Việt Nam: Người Thượng bị đàn áp nghiêm trọng

(New York, ngày 30 tháng Ba năm 2011) – Chính quyền Việt Nam đã gia tăng đàn áp giáo dân người dân tộc thiểu số bản địa vùng Tây Nguyên, những người lên tiếng đòi quyền tự do tôn giáo và quyền sở hữu đất đai, theo một báo cáo của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền mới công bố ngày hôm nay.

Bản báo cáo dài 45 trang, “Người Thượng Cơ đốc giáo ở Việt Nam: Hồ sơ nghiên cứu một trường hợp đàn áp tôn giáo,” nêu chi tiết những vụ việc đàn áp mới nhất của chính quyền đối với những người dân tộc bản địa Tây Nguyên, được gọi chung là người Thượng. Báo cáo ghi nhận những vụ công an truy bắt giữ những người Thượng đang còn trốn tránh. Hồ sơ này cũng liệt kê chi tiết cách thức chính quyền giải tán những buổi người dân tụ họp làm lễ ở nhà thờ tại gia, dàn dựng và ép buộc người dân tham gia lễ từ bỏ tín ngưỡng, và phong tỏa biên giới để ngăn chặn những người dân tị nạn chạy trốn sang Campuchia.

Tổ chức Theo dõi Nhân quyền ghi nhận lực lượng an ninh chuyên trách (PA43) triển khai các chuyên án, phối hợp với công an tỉnh để bắt giữ và thẩm vấn những người họ nhận diện là các nhà hoạt động chính trị hay có vai trò lãnh đạo các nhà thờ tại gia không đăng ký. Hơn 70 người Thượng đã bị bắt và tạm giữ, tính riêng trong năm 2010, và hơn 250 người được ghi nhận đã bị giam giữ với các tội danh an ninh quốc gia.

“Ở Việt Nam, người Thượng phải đối mặt với sự đàn áp nghiêm trọng, nhất là những người đi lễ tại các nhà thờ tại gia độc lập, vì chính quyền không dung thứ cho những hoạt động tôn giáo ngoài tầm kiểm soát của mình,” ông Phil Robertson, Phó Giám đốc phụ trách châu Á của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền phát biểu. “Chính quyền Việt Nam đã và đang gia tăng sức ép lên các nhóm tôn giáo của người Thượng với cáo buộc rằng họ dùng tôn giáo để kích động gây rối.”

Tổ chức Theo dõi Nhân quyền ghi nhận những trường hợp lạm quyền ở Tây Nguyên, nơi các tổ chức nhân quyền độc lập quốc tế không tiếp cận được, qua những cuộc phỏng vấn người Thượng đã trốn khỏi Việt Nam và tin bài trên báo chí do nhà nước kiểm soát ở Việt Nam.

Trong một cuộc phỏng vấn với Tổ chức Theo dõi Nhân quyền, một người Thượng tả lại mình bị đối xử như thế nào trong T-20, trại giam tỉnh Gia Lai, sau khi bị bắt vì tham gia biểu tình kêu gọi quyền tự do tôn giáo và sở hữu đất đai:

Họ thẩm vấn tôi bất kể giờ giấc, ngay cả giữa đêm khuya. Công an uống rượu say, đánh thức tôi dậy, hỏi cung và đánh tôi. Khi đưa ra ngoài thẩm vấn, họ còng tay tôi. Còng tay như trói, xiết rất chặt. Mỗi lần thẩm vấn họ đều tra điện. Họ dí điện vào đầu gối, nói là mày dùng chân để đi biểu tình.

Bị kết án tù năm năm vì “phá hoại đoàn kết dân tộc,” hiện ông bị mất một phần thính lực vì bị đập vào hai tai liên tiếp nhiều lần:

Họ đứng đối diên với tôi và hô “Một, hai, ba!” rồi dùng cả hai tay đánh vỗ vào hai tai tôi cùng một lúc. Họ làm như thế ba lần liên tiếp, lần cuối cùng ép rất mạnh vào cả hai tai. Máu tai máu mũi tôi trào ra. Tôi gần như bị phát điên, rất đau đớn và hoảng loạn, căng thẳng vì kiểu đánh tăng dần cường độ như vậy.

