WordPress database error: [Expression #1 of ORDER BY clause is not in GROUP BY clause and contains nonaggregated column 'oldsite_dcvwp.wp_posts.post_date' which is not functionally dependent on columns in GROUP BY clause; this is incompatible with sql_mode=only_full_group_by]
SELECT YEAR(post_date) AS `year`, MONTH(post_date) AS `month`, count(ID) as posts FROM wp_posts WHERE post_type = 'post' AND post_status = 'publish' GROUP BY YEAR(post_date), MONTH(post_date) ORDER BY post_date DESC

 
|

Cuba cải cách theo mô hình Việt Nam?

Tác giả: Krzysztof Mroziewicz, viết từ Havana

 

Lời người dịch: Cuba vừa tiến hành đại hội đảng Cộng sản lần thứ VI sau 14 năm đứt quãng. Đại hội diễn ra thầm lặng đến nỗi người ta không nghe nói tới sự tham dự của người anh em thân thiết lúc thức, lúc ngủ, cùng “canh giữ hòa bình thế giới” ở bên kia bán cầu. Báo chí quốc tế cũng không đề cập nhiều tới đại hội này. Sau hơn nửa thế kỷ xây dựng CNXH với khẩu hiệu lừng danh “CNXH hay là chết”, ở Cuba chỉ còn lại chữ “CHẾT”. Mô hình Cuba thậm chí không còn áp dụng được cho chính mình như lời thú nhận của Fidel hồi năm ngoái.

Để thoát ra khỏi vũng lầy của CNXH, Cuba buộc phải tiến hành một số cải cách. Krzysztof Mroziewicz, một trong số ít ỏi các nhà báo ngoại quốc có mặt tại Cuba vào đúng thời điểm này, đã có một bài tường thuật và bình luận khá thú vị trên trang Polityka.pl. Điều đáng nói, tác giả nhận định, Cuba đang đi  theo mô hình của Việt Nam.

Tựa đề do người dịch đặt.

——————————————————

Cuộc sống ở Cuba. Ảnh Polityka.pl

Tháng tư sẽ là tháng đầu tiên trong kỳ đại hội sáu năm của Đảng Cộng sản Cuba. Fidel Castro năm nay 85 tuổi đã từ chức Bí thư thứ nhất đảng Cộng sản Cuba. Thay thế ông là người em trai không trẻ hơn bao nhiêu. Câu hỏi đặt ra là, ai sẽ là bí thư thứ hai? Có dư luận rằng, người đó có thể là một sỹ quan cấp trung, trợ lý quân sự cho anh em Castro.

Trong mọi trường hợp, bất kể một tên tuổi nào gây ấn tượng rằng đó có thể là một nhân vật trong tương lai, đều bị anh em Castro coi là đối tượng nguy hiểm và cần phải loại bỏ. Giống như trường hợp của tướng Arnaldo Ochoa, một anh hùng dân tộc, người đã bị vu cho tội buôn ma túy và bị kết án tử hình bằng cách bắn bỏ. Mặc dù, về mặt ngoại giao, Havana nói rằng, Ochoa đã được thay đổi danh tính và định cư ở nước ngoài, nhưng thực tế đây chỉ là vở diễn. Và điều này cũng tương tự với nhà cải cách Carlos Lage, trên cương vị phó chủ tịch, ông đã giễu Raul Castro với các nhà báo Tây Ban Nha. Sự việc đến tai anh em Castro và Lage đã bị sa thải.

Đại hội Đảng lần này tranh luận về 290 điểm cải cách kinh tế, những điểm này sẽ được đưa vào thực hiện một cách từ từ. Đó là những điều luật liên quan tới việc cho thuê đất, hoặc hóa giá nhà cửa, phần còn lại sẽ chẳng có thay đổi gì, bởi trong mỗi căn hộ ở Cuba sinh sống tới bốn thế hệ. Đã có chuyện rằng, những người già phải vật vờ ban đêm ở ngoài đường, chờ cho những người trẻ ngủ dậy đi học hay đi làm, lúc đó những chiếc giường họ nằm mới dành cho ông bà.

Cải cách tiếp theo liên quan tới những dịch vụ nhỏ như các tiệm cắt tóc, gội đầu, buôn bán sách; đóng cửa những nhà máy thu lỗ; cắt giảm nửa triệu lao động trong lĩnh vực quản lý hành chính công. Cải cách cũng đề cập tới quyền cho chính phủ thuê lại những chiếc ô tô tư nhân từ thập niên 50s, nếu chúng còn trong tình trạng tốt, để làm xe taxi chuyên chở khách du lịch; đồng thời thay đổi các quy tắc kế toán đối với các doanh nghiệp tư nhân, với mức thuế cao hơn.

