Con đường phía trước [11]

Một điều ám ảnh con người là máy điện toán sẽ quá “Thông minh” đến nỗi có thể thay thế và không cần đến chí óc của con người. Dù tôi tin rằng sau này sẽ có những chương trình có chức năng về mặt là nó như con người, nhưng rất có thể cả cuộc đời tôi cũng chưa chứng kiến được điều đố. suốt nhiều chục năm qua, các nghiên cứu trí tuệ nhân tạo đã cố gắng tạo cho máy điện toán một khả năng hiểu biết, tư duy như con người. Vào năm 1950, Alan Turning đã đưa lý thuyết trắc nghiệm gọi là trắc ngiệm Turning: Nếu bạn đối thoại cùng lúc với máy và người mà bạn không nhìn thấy, và bạn không phân biệt được đâu là máy và người thì quả thật bạn đã có chiếc máy thông minh, mọi sự tiên đoán về sự tiến bộ quan trọng trong lãnh trí tuệ nhân tạo xưa nay đều tỏ ra quá lạc quan. Ngày nay, chỉ riêng việc học hỏi của con người cũng đã vượt xa năng lực của những chiếc hiện đại nhất trên thế giới. Máy điện toán tỏ ra thông minh vì được lập trình đặc biệt nhằm thực hiện một cách máy móc một số công việc nhất định như lên chương trình trước hàng tỷ nước đi để có thể chơi một ván cờ logic. Trong tương lai gần, máy điện toán có thể trở thành một công cụ thúc đẩy trí tuệ con người.

Tuy nhiên, các máy móc sẽ không phải là phương tiện phổ biến thông tin trừ phi hầu hết mọi người đều biết sử dụng máy. Thật thú vị nếu mọi người dù giầu hay nghèo, thành thị hay nông thôn, già hay trẻ, đều cớ cơ hội tiếp với máy. Thế nhưng hiện nay, máy vẫn còn quá đắt đối với hầu hết mọi người. Muốn xa lộ thông tin là một phương tiện phổ biến, trước hết máy điện toán phải là một công cụ phổ biến đối với mọi đối tượng, không riêng gì thành phần ưu tú trong xã hội. điều này không có nghĩa gia đình phải có một máy. Đối với những người không có khả năng lấp đặt máy tại nhà có thể sử dụng máy ở các thư viện, trường học, bưu điện, quầy sách báo. Cần nhớ rằng chỉ khi nào xa lộ thông tin thực sự thành công, ít ra thành công hơn những nhà phê bình nghĩ, khi ấy mới đặt đến vấn đề phổ biển rộng rãi. Thật lạ lùng, cũng có một số nhà phê bình ấy, khi thì cho rằng nếu xa lộ thông tin trở nên phổ biến rộng rãi sẽ không tránh khỏi những rắc rối trong xã hội, lại cũng chính những người đó có lúc lo ngại rằng xa lộ thông tin sẽ không thể phổ biến rộng rãi được.

Một xa lộ thông tin thực sự phát triển phải phù hợp với khả năng tài chính của mọi người, ít ra trong định nghĩa là vậy. Một mạng thông tin tốn kém giữa các công ty lớn với nhau hoặc giữa những thành phần khá giả trong xã hội với nhau thì đó không phải là xa lộ thông tin mà là những con đường thông tin tư nhân. Mạng lưới thông tin sẽ không mang lại nhiều thông tin phong phú nếu con số 10% gồm những người giầu có trong xã hội sử dụng. Bản quyền thông tin có giá nhất định. Vì vậy, để túi tiền mọi người, đòi hỏi phải thu hút số đông người sử dụng. Chi phí cho quảng cáo sẽ không có ích gì nếu đa só người sử dụng không quan tâm đến. Nếu thực sự như vậy, chi phí cho việc nối mạng phải hạ thấp xuống hoặc việc tổ chức toàn bộ hệ thống phải được tạm hoãn và tính toán lại sao cho hiệu quả hơn. Xa lộ thông tin hoặc là một hiện tượng mang tính đại chúng, hoặc không là gì cả.

