Nhìn trong gương, con vẫn nhận ra con là người Việt Nam

Một người bạn làm việc lâu năm ở Côte  d’ Ivoire (Phi Châu) hay tin tôi đã qua Pháp và vẫn còn thất nghiệp, bèn giới  thiệu tôi cho Công ty Đường Mía của quốc gia. Không biết anh ta nói thế nào mà  họ nhận tôi ngay, còn gửi cho tôi vé máy bay nữa!

Xưa nay, tôi chưa từng quen một người da đen  gốc Phi Châu nào hết. Và chỉ có vài khái niệm thô sơ về vùng Phi Châu da đen  như là Ở đó nóng lắm, đất đai còn nhiều nơi hoang vu , dân chúng thì da đen  thùi lùi, tối ngày vỗ trống, rồi nhảy tưng tưng.v.v…. Vì vậy, tôi hơi …ngán. Nhưng cuối cùng  rồi tôi cũng quyết định, qua xứ da đen để  làm việc, danh dự hơn là ở lại  Pháp để tháng tháng vác cái mặt Việt Nam đi xin  trợ cấp đầu nọ, đầu kia…

Nơi tôi làm việc tên là Borotou.   Tôi hơi dài dòng ở đây để thấy tôi đi  “làm lại cuộc đời” ở một nơi hoang vu   hẻo lánh mà cảnh trí; thì chẳng có gì hấp dẫn hết! Thêm vào đó, tôi là người Á Đông duy nhứt làm việc chung với Tây trắng (chỉ có năm người) và Tây đen (đông vô số kể). Ở đây, thiên hạ  gọi tôi là “le chinois” – thằng  Tàu – Suốt ngày, suốt tháng tôi chỉ nói có  tiếng Pháp. Cho nên, lâu lâu  thèm quá, tôi soi gương rồi …nói chuyện với  tôi bằng tiếng Việt, trông  giống như thằng khùng! Chưa bao giờ tôi thấy tôi cô đơn bằng những lúc tôi đối diện tôi trong gương như vậy.

Một hôm, sau hơn tám tháng “ở rừng”,  tôi được gọi về Abidjan để họp (Đây là lần đầu tiên tôi được về thủ đô). Anh tài  xế đen đưa tôi ra Touba. Chúng tôi đến phi trường lối một giờ trưa.  Sau khi phụ tôi gởi hành lý, anh tài xế nói:

- Tôi ra ngủ trưa ở trong xe. Chừng Patron (ôngchủ) đi được rồi tôi mới về.

Ở xứ da đen, họ dùng từ “Patron” để  gọi ông chủ, ông xếp, người có địa vị, có tiền,người họ nể nang.v.v… Nghe  quen rồi, chẳng có gì chói lỗ tai hết!

Tôi nói:  – Về đi! Đâu cần phải đợi!  Không khí nóng bức. Mấy cái quạt trần quay  vù vù, cộng thêm mấy cây quạt đứng xoay qua xoay lại, vậy ma`cũng không đủ mát. Thiên hạ ngủ ga` ngủ gật., tôi cũng ngả người trên lưng ghế, lim  dim… Trong lúc tôi thiu thiu ngủ thì loáng thoáng *nghe có ai ca vọng cổ*.  Tôi mở mắt nhìn quanh thấy không có gì, bèn thở dài, nghĩ: “Tại mình  nhớ quê hương xứ sở quá nên trong đầu nghe ca như vầy”. Rồi lại nhắm mắt  lim dim… Rồi tôi lại nghe vọng cổ nữa. Mà lần nầy nghe rõ câu ngân nga trước khi  “xuống hò”:

“Mỗi buổi hoàng hôn tôi vẫn đứng đây để nhìn từng chiếc phi cơ cất …cánh  Rồi khuất lần sau khói trắng sư..ơng……ch … iều.  Tôi nhớ Quê Hương và mong đợi ngày  …dzìa.”

Đúng rồi! Không phải tôi đang mơ, mà rõ ràng có ai đang ca vọng cổ ngoài kia. Tôi nhìn ra hướng đó, thấy xa xa dưới lùm  cây dại có một người da đen nằm võng. Và chỉ có người đó thôi. Lạ quá!  Người da đen đâu có nằm võng.  Phong tục của họ là nằm một loại ghế  dài bằng gỗ cong cong. Ngay như loại ghế bố thường thấy nằm dưới mấy  cây dù to ở bãi biển …họ cũng dùng nữa.   Tò mò, tôi bước ra, đi về hướng đó để xem là ai vừa ca vọng cổ lại vừa nằm võng đong đưa. Thì ra là một anh đen còn trẻ, còn cái võng là cái võng nhà binh của quân đội Việt Nam Cộng Hòa hồi  xưa. Tôi nói bằng tiếng Pháp: “Bonjour!”

Anh ngừng ca, ngồi dậy nhìn tôi mỉm cười,  rồi cũng nói “Bonjour”. Tôi hỏi, vẫn bằng tiếng Pháp:  – Anh hát cái gì vậy?