Những điểm cải cách do ê kíp của Raul đưa ra. Fidel bận rộn với Blog của mình, trong đó có một đoạn được báo Gramma, cơ quan ngôn luận chính thức của đảng Cộng sản Cuba trích đăng. Trong bài báo, Fidel không nói từ nào về nền kinh tế Cuba, nhưng lại nói rất nhiều về nền kinh tế Mỹ, mà theo đó, sẽ rơi vào một cuộc khủng hoảng sâu sắc và không bao giờ thoát ra được.

Theo kiểu Việt Nam

Cơn gió Trung Đông đã bay tới đảo Juana – như cách gọi của Columbus với Cuba- và có những tác động nhất định. Fidel đã gào lên rằng cuộc tấn công của NATO vào Libya thật là khủng khiếp. Những người thân cận của Raul, từ chuyện ở Trung Đông và Bắc Phi đã nhận ra rằng, chế độ độc tài cứng rắn quá sẽ sụp đổ nếu không bắt đầu cải cách.

Người của Raul, tức đám tướng lĩnh quân đội nhận thức rằng, Trung Quốc đã đứng vững khi cải cách nền kinh tế trên cơ sở thay đổi quan hệ sở hữu tư liệu sản xuất  mà không phải là thượng tầng kiến trúc (hệ tư tưởng). Tuy vậy, mô hình Trung Quốc, không rõ vì lý do gì, lại không hấp dẫn anh em Castro. Các nhà bình luận cho rằng, người kế tục Castro sẽ đi theo con đường của Việt Nam. Có nghĩa là, giữ nguyên chế độ hiện hành, đồng thời tiến hành cải cách kinh tế một cách thận trọng, chủ yếu liên quan đến lĩnh vực sản xuất nhỏ và dịch vụ. Những thứ khác sẽ vẫn do nhà nước nắm giữ.

Phố cổ Havana đang hồi sinh. Bằng tiền tài trợ của UNESCO người ta tu tạo lại khu phố này mà bất kỳ một người Havana nào cũng sẽ không còn nhận ra nó. Họ làm mới lại những ngôi nhà cổ trên đại lộ dài nhất, Malecón; mở những nhà hàng trên phố Paseo del Prado; đây đã từng là con đường chính dẫn ra biển, tới Capitol và xa hơn nữa. Khu vực nhà thờ nhìn giống như vừa được xây mới. Các tòa nhà, mà giữa chúng, người ta thường chăng dây phơi quần áo, cũng bắt đầu được hồi sinh.

Chính quyền Cuba đã vui vẻ chấp nhận sự thay da đổi thịt như có phép lạ của thành phố mà không hề can thiệp. Những người sử dụng các căn hộ(1), chỉ có Chúa mới biết, đã tiến hành cạo bỏ lớp vôi vữa cũ trên các bức tường, sơn mới lại mặt tiền, lát lại nền nhà, trang trí nội thất theo tiêu chí văn minh… Và ở tầng trệt bỗng xuất hiện các tiệm cafe, quán ăn, quầy hàng lưu niệm, các cửa hiệu tạp hóa.

Chi trả trong các cửa hàng đó là những đồng peso được chuyển đổi từ việc bán ngoại tệ. Cuối cùng, chính quyền cũng bãi bỏ hình thức phạt tù đối với việc sở hữu đồng đô-la do những gia đình Cuba gửi từ nước ngoài về để giúp đỡ thân nhân. Trước đây, họ bị coi như loài giòi bọ nhưng ngày nay người ta không còn gọi họ như vậy nữa.

Những người khách du lịch phải trả bằng đồng peso được chuyển đổi theo tỉ giá ấn định, tức 1 peso= 0,8 đô-la. Đây là cách để chứng tỏ nền kinh tế Cuba mạnh hơn Mỹ. Còn với đồng ngoại tệ bình thường thì sao? Bạn vẫn có thể chi trả khi mua bán lặt vặt trên phố cổ Havana. Chẳng hạn, trả cho những bộ sưu tập, nhưng không thể tiêu bình thường ở các chợ thực phẩm, nơi thu nhập bình quân của người dân có 400 peso/ tháng nhưng họ sẽ hét giá 2 đồng bảng (£) cho một cân thịt lợn trên thị trường tự do. Tai lợn là thứ hàng rẻ tiền so với thịt nạc, được bày ê hề trên các sạp, còn các loại thịt ngon như thăn, xúc xích, nạc vai thì hoàn toàn vắng bóng. Dù các quán ăn tư nhân đã hoạt động, đặc biệt trong khu vực thành cổ, nhưng những món ăn đặc trưng của ẩm thực Cuba như lợn sữa quay thì vẫn không có. Các loại thịt ngon đã bị ăn chặn hoặc bán ngay trong khâu giết mổ.