Cuối cùng, chi phí cho dịch vụ điện toán và thông tin sẽ giảm đến mức rất thấp, môi trường cạnh tranh thực sự mở rộng và kết quả là nhu cầu giải trí cũng như nhu cầu về thông tin sẽ không tốn kém là bao. Bên cạnh đó, người ta sử dụng nguồn tin thu từ quảng cáo để trang trải cho việc cung cấp nhiều thông tin miễn phí. Tuy nhiên, người làm dịch vụ muốn người sử dụng phải trả tiền, cho dù đối tượng là các ban nhạc rock, các chuyên viên hay, cố vấn, hay những người xuất bản sách báo. Vì vậy xa lộ thông tin sẽ phù hợp với khả năng mọi người nếu biết sử dụng hợp lý, nhưng sẽ không miễn phí. Phần lớn số tiền trong tương lai bạn thanh toán cho dịch vụ xa lộ thông tin cũng giống như hiện nay bạn đang phải trả cho các dịchvụ tương tự nhưng dưới hình thức khác. Cũng như trước đây bạn dùng tiền mua đĩa hát thì bây giờ dùng khoản tiền đó cho một đĩa compact, thay vì mua vé xem phim theo ở rạp thì bây giờ thêu băng video. Chẳng bao lâu nữa thay vì thuê băng, bạn sẽ phải thanh toán cho dịch vụ phim theo yêu cầu. Nếu hiện nay bạn tốn kém cho những tạp chí thường kỳ thì sau này một phần số tiền đó sẽ thanh toán cho dịch vụ cung cấp thông tin hai chiều.

Các thông tin về chính sách của chính phủ, tư vấn, y tế và tài liệu cho học tập, nghiên cứu sẽ được cung cấp miễn phí. Một khi tiếp xúc với xã lộ thông tin, mọi người bình đẳng đối với các nguồn thông tin. Trong vòng hai mươi năm nữa, khi mà thương mại, giáo dục, các dịch vụ thông tin sẽ được đưa vào xa lộ, khả năng cá nhân, một yếu tố quan trọng của xã hội, sẽ tuỳ thuộc phần nào đó vào việc biết sử dụng xa lộ thông tin hay không. Xã hội sẽ phải tính đến việc trợ cấp một số dịch vụ thông tin saocho mọi người có cùng cơ hội được tiếp xúc với nguồn thông tin rộng rãi.

Giáo dục không hoàn toàn là lời giải đáp cho những thách thức mới mà thời đại thông tin đặt ra. Nhưng giáo dục là một phần giải đáp cho hàng loạt các vấn đề xã hội. Trở lại năm 1920, H.G.Wells, với trí tưởng tượng phong phú và tầm nhìn tiến bộ của một nhà tương lai học, đã phát biểu ” Lịch sử nhân loại càng lúc tỏ ra là một cuộc chạy đua giữa tri thức và tai hoạ”. Tri thức là đòn đẩy mạnh mẽ cho xã hội và bất cứ sự tiến bộ nào tri thức cũng là một bước tiến trên quãng đường dài đi đến một cơ hội bình đẳng cho mọi người. Một phần vẻ đẹp của thế giới điện tử là tạo cơ hội thêm cho nhiều người sử dụng tài liệu tri thức mà chi phí tăng thêm hầu như không đáng kể.

Sự hiểu biết về điện toán có thể đạt được một cách không chính qui. Như tôi đã nói, niềm say mê của tôi bắt đầu từ chơi các trò điện tử, và những năm sau đó Warren Buffett cũng vậy. Cha tôi bị cuốn hút vào khi ông sử dụng điện toán để tính thuế. Nếu máy điện toán có vẻ khủng khiếp với bạn sao khồn thử bắt đầu bằng những việc như vậy ? Hãy dùng điện toán làm những gì có thể giúp cho cuộc sống của bạn dễ dàng hơn, thú vị hơn, xem đó như một cách tiếp cận. Hãy soạn kịch trên máy, giao dịch ngân hàng, giúp con gái bạn làm bài tập. Lợi dụng điện toán để làm cho cuộc sống dễ chịu hơn cũng đáng bờ công lắm chứ. Hãy cho máy móc một cơ hội, rất có thể bạn sẽ bị cuốn hút đấy. Nếu như bạn vẫn còn thấy lúng túng hay khó khăn với chiếc máy, điều đó không có nghĩa bạn kém thông minh. Điều đó có nghĩa rằng chúng ta còn nhọu điều để tìm hiểu để làm máy móc trở lên dễ dàng hơn.

