Xã Hội Dân Sự còn là Niềm Tin và Lòng Tự Trọng

Trong một chế độ thực sự dân chủ, thì mọi người dân đều được quyền tự do phát huy sáng kiến của mình – nhằm xây dựng một cuộc sống an lành vui tươi hạnh phúc cho bản thân, cho gia đình cũng như cho xã hội – như gần đây trên thế giới người ta hay nhắc đến câu nói: “Điều quan trọng là làm sao để nâng cao phẩm chất của cuộc sống” (quality of life).

Chiều hướng tiến bộ chung trên thế giới ngày nay là người ta đề cao sự tôn trọng phẩm giá con người, bảo vệ nhân quyền – và đặc biệt là chủ trương sử dụng đường lối bất bạo động (non – violence) trong việc giải quyết những mâu thuẫn tranh chấp trong xã hội. Và càng ngày khu vực Xã Hội Dân Sự (XHDS) càng mở rộng phạm vi họat động với sự tham gia tích cực của số đông quần chúng nhân dân thông qua hàng vạn, hàng triệu những tổ chức phi-chính phủ, bất vụ lợi và tự nguyện.

Kể cả trong lãnh vực bang giao quốc tế, thì vai trò của những tổ chức phi-chính phủ càng ngày càng nổi bật trong công cuộc xây dựng hòa bình, điều giải giữa các phe đối nghịch, chuyển hóa tranh chấp tại nhiều địa phương… (peacebuilding, mediation, conflict transformation). Vì thế mà người ta gọi những tổ chức mà đứng ra thực hiện những việc như thế đó là những “tác nhân không phải là nhà nước” (Non-State Actors). Sự kiện này chứng tỏ rằng việc bang giao quốc tế ngày nay không phải chỉ là thẩm quyền riêng biệt của những chính quyền nhà nước như xưa nay được nữa.

Trước khi đi vào chi tiết thực hành theo chủ đề của bài viết, tôi xin trình bày sơ qua về vai trò của các “nhóm nhỏ” (small groups) là những đơn vị thuộc khu vực XHDS, cũng như trường hợp của các NGO (Non-Govenmental Organisations = tổ chức phi chính phủ). Đó là điều chưa được trình bày chi tiết gãy gọn trong các bài viết trước đây về đề tài XHDS.

I – XHDS còn gồm hàng triệu những nhóm nhỏ.

Thống kê xã hội học cho biết là tại nước Mỹ, thì có đến hàng triệu những tổ chức phi-chính phủ (NGO) và đến 3 triệu những nhóm nhỏ. Những nhóm nhỏ này thường chỉ gồm chừng 10 – 15 thành viên, nhưng họ rất hăng say nhiệt thành theo đuổi những công tác cụ thể thiết thực nhằm phục vụ những người kém may mắn trong xã hội, cũng như trong việc bảo về nhân quyền hay trong lãnh vực văn hóa tâm linh tinh thần v.v… Đó là những con người chuyên làm những việc nhỏ bé, không tên tuổi, nhưng thật là có ích lợi cụ thể rõ rệt cho xã hội – mà ta có thể nói là họ luôn cố gắng “họat động ở một phạm vi nhỏ bé trong tầm tay với của mình” (Act locally).

Riêng trong cộng đồng người Việt tại California, thì có rất nhiều những nhóm nhỏ chừng 10 – 12 người – họ chung nhau đi giúp đỡ cung cấp đồ ăn, quần áo, chăn mền cho lớp người vô gia cư (homeless) sống lang thang nơi các vỉa hè trong những thành phố lớn như Los Angeles, San Francisco – hay đến thăm viếng an ủi, chuyện trò, trao tặng sách vở báo chí cho những người bị giam giữ trong các nhà tù. Lại còn có những em sinh viên học sinh tự nguyện đến săn sóc, kể chuyện, đọc sách báo v.v… cho các cụ già sinh sống cô đơn trong những nursing home.

Các nhóm nhỏ này được tự do họat động theo sáng kiến và thiện chí phục vụ của riêng mình – họ không cần xin được cho miễn thuế (tax exempt), nên không bó buộc phải làm thủ tục đăng ký với cơ quan nhà nước – như trường hợp của các NGO khác. Như vậy, có thể nói các nhóm nhỏ như thế đã và còn đang đóng một vai trò hết sức quan trọng của XHDS tại nhiều quốc gia. Và riêng dưới chế độ độc tài chuyên chế như của cộng sản, thì các nhóm nhỏ như thế đó lại càng dễ họat động, vì tránh được sự theo dõi của công an mật vụ – nhất là trong giới các bạn trẻ có khả năng sử dụng nhuần nhuyễn những kỹ thuật tiến bộ trong thời đại internet ngày nay.