Tiếp hoàng hậu trong một quán ăn tồi tàn

Lợn sữa quay thậm chí không có trong nhà hàng mang tên Speluna – nằm trên con phố nghèo trong thành cổ Havana- nơi được coi là có những món ăn ngon nhất mà hoàng hậu Sofia, vợ vua Juan Carlos của Tây Ban Nha đã tới dùng bữa. Để vào được quán ăn này, bạn phải đi qua một cái cổng, mà ở đó luôn lượn lờ những thành phần bất hảo. Khung cảnh cho thấy họ hoàn toàn không có ý định đùa với bạn. Tiếp đến, phải đi qua cái một cầu thang nồng nặc mùi khó chịu mặc dù người dân Cuba có tiếng là sạch sẽ.

Chiếc cầu thang chưa một lần được coi là sạch đẹp này dẫn tới một sảnh lớn, nơi có cơ man nào là ga trải giường và khăn trải bàn đang được phơi phóng. Ở mỗi bậc cầu thang đều bắt gặp những đứa trẻ  chầu chực, chứng tỏ chúng đang đói. Tiếp theo là một tầng nữa, với cái trần nhà trước kia chắc là trắng trẻo nhưng giờ đây cáu bẩn. Ở hành lang dẫn vào quán Speluna có ít nhất 50 cặp đôi ăn mặc bảnh bao đang chờ đợi được xếp bàn. Muốn có chỗ, cần phải đặt trước ít nhất là một tuần, còn nếu không, sẽ phải xếp hàng chờ đợi.

Mặc dù hoạt động kinh tế tư nhân đã được cho phép ở Havana nhưng sau chuyến viếng thăm của hoàng hậu Tây Ban Nha, câu hỏi đặt ra cho lãnh đạo Cuba là: “Kẻ mắc dịch nào đã cho phép tiếp một vị khách cao cấp của nhà nước ở một nơi bẩn thỉu, phải chui qua những tấm ga trải giường và ăn những món chưa hề được kiểm tra?”.

Thực ra cũng có những chốn khác, ngon lành chẳng kém gì quán Speluna. Như nhà hàng Maluteńka chẳng hạn, ngay bên bờ đại dương, phía sau nó, neo đầy tàu thuyền đánh cá. Chỉ cần ai đó, vớ được một chiếc thuyền, là có thể thực hiện ngay một cuộc trốn chạy tới Miami, nhưng giờ đây, họ đang đánh bắt cá ngừ. Vợ của một ngư phủ dẫn một cái quán ăn tồi tàn với vỏn vẹn 3 chiếc bàn ăn để bán món sushi kiểu Cuba. Đầu tiên, bà bày ra bàn một đĩa cá ngừ sẫm mầu, được đặt trên cánh hoa muslin, rắc vào đó vài giọt dầu ô liu và chút nước sốc được vắt ra từ chanh tươi. Sau đó, tới một đĩa cá trắng – thường là loại Pardo. Cuối cùng là món gỏi cá, trộn lẫn giữa cá biển, hành tây và nước chanh vắt.

Ở đó cũng có mặt con cái của một trong những chính trị gia quyền lực nhất châu Mỹ Latinh, những người – cùng với cha mình – sống ở những khu vực bất khả xâm phạm. Nhưng ngay trước một quán ăn, thậm chí không có tên tuổi, bên cạnh chiếc xe Mercedes của ngài Đại sứ nước Malta, John Hauser là chiếc Mercedes của ông đại sứ nước Cộng hòa Síp. Chẳng rõ một quốc gia chỉ có 800 nghìn dân thì có đại sứ ở Cuba làm gì? Hay để nhắm những khu đất đầu tư bằng những khoản tiền chuyển ra từ Nga? Cũng không rõ ai là chủ nhân của những chiếc xe Audi đời mới mang biển số dân sự Havana? Đại sứ Síp cho rằng, có thể của một nghệ sỹ nào đó.

