao nó không chết quách (trong trại tập trung) cho rồi?
Ấy ấy đừng hiểu làm ý tôi nha.
Tôi chỉ “…than thở cho số phận của người Do Thái thôi chứ không rủa họ chóng chết….”!
“Sao nó không chết cho rồi ! Thật là bất hạnh khi mà nó cứ còn sống ngoắc ngoải để lo tìm cách nói để chạy tội bao năm nay”. Nói tới, nói lui mà vẫn còn lo nói mãi thì phải biết là nó biết nó làm chuyện tội lỗi cho cả một dân tộc ở xa xôi, và nó lo để lại tên thúi trong lịch sử. Ngược lại, nếu làm chuyện cao cả thì nó đã không cần nói quanh co bao nhiêu năm nay; nói làm gì khi chứng cứ rành rành ra đó. “Sao nó không câm mồm về vấn đề VN cho rồi. Thật là nhục khi nó cứ nhắc mãi”.
Tâm địa của Henry Kissinger:
Để hiểu chính xác tâm địa của Henry Kissinger, ông ta đã trả lời câu trên khi được hỏi về số phận của những người Việt tị nạn cộng sản đang lan tràn trên biển và các căn cứ quân sự của Mỹ ở Đông Nam Á.
Ông Trọng Đạt đã quên chi tiết này mà chỉ chú trọng đến cách dịch một câu nói từ tiếng Anh sang tiếng Việt.
ĐÂU LÀ SỰ THẬT
Khi Henry Kissinger nói : “Why don’t these people die fast? The worst thing that could happen would be for them to linger on”, rõ ràng trong sự ca thán này có hai ý nghĩa cốt lõi. Một ý là “die fast”, còn ý kia là “the worst thing”. Có nghĩa “die fast” is not “the worst thing”. Hay “to linger on” is “the worst thing”. Quan niệm của Kissinger như vậy rõ ràng rất căm ghét và đánh giá rất tệ cộng sản. Những người chống cộng hay không ưa CS ở miền Nam khi ấy dĩ nhiên cũng rất căm ghét Kissinger, song tất nhiên họ không phải một phần nào đó cũng đồng quan điểm đánh giá giống như H. Kissinger. Điều này tất nhiên nói một bên, còn phía kia, những người cộng sản, tất yếu hoàn toàn phát ngôn công khai một quan điểm ngược lại : chống Mỹ, cứu nước. Điều này rõ ràng không thể phủ nhận là nó tồn tại trong suy nghĩ của rất nhiều người có ý thân cộng, ủng hộ hoặc chấp nhận cộng sản, nhưng chắc chắn không phải đối với người cộng sản đúng nghĩa. Bởi những người cộng sản đúng nghĩa họ có lập trường chủ nghĩa cộng sản rõ ràng, không bao giờ mơ hồ chuyện “chống Mỹ, cứu nước”, mà chính là “chống Mỹ, để thực hiện cách mạng, để làm cách mạng quốc tế vô sản”. Đây chính là một sự thật, chỉ những ai không rõ hẵn điều này mới là người thơ ngây hay ngờ nghệch. Như vậy, đối với người cộng sản chủ động, hành vi của Mỹ là hành vi can thiệp quốc tế chống sự thực hiện chủ nghĩa cộng sản, tức chủ nghĩa Mác lêninít. Trái lại đối với những người là sản phẩm của những người cộng sản đúng nghĩa, chân lý chính là “chống Mỹ, cứu nước” thật sự. Có nghĩa chân lý hay sự thật khách quan chỉ có thể ở ngoài con người, như các hiện tượng tự nhiên, các sự vật vật chất cụ thể chẳng hạn. Trái lại chân lý hay sự thật chủ quan, chỉ là sự nhận thức theo trình độ, theo hiểu biết, theo cảm tính, theo tình cảm theo thị hiếu, theo ước muốn. Điều này không những chỉ đúng với cá nhân, với tập thể, mà trong nhiều trường hợp nó cũng đúng cho cả một thế hệ, vài thế hệ, một dân tộc, hay một đất nước. Như vậy, chữ “these people” mà Henry Kissinger vụt miệng nói ra ở đây, nó vừa ám chỉ một tập thể người nào đó đơn lẻ, song biết đâu nó cũng hàm ý như cả một dân tộc, cả một đất nước theo như quan điểm riêng của chính ông ta. Chỉ có điều may mà trước chữ people vẫn còn cả cả chữ these, để người ta có thể hiểu được một cách nhẹ nhàng hoặc cũng có phần ít “sốc” hơn. Tức đó là chỉ nhiều người cụ thể, rõ ràng, mà không phải chỉ nhằm muốn ám chỉ “the People” như có ý tính nguyên cả một dân tộc nói chung.
ĐẠI NGÀN
(20/4/12)
Người Mỹ có quá lo xa khi họ sợ “mất uy tín” với đồng minh của mình chăng? Trường hợp họ bỏ rơi VNCH quả là một thảm họa và là một thí dụ về nỗi ám ảnh “uy tín” kiểu này. Thế nhưng, phải công tâm nhìn nhận là dù cho họ có muốn kéo dài chiến tranh VN đến đâu, họ cũng không thể thắng.
Tuy nhiên, khi nói đến “uy tín”, hãy so sánh nước Mỹ với các cường quốc hiện nay như Nga, Tàu, Nhật, Đức vv… ta thấy dầu sao thì nước Mỹ vẫn còn có uy tín hơn và được hầu hết nhân dân trên toàn thế giới tin cậy hơn những nước vừa kể!
