“Lộ hàng” và minh bạch

Báo chí giật gân hay đưa tin các sao lộ hàng. Nào là nàng này hở vòng một, nàng kia hở vòng ba. Và mới đây, có cô hoa hậu hở cả chỗ kín.

Nghệ thuật nửa kín nửa hở đôi khi giúp cho các sao nổi tiếng vì họ biết làm thế nào để minh bạch một phần cơ thể.

Và tiền bạc cũng từ đó mà ra.

Vết đen trên mặt Putin

BBC đưa tin mấy ngày gần đây về Thủ tướng Nga với những vết dường như thâm đen trên mặt khi ông thăm Ucraina. Họ đồn rằng, ông bị ốm hoặc vừa qua giải phẫu thẩm mỹ. Có người đi xa hơn, “bói” liều rằng, Putin bị một quả đấm vào mặt khi tập Judo.

Trông khuôn mặt ông Putin vẫn bình thường khi ông được chụp ảnh tại Moscow trước đó. Người ta để ý đến sự thay đổi với vết thâm tím xảy ra trong vòng 24 giờ tiếp sau đó.

Đương nhiên, văn phòng Thủ tướng Nga đã bác bỏ ý và cho rằng vết thâm trên mặt là do lịch trình làm việc bận rộn và do ánh sáng.

“Các nhà báo Ukraine, Nga và phương tây … chỉ nói về mỗi một chuyện – làm sao Thủ tướng Nga lại bị thâm một bên mắt?”, rồi “Liệu nó có phải là kết quả của một trận đấu căng thẳng? Nó có thể đã được che giấu rất cẩn thận nhưng không ai là không nhận thấy.”

Phần cộm sau lưng của Bush

Nhớ hồi năm 2004, tôi chứng kiến ông Bush tranh luận trên truyền hình với đối thủ John Kerry trong cuộc chạy đua vào Nhà Trắng. Sau đó cánh nhà báo phát hiện sau lưng Bush có một vật cộm hình vuông được nhét trong áo véc. Thế là dân chúng tha hồ đồn thổi lung tung.

Cánh nhà báo băn khoăn, đó là máy nhắc vở hay chỉ là một sự cố bình thường trong ăn mặc của Bush. Người ta còn suy diễn, đó là radio để một cố vấn hậu trường chỉ Bush cách trả lời đối thủ.

Họ không để ý những gì mà hai bên tranh luận mà chỉ tập trung vào mỗi một ô vuông cồm cộm sau lưng của Bush.

Phe Bush bác bỏ những lời cáo buộc này, khẳng định không có chuyện ông Bush mặc áo chống đạn. “Dân tình dành quá nhiều thời giờ cho những giả thuyết trên Internet. Tất cả đều lố bịch”. Văn phòng Tổng thống lên tiếng chỉ trích.

Nicole Devenish, phụ trách tuyên truyền cho chiến dịch tranh cử nhận xét: “Không có gì bên dưới chiếc áo cả. Đó có lẽ là do một phần áo bị nhàu hay vải bị nhăn”.

Cuối cùng, người thợ may áo cho tổng thống Bush, George de Paris, về sau giải thích phần cộm đơn giản là nếp nhàu dọc đường may. Theo ông thợ may, vềt nhàu trông càng rõ hơn, khi tổng thống khoanh tay và ngả người về phía trước.

Tuy nhiên lời đồn về chiếc máy nhắc vở đã vào tai hàng tỷ người trên hành tinh. Họ không quan tâm đến giải thích của người thợ may.

Hố đen vũ trụ cách trái đất 4 tỷ năm ánh sáng

Năm 2006, qua kính thiên văn, các nhà khoa học của Cơ quan hàng không vũ trụ Mỹ (NASA) đã quan sát thấy một hố đen cực lớn đang hình thành trong vũ trụ, tại một dải ngân hà cách Trái đất 4 tỷ năm ánh sáng.

Các nhà khoa học đã sử dụng kính thiên văn Galaxy Evolution Explorer của NASA, có khả năng nhận biết hai dải bước sóng cực tím, và phát hiện một chớp sáng phát ra từ giữa một dải Ngân hà trong vũ trụ, do một ngôi sao đã bị “xé rách” và hút vào trong hố đen.

Đây là lần đầu tiên các nhà khoa học chụp được hiện tượng này. Phải 10.000 năm mới có một lần có một ngôi sao rơi vào quỹ đạo đủ gần để bị hút vào trong hố đen. Thế mà nó không qua mắt được các nhà khoa học.