Cuba giống như Libya

Trên đường phố Havana có mặt hầu hết các mác xe trên thế giới. Nhiều nhất là Chevrolet, Buicks và Fords từ thập niên 50s. Tiếp theo là Lada và  Fiat 126p(2). Bên cạnh đó là những chiếc xe buýt sản xuất ở Trung Quốc dành cho khách du lịch. Sau này mọi thứ đều khác đi. Những chiếc xe cũ đôi khi trông như mới, người Cuba không mấy để tâm tới. Ngoài ra, còn có những chiếc xe maluch(3) của Ba Lan xuất khẩu sang từ thời Jaroszewicz(4), người đã coi đó như một món quà dành cho Fidel.

Tuy nhiên, hàng nghìn chiếc xe buýt Trung Quốc, dành cho du khách, lưu thông trên khắp quốc đảo này đều là xe mới sản xuất năm ngoái. Xăng dầu có thể mua, bao nhiêu mà bạn muốn. Nhưng sẽ phải tính bằng đồng peso theo tỉ giá quy đổi do nhà nước ấn định. Do vậy, xăng dầu, thực ra, đắt hơn ở các quốc gia khác. Nhưng không sao, người ta vẫn phải đổ xăng.

Nền kinh tế, thực sự, được phân ra làm 3 cấp bậc. Tính từ dưới lên, đầu tiên là các cửa hàng bán tem phiếu tồn tại từ đầu thập niên 60 của thế kỷ trước. Đường, dầu, gạo, mỳ, trứng (người Cuba thường đùa một cách thô thiển rằng, nếu có 10 ô phiếu thì chỉ có 2 là của mình), sữa phải dành cho trẻ nhỏ, hoa quả cũng vậy, mẩu thịt gà có thể đem đổi sang cá, tất cả chỉ có thế.

Cấp thứ 2 là các khu chợ giời dùng đồng nội tệ. Ở đó có thể mua được các loại rau quả như cà chua, hành, dứa, đu đủ.v.v. và thịt nội tạng.

Thứ bậc cao nhất là khu vực tiêu đồng peso chuyển đổi từ ngoại tệ. Khu vực này đang phát triển như nấm sau cơn mưa, các quán ăn trong thành cổ Havana đều nhận loại peso này. Một hộp xì gà Cohiba của nhà máy Partagas, loại mà Fidel Castro vẫn hút, có giá 480 Euros cho 23 điếu. Từ Miami đến Havana, mỗi ngày có khoảng 10 chuyến bay (loại máy bay tư nhân nhỏ- ND). Mỗi lần như vậy lại có các bịch quần áo, vì vậy dân chúng có cái mà mặc. Đã xuất hiện những người giao dịch trung gian, họ liên hệ với nhiều gia đình gốc Cuba ở Florida, rồi tới tận nơi nhận quần áo cũ, tiền bạc, chuyển về Cuba. Họ cũng đem về Cuba cả niềm hy vọng…

Nhưng đó không phải hy vọng như Tunisia hay Egypt. Mà có lẽ giống Libya, vì Fidel không bao giờ có ý định rời bỏ quyền lực, trong trường hợp những di dân từ Florida trở về, thì Ủy ban Bảo vệ Cách mạng, công an, an ninh và quân đội  sẽ không trả lại cho những người này bất cứ thứ gì, tài sản hay nhà cửa.

Ba loại mệnh giá

Tổng thu nhập quốc dân của Cuba, theo Bộ Ngoại giao, là 50 tỷ USD. Bình quân trên đầu người là 4.000 đô la, nhưng không phải ‘cái đầu’ nào cũng được như vậy, vì mức lương trung bình của Cuba là 18 đô la/ tháng. Thống kê chính thức của Cuba đưa ra con số thất nghiệp của Mỹ nhưng lại không đả động gì tới tình hình nước mình, nơi mà, theo chính quyền, mọi người đều có việc làm. Trang mạng Index Mundi cho biết, tỷ lệ thất nghiệp ở Cuba là gần 2%. Nước nào nghe cũng phát thèm… Xuất khẩu ước tính khoảng 4 tỷ USD, chủ yếu là quặng niken và cam, chanh. Hàng hóa được xuất cho Canada và Trung Quốc. Nhập khẩu lớn gấp 3 lần xuất khẩu: 14 tỷ đô- la. Các nhà cung cấp chủ yếu từ Venezuela và Trung Quốc với các mặt hàng dầu hỏa và xe buýt. Những thông tin về tài chính liên quan tới lĩnh vực  du lịch không được Cuba công bố, nhưng mỗi giao dịch hối đoái đều phải nộp 10% vào kho bạc nhà nước. Thị trường chợ đen, tất nhiên, vẫn tồn tại, nhưng nó không còn bị theo dõi sát sao như trước kia.