Hắn đứng lên, vừa bước về phia tôi vừa  trả lời bằng tiếng Pháp:

- Một bài ca của Việt Nam . Còn ông? Có phải ông là le chinois làm việc cho hãng đường ở Borotou không?  Tôi trả lời, vẫn bằng tiếng Pháp:

- Đúng và sai! Đúng tôi làm việc ở Borotou.  Còn sai là vì tôi không phải là người Tàu. Tôi là người Việt Nam .  Nghe vậy, hắn trợn mắt có vẻ vừa ngạc nhiên, vừa mừng rỡ, rồi bật ra bằng tiếng Việt, giọng đặc sệt miền Nam , chẳng có một chút lơ lớ:

- Mèn đéc ơi! …Bác là người Việt Nam hả?

Rồi hắn vỗ lên ngực:  – Con …con cũng là người Việt Nam nè!

Thiếu chút nữa là tôi bật cười. Nhưng tôi kìm lại kịp, khi tôi nhìn gương mặt rạng rỡ vì sung sướng của hắn.  Rồi tôi bỗng nghe một xúc động dâng lên cổ. Thân đã lưu vong, lại “trôi  sông lạc chợ” đến cái xứ “khỉ ho cò gáy” may mắn gặp được một người  biết nói tiếng Việt Nam va biết nhận mình là người Việt Nam , dù là một người da  đen, sao thấy quý vô cùng. Hình ảnh của quê hương như đang ngời lên trước mắt tôi…

Tôi bước tới bắt tay hắn. Hắn bắt tay tôi bằng cả hai bàn tay, vừa lắc vừa nói huyên thuyên:

- Trời ơi!… Con mừng quá! Mừng quá! Trời ơi!… Bác biết không? Bao nhiêu năm nay con thèm gặp người Việt để nói chuyện cho đã. Bây giờ gặp bác, thiệt… con mừng “hết lớn” bác à!

Rồi hắn kéo tôi lại võng:  – Bác nằm đi! Nằm đi!

Hắn lại đống gạch “bờ-lóc” gần đấy lấy hai ba viên kê bên cạnh võng rồi ngồi lên đó, miệng vẫn không ngừng nói:

- Con nghe thiên hạ nói ở Borotou có một người Tàu. Con đâu dè là bác. Nếu biết vậy con đã phóng Honđa vô trỏng kiếm bác rồi! Đâu đợi tới bây giờ…

Hắn móc gói thuốc, rồi mời tôi: – Mời bác hút với con một điếu.  Hắn đưa gói thuốc về phia tôi, mời bằng hai tay. Một cử-chỉ mà từ lâu tôi không còn nhìn thấy. Một cử chỉ nói lên sự kính trọng người trưởng thượng. Tôi thấy ở đó một “cái gì” rất Việt Nam.

Tôi rút điếu thuốc để lên môi. Hắn chẹt quẹt máy, đưa ngọn lửa lên đầu điếu thuốc, một tay che che như trời đang có gió. Tôi bập thuốc rồi ngạc nhiên nhìn xuống cái quẹt máy. Hắn nhăn răng cười:

- Bộ bác nhìn ra nó rồi hả?

Tôi vừa nhả khói thuốc vừa gật đầu. Đó là *loại quẹt máy Việt Nam *, nho nhỏ, dẹp lép, đầu có nét cong cong. Muốn quẹt phải lấy hẳn cái nắp ra chớ nó không dinh vào thân ống quẹt, bằng một bản lề nhỏ như những quẹt máy ngoại quốc. Hắn cầm ống quẹt, vừa lật qua lật lại vừa nhìn một cách trìu mến:

- Của ông ngoại con cho đó! Ông cho con hồi ổng còn sống.

Rồi hắn cười: “Hồi đó ông gọi con bằng “thằng Lọ Nồi”.

Ngừng một chút rồi tiếp: – Vậy. mà ổng thương con lắm à bác!

Hắn đốt điếu thuốc, hit một hơi dài rồi nhả khói ra từ từ. Nhìn cách nhả khói của hắn tôi biết hắn đang sống lại bằng nhiều kỷ niệm…

Tôi nói:  – Vậy. là cháu lai Việt Nam à?

- Dạ. Má con quê ở Nha Trang.-   Rồi má cháu bây giờ ở đâu?

Giọng của hắn như nghẹn lại:

Má con chết rồi. Chết ở Nha Trang hồi chiến tranh năm 1975.

Còn ba của cháu?

Ổng hiện ở Paris . Tụi nầy nhờ có dân Tây nên sau 1975 được hồi hương. Con đi quân dịch cho Pháp xong rồi, về đây ở với bà nội. Con sanh ra và lớn lên ở Sài Gòn, về đây, buồn thúi ruột thúi gan luôn!
Tôi nhìn hắn một lúc, cố tìm ra một nét Việt nam trên con người hắn. Thật tình, hắn không có nét gì lai hết. Hắn lớn con, nước da không đến nỗi đen thùi lùi như phần đông dân chúng ở xứ này, nhưng vẫn không có được cái mau cà phê lợt lợt để thấy có chút gì khác khác. Tóc xoắn sát da đầu, mắt lồi với đôi môi dầy…

Tôi chợt nói, nói một cách máy móc: – Thấy cháu chẳng có lai chút nào hết!

