Tháng Tư, đọc lại “Ta Về” của Tô Thùy Yên

Ngôn ngữ bi ai, hình ảnh ngậm ngùi, bật lên nỗi đau không người chia sẻ. Một “bếp lửa nhân quần” chỉ đủ để rưới rượu giải oan cho cuộc bể dâu. Rượu, oan khuất, cuộc bể dâu. Không làm vơi đi mà tăng lên uất nghẹn thân cô thế độc. Đọc mà tội nghiệp cho ông khi hạ bút viết những giòng này. “Mười năm chớp bể mưa nguồn đó, người thức mong buồn tận cõi xa”. Đâu hết rồi, những người muôn năm cũ… sinh ly tử biệt là đây chăng? Thời điểm ông viết bài thơ này (1986), có hàm ý nhắn gởi gì không – ra hải ngoại? Có hay là không, – tùy cảm nhận người đọc trong tư thế nào, đang ở đâu?

Tưởng tượng nhà nhà đang mở cửa
Làng ta ngựa đá đã qua sông
Người đi như cá theo con nước
Trống ngũ liên nôn nả gióng mừng

Ta về như lá rơi về cội
Bếp lửa nhân quần ấm tối nay
Chút rượu hồng đây xin rưới xuống
Giải oan cho cuộc biển dâu này

Ta khóc tạ ơn đời máu chảy
Ruột mềm như đá dưới chân ta
Mười năm chớp bể mưa nguồn đó
Người thức mong buồn tận cõi xa

Ta về như hạt sương trên cỏ
Kết tụ sầu nhân thế chuyển đời
Bé bỏng cũng thì sinh, dị, diệt
Tội tình chi lắm nữa người ơi

Quán dốc hơi thu lùa nỗi nhớ
Mười năm người tỏ mặt nhau đây
Nước non ngàn dặm bèo mây hỡi
Đành uống lưng thôi bát nước mời

Ta về như sợi tơ trời trắng
Chấp chới trôi buồn với nắng hanh
Ai gọi ai đi ngoài cõi vắng
Phải, ôi vàng đá nhắn quan san

Lời thề truyền kiếp còn mang nặng
Nên mắc tình đời cởi chẳng ra
Ta nhớ người xưa ngoài nỗi nhớ
Mười năm ta vẫn cứ là ta

Dù sao cũng thấm thía với “Người thức mong buồn tận cõi xa”. Mười năm đi qua địa ngục trần gian như sợi tơ trời trắng. Khí tiết còn mang mang nặng lời thề nghiệp dĩ binh gia. Thì thôi, ta vẫn cứ là ta… Cõi phù sinh, “bé bỏng cũng thì sinh, dị, diệt”. Một chút đảo ngữ đúng lúc, đúng chỗ, để hỏi tội ai đây? “Tội tình chi lắm nữa người ơi”! “Quán dốc hơi thu lùa nỗi nhớ” Quán nằm trên dốc – địa hình, thì tầm thường quá! Quán dốc bởi men say, hơi thu bẻn lẻn về qua làn gió mỏng – làm tỉnh hồn teo mà thơ từ gọi là “lùa nỗi nhớ” – những mặt người – mười năm người-người mới tỏ mặt nhau đây… Thái độ phân rõ bạn-thù trong những nhà thơ thường lơ tơ mơ đã xưa rồi! Sau mười năm nằm gai nếm mật, bạn-thù đã phân minh. Hãy đợi đấy!

Ta về, ta về như tứ thơ xiêu tán. Còn gì để nói với một nhà thơ khi tứ thơ xiêu tán. Còn chứ, tàn chiêu quái đao ở câu đắc địa: “Khách cũ không còn, khách mới thưa”. Ta về sau mười năm giã từ vũ khí. Bạn lính, bạn thơ đà hoá thạch. Còn ai tri kỷ để tri âm. Khách mới không “thưa” mới là lạ!

Ta về như tứ thơ xiêu tán
Trong cõi hoang đường trắng lãng quên
Nhà cũ mừng còn nguyên mái, vách
Nhện giăng, khói ám, mối xông nền

Mọi thứ không còn ngăn nắp cũ
Nhà thương khó quá, sống thờ ơ
Giậu nghiêng, cổng đổ, thềm um cỏ
Khách cũ không còn, khách mới thưa

Ta về, sau mười năm chết dấp để “khai giải bùa thiêng yểm”, truyền hịch, đánh thức những linh hồn gỗ đá ngủ yên sau mười năm tan hàng, buông súng… Nhưng sức người hữu hạn, lực bất tòng tâm, tráng sĩ bạch đầu bi hướng thiên… lấy cỏ cây làm bạn đời thừa.