Nền tài chính tâm thần phân liệt? Giống như trong thời kỳ cộng sản. Một quốc gia có 3 loại tiền: Tem phiếu, giá trị danh nghĩa và  giá trị thực tế. Thật thú vị, không biết người ta trả lương cho các Bộ trưởng bằng loại tiền nào? Câu hỏi này không được đặt ra với anh em Castro, bởi vì họ là những người duy nhất trên quốc đảo này đang sống trong một chế độ cộng sản thực sự: Làm theo khả năng và hưởng thụ theo nhu cầu. Mà khả năng của họ, như bạn đã biết, là bất tận.

© Đàn Chim Việt

———————————————–

Chú thích của người dịch:

(1) Những căn hộ do nhà nước phân, người dân có quyền sử dụng nhưng vẫn thuộc sở hữu nhà nước.

(2) Lada là xe ô tô Liên Xô. Fiat 126, xe Ba Lan dưới thời cộng sản.

(3) Loại xe rất nhỏ của Ba Lan, đã từ lâu không còn nhìn thấy trên đường phố Ba Lan.

(4) Thủ tướng Ba Lan trong những năm 1970-1980.

 

6 Phản hồi cho “Cuba cải cách theo mô hình Việt Nam?”

  1. Trường Giang says:

    Trong chuyến xe bus tại Warszawa-Ba Lan năm 2013, tình cờ nói chuyện người bạn ngoại quốc. Khi biết tôi là người Việt Nam thì bạn nói là người Cu Ba , hiện đang công tác tại Đại sứ quán Cu Ba tại Warszawa.
    Khi nói chuyện tôi là người lính Quảng trị 1972, sau có dịp đón Phidel thăm vùng giải phóng Quảng Trị năm 1973, chuyển qua câu chuyện các chuyến thăm viếng lẫn nhau giữa lãnh đạo Đảng và Nhà nước trong thời gian mới nhất vừa qua, ….thì cuối cùng, bạn nói chúng tôi được phổ biến là không học ” kiểu Việt nam” đâu.