Chính quyền gọi những người Thượng tham gia các nhà thờ tại gia không đăng ký, nằm ngoài sự kiểm soát của Hội thánh Tin lành Việt Nam – miền Nam chính thức, là “Tin lành Dega,” vốn bị chính quyền coi là vỏ bọc của một phong trào người Thượng đòi độc lập chứ không phải một nhóm tôn giáo hợp thức. Luật pháp Việt Nam đòi hỏi tất cả các nhóm tôn giáo phải đăng ký với chính quyền và hoạt động dưới các tổ chức tôn giáo được chính quyền chấp thuận.

Tổ chức Theo dõi Nhân quyền kêu gọi chính quyền Việt Nam ngay lập tức chấm dứt việc đàn áp người Thượng một cách có hệ thống, cho phép các hội nhóm tôn giáo độc lập được tự do tiến hành các hoạt động tôn giáo, và thả hết những người Thượng bị giam giữ vì các hoạt động tôn giáo hoặc chính trị ôn hòa. Vì Việt Nam đã vi phạm tự do tôn giáo, Tổ chức Theo dõi Nhân quyền kêu gọi chính phủ Hoa Kỳ đưa quốc gia này trở lại danh sách Các Quốc gia Cần Quan tâm đặc biệt (CPC) cho đến khi Việt Nam cải thiện thành tích của mình về tự do tôn giáo.

Qua nguồn tin trên báo chí chính thức của Việt Nam, Tổ chức Theo dõi Nhân quyền ghi nhận thủ tục ép buộc từ bỏ tín ngưỡng gây tranh cãi. Cán bộ chính quyền ép hàng trăm người Thượng Công giáo và Tin Lành tuyên bố bỏ đạo tại các buổi kiểm điểm trước dân, vi phạm các quyền tôn giáo và lương tri được quốc tế bảo vệ. Những người không nghe theo và đòi quyền tín ngưỡng độc lập phải đối mặt với nguy cơ bị đánh đập, bắt giữ và xử tù. Tòa án các tỉnh thường tổ chức các “phiên tòa lưu động” xét xử những người bị truy tố với các tội danh an ninh quốc gia trước hàng trăm người, nhấn mạnh thông điệp răn đe đừng theo các hội nhóm tôn giáo không được công nhận.

“Tự do tôn giáo không có nghĩa là tự do theo các tôn giáo được nhà nước phê duyệt mà thôi,” ông Robertson nói. “Việt Nam cần ngay lập tức công nhận các hội nhóm tôn giáo độc lập và để cho họ thực hành tín ngưỡng của mình.”

Trong khi người Thượng Tin Lành đã bị đàn áp từ nhiều năm nay, người Thượng theo Thiên Chúa giáo gần đây mới trở thành một mục tiêu, nhất là dòng Công giáo “Hà Mòn”, khởi phát từ Kon Tum vào năm 1999. Trong năm 2010, quan chức chính quyền cáo buộc những người Thượng lưu vong ở Hoa Kỳ đang lợi dụng dòng đạo nhiều tín đồ này để phá hoại khối đoàn kết dân tộc. Trong vài tháng gần đây, các buổi lễ cưỡng ép tín đồ Hà Mòn bỏ đạo và kiểm điểm trước dân được tổ chức ở các tỉnh Kon Tum, Gia Lai và Đắk Lắk. Tại những buổi lễ này, tín đồ bị buộc thú nhận lỗi lầm và ký cam kết từ bỏ cái gọi là “tà đạo.”

“Những người dân Tây Nguyên có nhu cầu thờ phượng tại các nhà thờ tại gia độc lập đối mặt với nguy cơ bị hạ nhục trước đông người, bị bạo hành, bắt giữ, thậm chí bị xử tù,” ông Robertson nói.