Các nhóm nhỏ như thế còn là những đơn vị cơ sở của tổ chức nhân quyền như Amnesty International (Ân xá Quốc tế) tại các địa phương mà được gọi là một “chapter” nữa. Và phong trào bảo vệ môi sinh là “Green Peace”, thì cũng có nhiều nhóm rải rác phân tán tại nhiều quốc gia trên thế giới. Amnesty International cũng như Green Peace, Transparency International v.v… được coi như những đơn vị tiêu biểu của XHDS Tòan cầu (Global Civil Society: Xin coi lại bài đã được viết về đề tài này từ năm 2010) – mà họat động chính yếu được thực hiện thông qua vô vàn vô số những nhóm nhỏ ở các địa phương như thế đó.

II – XHDS còn là Niềm Tin.

Có thể nói tuyệt đại đa số người dân trong một quốc gia, thì đều có thể sinh họat trong khu vực XHDS – kể cả giới công chức chính quyền thì họ vẫn có thể tham gia họat động trong các NGO, các nhóm nhỏ – ít nhất là trong lãnh vực họat động từ thiện nhân đạo. Và giới kinh doanh trong các xí nghiệp, công ty cũng vậy, họ còn yểm trợ tài chánh vật chất cho XHDS nữa.

1 – Vì sát cánh sinh họat gắn bó với nhau trong các nhóm nhỏ lâu ngày như vậy, nên giữa các thành viên trong nhóm đã nảy sinh ra cái tình cảm gắn bó thân thương và sự tin tưởng lẫn nhau. Điển hình như trong một nhóm thiếu niên thuộc tổ chức Hướng Đạo, thì các em rất liên đới gắn bó với nhau, tin tưởng lẫn nhau – cũng như quý mến tin tưởng nơi vị huynh trưởng dẫn dắt cho nhóm mình.

Vì thế mà những người họat động năng nổ nhiệt thành nhất trong khu vực XHDS, thì họ đều có một niềm tin sâu sắc kiên định vững vàng nơi lòng nhân ái, tính lương hảo và năng lực sáng tạo vô biên của mọi tầng lớp con người trong cộng đồng dân tộc của mình.

2 – Trong phạm vi rộng lớn hơn, thì lịch sử đã cho chúng ta biết là vào thế kỷ XIII, trước nguy cơ xâm lăng của giặc Mông Cổ, tòan thể dân tộc Việt nam đã biểu lộ sự đòan kết quyết tâm trong Hội nghị Diên Hồng – nhờ đó mà nước ta đã đánh thắng được một đạo quân mạnh mẽ gấp bao nhiêu lần so với lực lượng nhỏ bé của chính mình. Hội nghị Diên Hồng đó chính là sự biểu lộ tuyệt vời cho cái Niềm Tin sắt đá của XHDS trong nước ta vào thời đó – nhờ vậy mà tạo được sự đòan kết keo sơn vững chắc để mà: “NhàVua lãnh đạo và Thần dân bày tôi đều cùng chung một dạ một lòng quyết tâm chiến đấu chống giặc ngọai xâm”.

3 – Ngày nay lại càng cần phải có một thứ tập hợp tòan dân tương tự như lối Hội nghị Diên Hồng thời đó – thì chúng ta mới mong đánh thắng được cả bè lũ ngọai xâm từ phương Bắc, cũng như lọai trừ hết được thứ giặc nội xâm ngay trong nội bộ của nước mình. Vì bọn giặc nội xâm phản quốc này lại đang nắm giữ được chính quyền trong tay, thì người dân chúng ta chỉ còn có một phương cách duy nhất là xây dựng củng cố XHDS cho thật mạnh mẽ vững chắc hầu tạo được Sức Mạnh Mềm để làm chước “Nhu thắng Cương”.

Có như thế, thì mới dẹp bỏ được cả hai thứ nguy cơ nội xâm và ngọai xâm hiện đang đe dọa sự sống còn của quê hương đất nước ta được.

4 – Từ xa xưa, ông cha ta vẫn giữ vững được cái niềm tin sắt đá rằng : “Nhân nghĩa phải thắng được Hung tàn”. Mà dân gian cũng thường tâm niệm rằng : “Quan nhất thời – dân vạn đại” để xác quyết tính cách bền vững của Dân tộc bất kể sự lũng đọan của chế độ độc tài bất nhân hà khắc – vì họ vững tin nơi chính nghĩa của Dân tộc cuối cùng sẽ chiến thắng trước bè lũ tham tàn hại dân bán nước.

Tóm tắt lại, thế hệ chúng ta ngày nay phải cố gắng hết mình để làm cho sống lại được cái niềm tin son sắt vào sự trường tồn của dân tộc. Có như vậy chúng ta mới có khả năng truyền được cái ngọn lửa nhiệt thành cháy bỏng cho lớp con lớp cháu của mình. Mà với sự tiến bộ về khoa học kỹ thuật hiện đại, thì lại càng dễ dàng cho chúng ta phát huy óc sáng tạo của mình để tìm ra được những phương thức hành động thật sự hiệu quả – để mà đánh thắng được cả hai thứ giặc nội xâm và ngọai xâm nói trên vậy.