  2. Võ Hưng Thanh says:

    CẢM TÍNH, TUYÊN TRUYỀN,
    NIỀM TIN, VÀ QUÁN TÍNH

    Xã hội con người từ cổ chí kim cơ bản vẫn là xã hội dân sự. Có nghĩa là xã hội phát triển theo cách khách quan, tự nhiên, trong đó cá nhân nắm vai trò ý thức chủ đạo. Xã hội đó là xã hội kinh tế, đời sống về mọi mặt. Khoa học kỹ thuật cốt yếu là động lực của phát triển nói chung. Chính trị hay quân sự là điều vẫn xảy ra, nhưng phần lớn là tự phát, không bị gò vào các giáo điều nào đó nhất định. Các sinh hoạt tôn giáo vẫn có, có khi lấn át cả chính trị, khi thần quyền trở nên chi phối, tuy nhiên đó cũng chỉ là những biệt lệ. Và xã hội con người như thế vẫn diễn ra một cách khách quan ở mọi nơi, mọi lúc. Các thể chế xã hội chỉ chủ yếu đi từ xã hội phong kiến, qua quân chủ, rồi tiến đến dân chủ tự do kiểu tư sản như là ý nghĩa hoàn toàn khách quan, tự nhiên.
    Nhưng kể từ khi có các lý thuyết xuất hiện, nhất là các lý thuyết có mang màu sắc ý thức hệ, sự tình lại đổi khác. Ý thức hệ thật sự chỉ là một hệ thống quan điểm xã hội được tổ chức chặt chẽ, song phần chính là giả tạo, có tính nhất thời, tuy vậy vẫn có thể kéo dài tùy theo điều kiện tồn tại của nó. Các ý thức hệ này đặc biệt đáng nói đến nhất là hệ tư tưởng phát xít Quốc xã Đức của Hitler trong bối cảnh cuộc thế chiến thứ hai, và ý thức hệ cộng sản mác xít do Mác và Lênin đề ra từ thời điểm năm 1884 cho đến cuộc cách mạng vô sản tháng mười Nga năm 1917, rồi bao trùm gần như toàn cầu mãi sau đó. Nói về hai ý thức hệ này, khởi thủy cũng chỉ là hệ tư tưởng do một cá nhân đưa ra, song về sau nhờ tuyên truyền, tổ chức, nó lớn mạnh lên như một ý thức chung của toàn thể một đất nước, một xã hội, và kéo theo vô số các ý nghĩa tương ứng. Song cuối cùng, ý hệ Quốc xã của Hitler cũng bị tiêu diệt. Và ngày nay ý thức hệ mác xít trên toàn cầu cũng đã đi vào giai đoạn cáo chung, hay đổi mới.
    Thế nhưng ở đây không nhằm xét đến xuất xứ hay nguồn gốc phát sinh trong thực tế của hai ý thức hệ này. Đây là việc mang tính cách nghiên cứu lịch sử của những sự kiện gì quan trọng hay nổi bật đã qua. Cũng không xét về ý nghĩa khoa học hay triết học của nó. Bởi điều gì đã biến chuyển qua lịch sử khách quan thực tế, ý nghĩa khoa học của nó tất nhiên không thể có hay bị hạn chế, và cả ý nghĩa triết học của nó tất nhiên có thể hiểu là không hội đủ hoặc không đạt. Nhưng điều này cũng là các ý nghĩa bao quát, sâu xa hơn, cần được xét cách nghiêm túc, đầy đủ về mặt khảo sát ý nghĩa khoa học và ý nghĩa triết học về phương diện học thuật hay nghiên cứu chuyên sâu. Ở đây chỉ nhằm nói đến khía cạnh hoàn toàn thực tế hơn, khía cạnh trong đời sống thực tế mà ai cũng rõ, cũng như nó đã từng xảy ra trong thực tế một cách gai góc nhất, táo bạo hay sôi nổi nhất, đó là các khía cạnh cảm tính, tuyên truyền, niềm tin và quán tính.
    Có nghĩa khi một ý tưởng phát sinh ra trong đầu óc một con người, không cần biết nó thật sự có cơ sở khách quan khoa học hoặc mang tính bao quát triết học đầy đủ gì hay không, miễn là nó phù hợp với một số hiện tượng xã hội cụ thể trong thời đại nhất định nào đó, vẫn có thể được nhen nhúm ra nếu cùng có một số người nào đó cùng chia sẻ, hưởng ứng. Đặc biệt, nếu trong một xã hội mà truyền thông đại chúng đã có phần nào đó mở rộng và phát triển, tức báo chí được cho phép phổ biến thông tin khách quan, xuất bản không bị tuyệt đối cấm đoán, gò bó, như trong khung cảnh quá khứ của hai ý thức hệ đã nói trên xuất hiện, nó đã có điều kiện hay môi trường để biến thành một hiện tượng dây chuyền, phát huy lên và mở rộng, để cuối cùng đi vào trong hành động bằng những phong trào và sức mạnh xã hội, sức mạnh quần chúng cụ thể, trở thành sức mạnh chính trị và quyền lực thật sự, tức đã biến thành các yếu tố lịch sử chi phối xã hội trong những giai đoạn hay thời gian dài mà mọi người đều rõ.
    Vậy rõ ràng yếu tố cảm tính là yếu tố đầu tiên dễ nhận biết nhất nhưng cũng quan trọng nhất. Cảm tính tức nó đáp ứng cho một dạng tình cảm nào đó. Không cần có suy nghĩ gì sâu xa, không cần có sự nhận thức chuyên môn nào sâu sắc. Chỉ cần hợp gu nào đó đối với một số người do hoàn cảnh xã hội khách quan kích thích phù hợp. Cứ thế mà cảm tính được nhân lên, chuyền từ cá nhân này qua cá nhân khác, tạo nên như một kênh xã hội, một tuyến suy nghĩ, phán đoán hay phê phán thực tế nào đó dựa trên cảm tính ấy. Có nghĩa nó dần dần tạo nên một quần chúng lớn mạnh, có nhiều mối quan hệ phức tạp khác nhau trước khi biến thành một tổ chức, một cơ cấu cụ thể bằng những hành động nhất định. Đây là giai đoạn gây tiếng vang, gây ảnh hưởng, nhất là nhờ các yếu tố tuyên tuyền có định hướng được lồng vào, có những phần tử hạt nhân chủ động làm chủ đạo, nhằm đến những hệ thống mục đích nào đó trước mắt và lâu dài một cách cụ thể. Đó là chưa nói khi tuyên truyền còn đi kèm theo nhiều hình thức phong phú khác nhau, kể cả bằng bạo lực để tự nuôi dưỡng và phát triển nó, làm thành một hệ thống dây chuyền tương tác, cứ thế mà phát triển lên, mở rộng ra thêm.