Hắn nhìn thẳng vào mắt tôi, giọng nghiêm trang:

- Có chớ bác. Con có lai chớ bác.

Hắn xoè hai tay đưa ra phía trước, lật qua lật lại:

- Bên nội của con nằm ở bên ngoài đây nè.

Rồi hắn để một tay lên ngực, vỗ nhè nhẹ về phía trái tim:

- Còn bên ngoại nó nằm ở bên trong. Ở đây, ở đây nè bác.

Bỗng giọng hắn nghẹn lại:

- Con lai Việt Nam thiệt mà bác! Ngoài thi đen thui, còn bên trong thì vàng khè, bác ơi.

Trong khoảnh khắc, tôi xúc động đến quên mất màu da đen của hắn, mà chỉ thấy trước mặt một thanh niên Việt Nam, Việt Nam từ xương tủy, tới lời lẽ nói năng. Tôi nói, vỗ nhẹ lên vai hắn mấy cái, gật đầu nói:

- Ờ…. Bác thấy. Bây giờ thì bác thấy…

Hắn mỉm cười:

- Ở đây người ta nói con không giống ai hết, bởi vì con hành động cư xử, nói năng không giống họ. Bà nội con cũng nói như vậy nữa! Còn con thì mỗi lần con nhìn trong gương, con vẫn nhận ra con là người Việt Nam . Bác coi có khổ không?

Rồi nó nhìn tôi, một chút trìu mến dâng lên trong ánh mắt:

Bây giờ con gặp bác rồi, con thấy không còn cô đơn nữa. Gặp một người giống mình, ở cái xó xa xôi hẻo lánh này, thiệt la` trời còn thương con quá!

Tôi im lặng nghe hắn nói, nhìn hắn nói mà có cảm tưởng như hắn đang nói cho cả hai: cho hắn và cho tôi. Bởi vì cả hai cùng một tâm trạng…

Hắn vẫn nói, như hắn thèm nói từ lâu:

Nhớ Sài Gòn quá nên con hay ca vọng cổ cho đỡ buồn. Hồi nãy bác lại đây là lúc con đang ca bai “Đường về quê ngoại” đó bác.

Bác không biết ca, nhưng bác cũng rất thich nghe vọng cổ.

Giọng nói hắn bỗng như hăng lên:

Vọng cổ là cái chất của miền Nam mà bác. Nó không có lai Âu lai Á gì hết. Nó có cái hồn Việt Nam cũng như cá kho tộ, tô canh chua. Bác thấy không? Bởi vậy., không có gì nhắc cho con nhớ Việt Nam bằng bài ca vọng cổ hết.

Bác cũng vậy.

Tôi nói mà thầm phục sự hiểu biết của hắn, và tôi thấy rất vui mừng có một  người như vậy để chuyện trò từ đây về sau….

Có tiếng máy bay đang đánh một vòng trên trời. Chúng tôi cùng đứng lên, hắn nói:

Nó tới rồi đó. Con phải sửa soạn xe trắc-tơ và rờ-mọt để lấy hành lý. Con làm việc cho hãng Air Afrique.

Rồi hắn nắm tay tôi lắc mạnh:

Thôi, bác đi mạnh giỏi. Con tên là Jean. Ở đây ai cũng biết “Jean le Vietnamien” hết. Chừng dìa lại đây bác ghé con chơi, nghen.

Bỗng, hắn ôm chầm lấy tôi siết nhẹ rồi giữ như vậy không biết bao nhiêu lâu.

Tôi nghe giọng hắn lạc đi:

Ghé con nghe bác… Nhớ nghen Bác…

Tôi không còn nói được gì hết. Chỉ vừa gật đầu vừa vỗ vỗ vào lưng hắn như vỗ lưng một người con…
Khi hắn buông tôi ra, tôi thấy hai má của hắn ướt nước mắt. Tôi vội quay đi, lầm lũi bước nhanh nhanh về nhà ga mà nghĩ thương cho “thằng Jean le Vietnamien”. . Hồi nãy nó ôm tôi, có lẽ nó đã tưởng tượng như la nó đang ôm lại được một góc trời quê mẹ…

…Trên máy bay, tôi miên man nghĩ đến “thằng Jean” rồi tự hứa sẽ gặp lại nó thường. Để cho nó bớt cô đơn. Va cũng để cho tôi bớt cô đơn nữa!

Bây giờ, viết lại chuyện Jean mà tôi tự hỏi:

“Trong vô số người Việt Nam lưu vong hôm nay, còn được bao nhiêu người khi nhìn
trong gương vẫn nhận ra mình là người Việt Nam? Có được bao nhiêu người còn mênh mang trong lòng bài ca vọng cổ, để thấy hình ảnh quê hương vẫn còn nguyên trong đó?”

Nguồn: Bài nhận qua E-mail, không rõ tác giả.