Hễ còn trẻ chừng nào thì điện toán còn quan trọng với bạn chừng ấy. Nếu bạn đang ở tuổi 50 hoặc hơn, có thể bạn sẽ về hưu trước khi thấy nó cần thiết, như tôi cho rằng bạn đã đánh mất một kinh nghiệm lý thú. Như nếu bạn đang ở tuổi 25 và không dành điện toán, rất có thể sao này bạn sẽ không làm được bất cứ công việc gì bạn đang theo đuổi một cách hiệu quả. Hãy bắt đầu học đi sau này sẽ dễ dàng kiếm việc làm hơn.

Quan trọng hơn cả, xa lộ thông tin không phải cho thế hệ chúng tôi hay trước đó, mà cho thế hệ tương lai. Trẻ em lớn lên với máy điện toán trong thập kỉ qua, và trẻ em sẽ lớn lên với xa lộ thông tin trong thập kỉ tới, và chúng sẽ giúp đẩy khoa học đến đỉnh cao.

Chúng ta phải chú đặc biệt đến sự mất cân đối do phân biệt giới tính. Hồi tôi còn bé, hình như chỉ có bọn con trai được khuyến khích dọc phá máy điện toán. Ngày nay, các em gái được tiếp cận với máy nhiều hơn so với hai mươi năm về trước. Nhưng vẫn còn rất ít phụ nữ hiện nay đảm nhiệm các công việc mang tính kỹ thuật.

Nếu tạo điều kiện tốt cho các em, không phân biệt giới tính, hiểu biết về điện toán từ khi còn bé, tôi tin rằng tương lai các em giải quyết tốt những vấn đề liên quan đến điện toán.

Từ những kinh nghiệm hồi còn bé và những kinh nghiệm có được từ bạn bè là những bậc cha mẹ đang nuôi con cái tôi thấy rằng tương lai các em sẽ được giải quyết tốt đề liên quan đến điện toán.

Từ những kinh nghiệm hồi còn bé những kinh nghiệm có được từ bạn bè là những bậc cha mẹ đang nuôi dậy con cái, tôi thấy rằng một khi trẻ em có điều kiện tiếp xúc với máy, chúng tức khắc bị lôi cuốn ngay. Nhưng chúng ta tạo cơ hội cho chúng. Trường học tạo nên điều kiện cho các em tiếp xúc với xa lộ thông tin với giá rẻ. Đồng thời, các giáo viên phải được huấn luyện để làm quen với công cụ này.

Một điều tuyệt vời về xa lộ thông tin là sự bình đẳng có được dễ dàng hơn trong đời thực. Nếu như phải tốn kém rất nhiều để trang bị các trường tiểu học ở các vùng xa xôi những thư viện tầm cỡ như các trường ở Beverly Hills thì nên dùng các khoản chi phí đó giúp các trường học được nối với xa lộ thông tin, lúc đó học sinh sẽ cùng cơ hội đến với thông tin bình đẳng như nhau. Thực tế chúng ta đều bình đẳng. Vậy, hãy sử dụng quyền bình đẳng này để giải quyết những vấn đề mang tính xã hội mà xã hội cần giải quyết. Mạng lưới thông tin sẽ không xoá bỏ được hàng rào thành kiến và bất công, nhưng nó chính là một lực lượng mạnh mẽ góp phần đạt được mục đính đó.