    Kết quả của cảm tính và tuyên truyền như vậy lâu ngày cũng tạo nên một niềm tin, bởi vì nó đã có quy mô lớn hơn và được lặp đi lặp lại một cách có kết quả, có chiều hướng hay có triển vọng nhất định. Khi đã có niềm tin nơi nhiều người nào đó rồi, niềm tin đó cứ càng được khẳng định, nó cũng được loan truyền và mở rộng ra theo nhiều hình thức, đến cho nhiều cá thể, cho nhiều người. Quả thật nó cũng giống như một tia lửa ban đầu đã lan ra, đã bùng lên, bây giờ tự nó đã có sức mạnh, và cứ thế nó càng lan ra mãi, mạnh hơn lên mãi. Niềm tin như thế càng khêu gợi hơn cảm tính nơi các trường hợp khác, càng củng cố hơn cho tuyên truyền, càng quyết định hơn về bạo lực. Cứ thế niềm tin làm phát sinh ra những niềm tin mới, những hệ quả mới, những kết quả mới. Hiện tượng lây lan, bù trừ nhau, củng cố nhau, phát triển dây chuyền nhau, đó là hiện tượng tất yếu trong xã hội, đời sống. Đó là quy luật nhân ra về mặt ý thức, mặt sinh học, mặt cảm xúc. Và khi nó càng bị cản trở, ngăn chặn, nó càng phản ứng ngược lại, càng mạnh lên, và mối tương tác qua lại đó, chỉ có thể dẫn tới một trong hai bên thắng hay bại, tức nó bị chận đứng hay nó sẽ chiến thắng sau cùng nhất.
    Tất nhiên khi đã chiến thắng rồi, nó không còn là lực lượng, sức mạnh bàng diện nữa, mà đã trở thành sức mạnh chính diện, tức trở thành lực lượng quyết định. Ý nghĩa quyết định đó trở thành ý nghĩa chính thức của xã hội. Xã hội bắt đầu được cơ cấu, tổ chức lại trên cơ sở của ý thức hệ chiến thắng. Nó đã trở thành thể chế, nó đi vào mọi hoạt động xã hội khác nhau, trong đó có pháp lý, đời sống, giáo dục, kinh tế, nói chung là mang tính toàn diện. Nhất là khi ý thức hệ kiểu như thế tự trong khởi điểm, mầm mống, hay trong bản thân, bản chất nó có yếu tố chuyên chính, độc đoán, nó trở thành một hình thức tổ chức xã hội theo kiểu độc đoán. Đó là trường hợp đảng quốc xã của Hitler, đảng Bolchevit của Stalin sau khi nắm quyền, hay đảng cộng sản theo kiểu Á châu của Mao Trạch Đông v.v… chẳng hạn. Và khi đã có quyền lực rồi, mọi yếu tố khởi điểm ban đầu của nó khi xuất hiện lại bắt đầu được chính thức hoàn chỉnh, được nhân ra, được phát triển, được củng cố, nhưng ở đây không còn là thiểu số nữa mà đã đã trở thành đa số, tuy dầu đa số có ý thức hay không có ý thức, tự giác hay miễn cưỡng chấp nhận, chủ động hay chỉ thụ động, nhưng quả thật nó đã trở thành lực lượng sinh hoạt, vận động thường xuyên của toàn xã hội (1).
    Tức khi đó nó đã trở thành quán tính. Quan tính tức xã hội đã đi vào trong quỹ đạo. Cái hạt nhân lúc này là lực lượng tự thân của ý thức hệ đó. Nó được cụ thể ra qua những con người hay các thành viên được tổ chức chặt chẽ của nó. Tất nhiên qua thời gian phát triển hoặc biến chuyển, những con người mới, những lớp mới sẽ thay thế cho những con người cũ, các lớp cũ không còn nữa, vì phần nào đó bị đào thải, bị chết đi, nhưng cái mới tự nó cũng là một lực lượng theo quán tính. Tức tự nó không thể đi ra ngoài mọi quỹ đạo đã có, từ ý thức đến thực tế. Vì yếu tố nào đi ra ngoài, bung ra, sẽ bị sức quy tâm, sức quán tính làm cho phải gò lại. Sức mạnh quan tính này trở thành vượt lên trên, vượt ra ngoài hết mọi thành phần cá thể của nó. Nó trở thành sức mạnh vô hình, vô danh, được cụ thể hóa tương đối nơi các phần tử hàng đầu, tức các phần tử đã trở thành giềng mối của nó. Nó cứ tồn tại như thế, như là hạt nhân quy định cho toàn thể xã hội bên ngoài, bởi sức mạnh của nó là sức mạnh khống chế khách quan về nhiều mặt.
    Rồi cho đến khi nào đó từ trong bản chất nó thay đổi, hay các yếu tố lịch sử khách quan rộng hơn bên ngoài thay đổi đã tác động mạnh mẽ vào. Hay nói khác đi, hiện tượng ý hệ như trên cũng chỉ là quy luật thường tình của mọi sự ở đời, tức nó có ý nghĩa lịch sử nhất định nào đó mà không là gì khác. Ý nghĩa lịch sử đó là sự phát sinh ra, sự hình thành, lớn lên, phát triển, và cuối cùng là biến chuyển hoặc tàn lụi đi, để thay vào đó là một giai đoạn xã hội mới, chung khác. Đó chỉ là quy luật phát triển tự nhiên về mặt sinh học của xã hội trong lịch sử và cuộc đời, chỉ thế thôi. Bởi không bất kỳ điều gì có thể cưỡng lại được chính dòng phát triển tự nhiên của lịch sử khách quan, cho dầu niềm tin, sự tuyên truyền hay thực tế nó có được cụ bị hoặc ý chí hóa ra sao cũng mặc. Như ý thức hệ mác xít ở Việt Nam chẳng hạn, nó được du nhập và hình thành, lớn mạnh lên cũng qua các quá trình như vậy. Đó là hoàn cảnh của một xã hội theo kiểu nông dân, theo kiểu cảm tính phương Đông, trong bối cảnh đất nước đang bị thực dân phương Tây xâm lược, nên nó có điều kiện bám rễ ăn sâu vào xã hội một cách mãnh liệt bằng nhiều ý nghĩa khác nhau. Nhưng cuối cùng rồi cũng phải đổi mới theo hoàn cảnh khách quan biến chuyển. Đó là điều chẳng thể đặng đừng và cũng không còn cách nào khác được nữa.
    VÕ HƯNG THANH
    (Sg, 28/4/2011)