Hơn 250 người Thượng hiện đang thụ án trong tù hay tạm giam chờ xét xử bị truy tố với các tội danh về an ninh quốc gia, như “phá hoại đoàn kết dân tộc.” Rất nhiều cựu tù nhân chính trị người Thượng và những người từng bị tạm giam cho biết họ bị đánh đập hoặc tra tấn tàn nhẫn tại đồn công an hay trại tạm giam trước khi xét xử. Kể từ năm 2001, ít nhất 25 người Thượng đã chết ở trong tù, trại giam hay trụ sở công an sau khi bị đánh hoặc mắc bệnh khi đang giam giữ, hoặc ngay sau khi nhà tù trả về gia đình trước thời hạn hoặc đưa đến bệnh viện.

Ví dụ về việc ép buộc từ bỏ tín ngưỡng và sách nhiễu các nhà hoạt động ôn hòa tại các buổi kiểm điểm trước dân ở Tây Nguyên trong vài tháng gần đây, do báo chí nhà nước Việt Nam đăng tải gồm có:

- Trong tháng Mười một, năm 2010, Gia Lai, báo của Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Gia Lai, đưa tin về những hoạt động đang tiếp diễn để “Đấu tranh loại trừ Tin lành Dega” ở các huyện Ia Grai và Đức Cơ trong tỉnh Gia Lai, nơi bộ đội biên phòng tham gia triệt phá những “nhóm phản động” Tin Lành Dega ở vùng biên giới và đưa họ ra kiểm điểm trước dân.

- Tháng Mười năm 2010, báo Gia Lai đưa tin 567 hộ dân ở huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai có dính líu tới Tin Lành Dega đã “từ bỏ” đạo, với việc ông trưởng bản hàng ngày tới vận động để 15 hộ dân trong làng cuối cùng cam kết bỏ đạo.

- Trong tháng Chín năm 2010, báo Công An Nhân Dân đưa tin công an phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức nhiều lễ kiểm điểm trước dân ở huyện Đức Cơ, tỉnh Gia Lai. Trong một buổi lễ vào ngày 29 tháng Chín, 50 người từ bốn buôn làng trong huyện Đức Cơ, Gia Lai bị gọi lên đứng trước tập thể dân trong xã để công khai tự kiểm điểm vì đã “gây rối an ninh trật tự” trong một vụ náo loạn tại nông trường cao su vào ngày 25 tháng Tám năm 2010. Sau khi thú nhận lỗi lầm, bài báo cho biết, họ cam kết từ bỏ Tin Lành Dega và các nhóm “phản động” khác.

- Ngày 12 tháng Bảy năm 2010, báo Gia Lai đưa tin 97 hộ dân, gồm 297 người, trong hai làng Tok và làng Roh ở huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai, “tự nguyện” từ bỏ đạo Tin Lành Dega.

- Ngày 6 tháng Sáu năm 2010, trong chương trình của buổi lễ chính thức phát động “phong trào quần chúng bảo vệ an ninh tổ quốc” ở huyện Đắk Mil, tỉnh Đắk Nông, hai người đàn ông bị đưa ra trước cử tọa để thú nhận đã ủng hộ Tin Lành Dega và các nhóm “phản động” khác, theo Đắk Nông, báo của Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Đắk Nông.

Kể từ năm 2001, hàng ngàn người Thượng ở Việt Nam đã chạy sang Campuchia để tránh sự đàn áp khốc liệt của chính quyền. Tại đó, hầu hết đã được công nhận là người tị nạn và đi định cư ở Hoa Kỳ, Thụy Điển, Phần Lan và Canada.

Vào tháng Mười Hai năm 2010, chính quyền Campuchia yêu cầu Cao ủy Tị nạn Liên hiệp Quốc (UNHCR) đóng cửa trung tâm tị nạn dành cho người Thượng ở Phnom Penh. Sau khi trung tâm này bị đóng cửa vào ngày 15 tháng Hai năm 2011, những người Thượng muốn trốn tránh đàn áp ở Việt Nam càng có ít lựa chọn hơn.

“Những người Thượng sẽ còn tiếp tục trốn chạy khỏi Việt Nam chừng nào chính quyền còn vi phạm các quyền cơ bản của họ một cách có hệ thống,” ông Robertson phát biểu. “Chính quyền Việt Nam cần chấm dứt việc đàn áp này ngay lập tức.”

HRW gửi tới