” Sao chúng nó không chết quách đi …” . Dù người viết cố lèo lái giải thích thế nào ,cho rằng : đó là Kisinger nói về Đông Dương , nhưng ở đây – Cuộc chiến VNCH là chủ yếu . Vậy thì rõ ràng , ông ta nguyền rủa VNCH của chúng ta chứ còn gì nữa ? Cứ huỵch tẹt thẳng ra cho nó gọn gàng , khỏi vòng vo tam quốc , rào trước đón sau đi , phải không bà con ?
– Để kỷ niệm ngày 30-4 năm nay , mời đồng bào hãy cùng nhà văn Nguyễn Ngọc Ngạn và các văn nghệ sỹ nổi tiếng hải ngoại của cả Paris By Night , đến cùng chung vui trong đêm Ca Múa Nhạc đặc sắc nhất tại Berlin , Đức Quốc . Vé nhận và tin tức – có thể tham khảo tại KBCHN …nam Cali, Hoakỳ.
Nghe nói rằng thì là Paris By Night đã được tập đoàn CSVN mua lại rồi. Không biết thế nào là thực hư.
Ngày trước coi Paris By Night còn thi thoảng có chống Cộng tí, giờ thì không còn gì cả. Chắc tin đồn là thật.
Mỗi Asia thì đến nay vẫn chống Cộng kịch liệt, nhưng không biết tương lai ra sao khi đồng tiền danh vọng có sức hút quá ghê ghớm.
Cá nhân tôi vẫn chỉ coi Asia chứ Paris By Night đã lâu coi như là 1 nơi văn nghệ rẻ tiền.
Cá nhân T. Mão vẫn chỉ …vậy a ? Thế thì cố chấp , bảo thủ và … lẹt đẹt đấy. Lẽ thường : Cái gì thực tế hợp với quy luật , thì nó sẽ phát triển .Cái gì tốt và hay thì ta theo . Đa số thắng thiểu số . Thực tế Paris By Night đã phát triển rộng khắp (nếu không muốn nói là nhất trong văn nghệ CĐNVHN ) ,Họ quy tụ các văn nghệ sỹ tài danh nhứt với chất lượng cao .Vì thế , Họ dễ dàng được dân chúng cả trong và ngoài nước đón nhận . Bạn muốn tụt hậu lỗi thời mãi hay chấp nhận lẽ thường của Luật Thiên Nhiên , hãy lựa chọn theo đa số của vạn vật để hợp mệnh Trời !
Tôi luôn luôn ủng hộ Trung Tâm Asia với lập trường chồng cộng rõ ràng, không như thằng PBN va 3N là những thằng ăn cơm quốc gia thờ ma cộng sản.
37 năm rồi – Lật Cộng Sản mãi không được , nên phải chui rúc ở xó xỉnh này để thò cổ ra mà tru miệng , đánh võ mồm hỉ ???
Ăn cơm Quốc gia thờ ma Cộng sàn nào ?
Ăn hamburger Mỹ thì phải theo Mỹ.
Mỹ nó dùng hòa bình mà thắng bạo lực, thì
hãy xem những gì Mỹ làm tại Liên Sô, Đông
Âu.Rồi Trung cộng cũng thế thôi. VN thì đã là
bạn cũa Mỹ, chỉ cần bấm một cái nút nữa
cho cửa mở ra hay đóng lại, mà thôi.
Xem lại tí, coi!
TT ASIA làm vui lòng mấy ai cộng đồng hải ngoại,
chừng một triệu người mà thôi,
Trong khi
TT Thúy Nga, trung dung, mà thu hút hàng chục
triệu người Việt trong nước.
Bên nào có sức nặng, tiềm năng hơn?
Nên, xin đừng Lý Toét Xã Xệ mà nói càn.
Kissinger vừa mới tái xuất giang hồ.
Đây là câu nói của 1 Kiss 88 tuổi, vẫn còn nhiều ảnh hưởng ở Mỹ : “I believe that by 1972, if America had stayed united, we would have had a better outcome than what was achieved.” ( http://harvardmagazine.com/2012/04/kissinger-returns ).
Có lẻ cần quan sát những việc ông ta sắp thực hiện để rồi phê phán hoặc nhận định, hơn là dựa trên quá khứ 40 năm trước.
Nhờ bỏ VN mà Mỹ tồn tại đến bây giờ. Bám vào VN Mỹ giống như Liên Xô bị tan rã ở Afganistan. VNCH xụp đổ vì chính người thanh niên VNCH không muốn chiến đấu. Đi lính đa số chạy chọt nơi an toàn.Tướng ta hèn nhát lo con cháu mình ra nước ngoài. Còn cá nhân mình thì chỉ huy chiến trường tại phòng lạnh. Do đó bỏ bao nhiêu tiền của cũng như muối bỏ biển.
Cám ơn bạn đã can đảm nói lên sự thật những diển biến duới thời VNCH. đến bây giờ tôi vẫn hãnh diện là 1 cựu quân nhân kỹ luật đứng đắn, ko đút lót tỏ lời nịnh hót để vinh thân phì gia. Tiếc rằng thế cuộc ko được may mắn trường tồn cho dân Nam ta.
“Sao họ không chết lẹ cho rồi? nếu phải sống ngắc ngoải mãi thật là vô cùng bất hạnh cho họ”
Thằng chó đẻ dothái này hoang tưởng nó nghĩ nó là thượng đế.
Tiên sư cha quân phản bội….
Tôi có cái bàn cầu(toillet) in hình mặt thằng này.
Tôi là “cong dơn mỉ” nhưng thề không bao giờ đi “vót”. Anh em trong nhà ở đây đã lâu, hay hỏi tôi “Tại sao?”. Tôi trả lời, “Tao sẽ, khi nào thằng Kít đã bị đem ra treo cổ.”.