  3. Vũ thiện Tâm says:

    Cám ơn cô MVH. Chúc cô luôn dồi dào sức khỏe để phục vụ. Trên thế giới chỉ còn mấy ‘ông CS đần độn’ đang sống vui thú ‘trong hang’. Thật đúng là người ‘tiền sử’. Các nước họ đi tới đâu rồi mà mình còn ‘lẹt đẹt’ đứng sau mà cứ ‘hô hào’ tiến lên, tiến lên XHCN. Thật đúng là đánh ‘võ mồm’ mà không biết ngượng. Chỉ còn thiều ‘bị, gậy’ nữa là Cuba sẽ bằng VN. Thật là khốn nạn cho những người sinh nhầm nơi và sống lộn thế kỷ.

  4. tran quang minh says:

    Viêt Nam-Cu Ba như Trời Đất sinh ra để gìn giữ hoà bình Thế Giới giống nhau như hai giọt nước,đều chọn thể chế độc tài đảng trị,chống Mỹ đến giọt mấu cuối cùng,cùng lấy chủ nghĩa Mac-Lenine làm kim chỉ Nam,đẻ đưa hai nước đến nghèo đói,lạc hậu,biến dân tộc thành những người máy cho lãnh đạo tuỳ nghi sử dụng./

  5. Tân Phong says:

    Nỗi buồn thế hệ.

    Bài viết chi tiết và hay; Cảm ơn Chị Mạc Việt Hồng đã chuyển dịch.
    Thực tình, tôi luôn có tình cảm với Cu Ba do những kỷ niệm của thời gian cũ. Tôi đọc và cảm nhận sự hứng khởi trong bài viết của Bác Tô Hải; Và cũng mong những chuyển đổi tốt đẹp cho các bạn Cu Ba.

    Thực tế buồn thảm này không khác Việt Nam (cũng phải bắt đầu bằng “đại hội sáu”?). Nó chứng tỏ một nhận thức của tôi: Cơ, Linh tương tác – Cơ nào thì Linh đó; Nghĩa rằng mọi chuyển đổi vượt thoát đều cần thay đổi cả tư duy, tư tưởng và cơ chế, thậm chí phải đợi sự thay đổi của cả một thế hệ!
    May mắn thay những đất nước như Nhật Bản có những vĩ nhân có tâm, có tầm và dũng khí tạo ra những bước vượt cho dân tộc.

    Sự hiểu là thế; Nhưng vẫn chỉ để mà … buồn!

    • Võ Tắc Thiên says:

      Tôi luôn mơ ước được đi du lịch sang xứ Cu-ba để xem thành quả cách mạng của 2 anh em lão râu xồm này thế nào, đúng là một thằng điên ở phía đông và một thằng dở người ở phía tây. May ra anh em chúng nó chết đi thì Cu-ba mới hết họa. Cám ơn tác giả và dịch giả cho đọc một bài rất chi tiết về đời sống ở Cu-ba. thấy nó cũng giống như Viêt-nam những năm 70- 80.

Phản hồi