Ta về khai giải bùa thiêng yểm
Thức dậy đi nào, gỗ đá ơi
Hãy kể lại mười năm truyện cũ
Một lần kể lại để rồi thôi.

Chiều nay ta sẽ đi thơ thẩn
Thăm hỏi từng cây, những nỗi nhà
Hoa bưởi hoa tầm xuân có nở?
Mười năm, cây có nhớ người xa?

Ta về như đứa con phung phá
Khánh kiệt đời trong cuộc biển dâu
Mười năm, con đã già trông thấy
Huống mẹ cha đèn sắp cạn dầu

Con gẫm lại đời con thất bát
Hứa trăm điều, một chẳng làm nên
Đời qua lớp lớp tàn hư huyễn
Giọt lệ sương thầm khóc biến thiên.

Ta về như tiếng kêu đồng vọng
Rau mác lên bờ đã trổ bông
Cho dẫu ngàn năm em vẫn đứng
Chờ anh như biển vẫn chờ sông

Đây là đoạn thơ thực nhất về tâm hồn một nhà thơ chăng? Ngoài những tuyệt chiêu về ngôn ngữ, thơ từ; những đòn trí mạng qua con chữ… là những xúc cảm đáy lòng một con người nhạy cảm hơn người thường. Thơ từ diễm tuyệt, nhưng dùng cho một bài thơ tình chắc hay hơn đưa vào “Ta về”. Nhưng dù sao, đó, đây, cũng là thực lòng một người đi qua địa ngục, trở về. Hay cho “ta gọi thời gian sau cánh cửa”, điều không ai làm được vì thời gian không trở lại. Nhưng thơ gọi được, mà phải Tô Thùy Yên gọi mới linh.

Ta gọi thời gian sau cánh cửa
Nỗi mừng giàn giụa mắt ai sâu
Ta nghe như máu ân tình chảy.
Tự kiếp xưa nào tưởng lạc nhau.

Ta về dầu phải đi chân đất
Khắp thế gian này để gặp em
Đau khổ riêng gì nơi gió cát
Thềm nhà bụi chuối thức thâu đêm.

Cây bưởi xưa còn nhớ, trắng hoa
Đêm chưa khuya quá, hỡi trăng tà
Tình xưa như tuổi già không ngủ
Bước chạm, khua từng nỗi xót xa

Sự trở về gần như là điều không tưởng của tác giả, không có gì lạ với hoài niệm, nhưng thái độ sống đương đầu với lãng quên sau khổ nạn mới đáng bình. Khâm phục.

Ta về như giấc mơ thần bí
Tuổi nhỏ đi tìm một tối vui
Trăng sáng soi hồn ta vết phỏng
Trọn đời nỗi nhớ sáng khôn nguôi

Bé ơi, này những vui buồn cũ
Hãy sống đương đầu với lãng quên
Con dế vẫn là con dế ấy
Hát rong bờ cỏ giọng thân quen

Ta về như nước Tào Khê chảy
Tinh đẩu mười năm luống nhạt mờ
Thân thích những ai giờ đã khuất
Cõi đời nghe trống trải hơn xưa

Người chết đưa ta cùng xuống mộ
Đâu còn ai nữa đứng bờ ao
Khóc người ta khóc ta rơi rụng
Tuổi hạc ôi ngày một một hao

Ta về như bóng ma hờn tủi
Lục lại thời gian kiếm chính mình
Ta nhặt mà thương từng phế liệu
Như từng hài cốt sắp vô danh

Ngồi đây nền cũ nhà hương hỏa
Đọc lại bài thơ thuở thiếu thời
Ai đó trong hồn ta thổn thức
Vầng trăng còn tiếc cuộc rong chơi

Ta về như hạc vàng thương nhớ
Một thuở trần gian bay lướt qua
Ta tiếc đời ta sao hữu hạn
Đành không trải hết được lòng ta

Tô Thuỳ Yên

Không biết, cõi lòng một nhà thơ, to, rộng, bự, hay trường giang đại hải tới đâu! Đọc mờ mắt mới thấy tên tác giả mà nhà thơ còn tiếc đời hữu hạn/đành không trải hết được lòng ta. Vậy lòng ta mấy đỗi với khúc thương ca này? Miễn tội cho vãn bối một chiều lang thang với mây trắng bay. Chút gió xuân nồng nàn nhà bên cắt cỏ… người nông dân chỉ mong được về quê vỡ đất, tháng tư đi tậu trâu bò/ để ta tiếp tục làm mùa tháng năm…

© Phan

© Đàn Chim Việt Online

Pages: 1 2