Thế giới mở và minh bạch

Từ khi hội nhập ta làm quen dần với từ ‘minh bạch’ – transparency lấy từ trong ngôn ngữ của cánh sinh viên kiến trúc hay xây dựng chuyên sao chép đồ án tốt nghiệp, biết có đúng không?

Nhớ lần Phó Thủ tướng Vũ Khoan dự Hội nghị các nhà tài trợ (CG Meeting) ở Sapa năm 2003. Khi các đại sứ yêu cầu VN phải minh bạch hơn nữa thì ông đùa : “Các quí vị đòi hỏi transparency, nhưng nhiều lúc minh bạch chưa chắc đã tốt. Đôi lúc phải nửa kín, nửa hở thì mới thấy cái thú vị của nó. Nếu tất cả đều transparent thì chẳng còn tò mò nữa…”. Các vị Đại sứ cười nghiêng ngả.

Tôi thích bác Vũ Khoan, một người thông minh và hóm hỉnh trong hàng ngũ các vị cấp cao VN. Ông tránh câu hỏi hóc rất giỏi. Tuy nhiên, thời né tránh transparency đã qua rồi.

Quay lại chuyện Putin nói ở trên. Giả sử, Putin bị võ sư nào đó đấm vào mặt và ra nói với công chúng là hôm đó bị mờ mắt, đỡ không kịp nên bị knock-out. Chẳng có ai chê đai đen Putin cả mà họ sẽ khâm phục ông hơn. Một vị tổng thống, rồi thủ tướng Nga mà dám đấu Judo với bất kỳ võ sỹ nào cũng đáng nể rồi. Mà ông thua thì có làm sao.

Giá mà ông Bush ra trước ống kinh tivi trình diễn lại bộ áo vec và cái lưng vuông đầy nghi ngờ thì đâu đến nỗi.

Trong thế giới mở, mọi việc dù kín đáo tới đâu cũng khó mà qua mắt được thế gian. Từ hố đen vũ trụ cách trái đất 4 tỷ năm ánh sáng tới phần cồm cộm sau lưng của Bush hay vệt đen trên mặt của Putin.

Nói chi đến sự việc cách chúng ta “vài mét”, ngay trên “phố huyện”  thì khó mà giấu được ai. Nếu không có minh bạch thông tin với sự thật rõ ràng thì mỗi người nhìn sự việc theo cách của mình. Vì thế mới có chuyện đồn thổi và sai đúng lẫn lộn từ đây. Dư luận xã hội bị vượt khỏi tầm kiểm soát chỉ vì giấu nhẹm sự thật.

Trong bối cảnh hội nhập, tính minh bạch trong thông tin đóng vai trò quan trọng trong việc liên kết bạn bè quốc tế và trong đối nội dùng để định hướng xã hội. Định hướng tốt nhất là minh bạch. Giấu giếm rất khó vì cái kim trong bọc lâu ngày cũng sẽ lòi ra.

Chỉ số minh bạch càng cao càng giúp cải thiện vị thế quốc gia. Hiển nhiên, không thể mọi thứ đều transparent được. Có nhiều sự việc cũng cần phải kín hoặc ‘nửa kín nửa hở’ hoặc để ‘hấp dẫn hơn’ như các nàng chân dài muốn “nhử mồi” các đại gia.

Việc quyết định cái gì cần minh bạch và cái gì không thể công bố lại thuộc về tầm của người quản lý. Không thể tùy tiện cho tất cả vào phạm trù bí mật quốc gia mà phải theo chuẩn phổ quát được quốc tế thừa nhận. Quốc gia có chỉ số minh bạch cao thì tham nhũng ít và chính điều đó giúp họ giầu có hơn.

Có hai điều dốt mà người đời hay mắc phải: biết rõ những điều mình không cần biết, không biết rõ những gì cần biết. Chỉ số minh bạch thấp thì dân trí sẽ thấp vì dễ mắc bị mắc “bẫy dốt” như trên.

Vở diễn “lộ hàng” của mấy chân dài khoe khéo chỗ nhậy cảm để gây sự chú ý có thể mang lại bộn tiền.  Rất có thể đó là bài học đơn giản nhưng hiệu quả về minh bạch với mục đích làm giầu và xây dựng vị thế quốc gia.

Blog Hiệu Minh

PS. Tin gần đây cho biết, theo tổ chức minh bạch quốc tế, liên tục trong 3 năm, từ năm 2007- 2009, bậc xếp hạng chỉ số minh bạch của Việt Nam đã tăng được 3 bậc (từ  thứ hạng 123 lên 120 trong số 180 quốc gia).