III – XHDS cũng còn là Lòng Tự Trọng nữa.

1 – Từ ngàn xưa, cha ông chúng ta vẫn thường đề cao những đức tính cao quý của mẫu người trượng phu quân tử – như được tóm gọn trong 3 chữ : “Nhân, Trí, Dũng” – đó là ba phẩm cách quan trọng mà bất kỳ người sĩ phu trí thức nào cũng đều hiểu biết rõ ràng và từ đó mà phải cố gắng rèn luyện bản thân về mặt trí tuệ cũng như về mặt đức hạnh – để mà trở thành một con người vừa có tài năng, mà cũng vừa có đức hạnh nữa.

Hơn ai hết, người sĩ phu quân tử thì phải biết nhận ra cái ân, cái nghĩa mà gia tộc, xóm làng cũng như đất nước dân tộc đã hào phóng chu cấp cho mình – để nhờ đó mà quý vị mới có thể được ăn học đến nơi đến chốn. Không phải chỉ đơn giản là cái món nợ vật chất như cơm ăn áo mặc, nhà cửa ruộng vườn v.v…

2 –  Mà quan trọng hơn nữa chính là cái món nợ về mặt văn hóa tinh thần, cụ thể như ngôn ngữ bạn nói và viết, ca dao tục ngữ, lời ru của mẹ đã nuôi nấng tâm hồn của bạn từ tuổi ấu thơ đầu đời, và nhất là cái khối kiến thức đồ sộ mà bạn tiếp thu nhận lãnh được từ học đường cũng như từ xã hội v.v… Tất cả những món phi vật thể đó (immaterial items) là xuất phát từ kho tàng văn hóa vô cùng phong phú quý báu của dân tộc – vốn được tích lũy từ bao nhiêu thế hệ – mà nay được chuyển giao cho bạn sử dụng như là khối hành trang, như là thứ vốn liếng để cho bạn đem theo suốt cả hành trình cuộc sống của bản thân mình giữa lòng xã hội này.

3 -  Ngay từ trong các gia đình có nền nếp gia phong gia đạo, thì nền giáo dục truyền thống của nước ta luôn luôn nhắc nhở cho giới sĩ phu trí thức thì phải nhận thức cho thật rõ ràng về cái món nợ ân tình vô cùng lớn lao đó – mà mình mắc phải đối với gia tộc cũng như đối với đất nước. Để rồi từ đó mà tìm cách trả cái món nợ đó cho thật sòng phẳng – như người Mỹ thường hay nói : “Just to pay back your dues” (Chỉ là trả lại cái khỏan mà bạn thiếu đối với xã hội).

Người có lòng tự trọng thì không thể tự cho phép mình sao lãng, không chịu làm trọn cái nghĩa vụ sòng phẳng đó đối với dân tộc và đất nước được. Đó là một điều sơ đẳng, tối thiểu để mà đánh giá cái tư cách, cái bản lãnh của một con người vốn dĩ được cho ăn cho học hơn nhiều so sánh với đa số bà con kém may mắn khác vậy.

 

Nói vắn tắt lại, thì XHDS gồm hàng vạn, hàng triệu những tổ chức, những nhóm nhỏ có tính cách tự nguyện và bất vụ lợi của những con người vừa có sự tự tin ở nơi bản thân mình, cũng như tin tưởng nơi các chiến hữu cùng sát cánh với mình – mà cũng vừa có lòng tự trọng để mà dấn thân nhập cuộc trong những công trình phục vụ dân tộc, bảo vệ đất nước.

Vấn đề chính yếu đối với người sĩ phu trí thức là họ thực sự phải có lòng nhân ái sâu sắc – và có quyết tâm, có dũng khí để mà không quản ngại trước bất kỳ hy sinh khó nhọc nào trên bước đường phục vụ trường kỳ và gian khổ vì hạnh phúc của dân tộc, vì danh dự của giống nòi.

Còn chi tiết thực hành ra sao để thực hiện được cái sứ mệnh cao cả đó – thì  việc đó hòan tòan tùy thuộc vào tài năng sáng tạo tháo vát của mỗi người, của mỗi đơn vị tổ chức mà họ tham gia. Điều này với khả năng hiểu biết thông thường của một người có trình độ văn hóa phổ thông vào đầu thế kỷ XXI hiện nay, thì đã quá hiển nhiên rõ ràng – thiết nghĩ ta khỏi cần phải bàn thảo dông dài ở đây nữa vậy.

Costa Mesa California trung tuần tháng Bảy 2013

© Đoàn Thanh Liêm

© Đàn Chim Việt