Vấn đề định giá tài sản trí tuệ trong các dịchvụ giải trí và cung cấp tài liệu và học tập, nghiên cứu, còn gây nhiều bàn cãi. Các kinh tế gia hiểu rõ sự định giá, phản ánh trực tiếp các chi phí bỏ ra như thế nào. Nơi thị trường có nhiều nhà sản xuất lớn, giá cả có khuynh hướng giảm đến mức đủ trang trải chi phí. Nhưng phương thức này không thể áp dụng cho sản phẩm trí tuệ.

Giáo trình kinh tế căn bản tả hai đường biểu thị cung cầu giao nhau tại một điểm là giá thích hợp cho sản phẩm. Nhưng lý thuyết kinh tế gặp trở ngại đối với sản phẩm trí tuệ, bởi qui luật thông thường cho chi phí sản xuất không thể áp dụng được trong sản phẩm trí tuệ. Tiêu biểu là quá trình đầu tư cho sản phẩm trí tuệ tích luỹ đến mức khổng lồ. Chi phí này cố định dù chỉ một ấn bản được bán ra. Sản phẩm điện ảnh kế tiếp của George Luca trong bộ phim dài nhiều tập Chiến Tranh Giữa Các Vì Sao sẽ tốn kém hàng triệu đô la bất kể có bao nhiêu người đến rạp xem. Việc định giá tài sản trí tuệ phức người đến tạp hơn các loại hàng hóa khác rất nhiều bởi vì ngày nay chi phí cho việc ấn loát các sản phẩm tinh thần không cao lắm. Mai đây, trên xa lộ thông tin, chi phí cung cấp tác phẩm, được xem như chi phí sản xuất, sẽ hạ xuống rất thấp và sẽ tiếp tục hạ thấp mỗi năm theo qui luật Moore. Khi bạn mua một loại thuốc mới, bạn phải chịu hầu hết các chi phí mà công ty dược phẩm tốn kém cho việc nghiên cứu, phát triển và thử nghiệm. Ngay cả khi chi phí sản xuất mỗi viên thuốc không là bao, các nhà sản xuất vẫn tính vào chút ít nhất là khi thị trường không lớn lắm. Khoản thu được trung bình trên mỗi bệnh nhân sẽ trang trải cho chi phí đầu tư sản xuất và tạo một lợi nhuận hợp lý để nhà đầu tư hài lòng vì sự đâù tư với nhiều khả năng rủi ro về tài chính được đến bù thảo đáng. Trường hợp những nước nghèo có nhu cầu về thuốc men, nhà sản xuất rơi vào tình trạng khó khăn dễ hiểu. Trừ khi công ty dược được miễn hoặc giảm phí cấp giấy phép, những nước nghèo sẽ không thể có thuốc dùng.

Tuy nhiên, nếu nhà sản xuất có thể đầu tư vào trong việc nghiên cứu và phát triển, người sử dụng phải trả giá cao hơn giá thông thường. Giá thuốc men thay đổi rất lớn tuỳ mỗi nước và là một khó khăn rất lớn cho thành phần nghèo khổ ở nước giàu có trừ phi chính phủ ở những nước đó có những chính sách trợ cấp thích hợp.

Một giải pháp khả thi nhưng có vẻ không công bằng là buộc người khà giả phải trả cho một loại thuốc mới nào đó, hoặc vé xem phim, sách báo, với giá cao hơn người nghèo. Tuy nhiên giải pháp này cũng tương tự như chính sách mà chính phủ đang áp dụng – đánh thuế. Bằng cách đánh thuế người khá giả phải trả học phí, phí cầu đường, đóng góp cho quân đội hoặc bất cứ tiện nghi nào khác, cao hơn người dân có thu nhập trung bình. Năm ngoái tôi phải trả 100 triệu đô la cho các chi phí nói trên dưới hình thức thuế thu nhập sau khi bán một cổ phần Microsoft. Tôi không thắc mắc về chuyện đó là một ví dụ minh chứng cùng một dịch vụ nhưng giá cả khác nhau ghê gớm.

Pages: 1 2 3 4 5