Xây đường sắt cao tốc hay đánh bạc?

Đường sắt cao tốc (ĐSCT) là chủ đề “hot” nhất trong những ngày qua, có lẽ chỉ tạm bị xoán ngôi khi World Cup Nam Phi khai mạc. Người ta bàn về nó từ  trong nước tới nước ngoài, từ thường dân tới đại biểu quốc hội, từ báo lề phải tới lề trái, người chống, kẻ ủng hộ… thôi thì, cả ngàn ý kiến. Đây là một dự án với số tiền 56 tỉ đô la, tương đương với hơn 50% tổng thu nhập quốc dân của Việt Nam hiện nay. Nhiều người dự tính rằng, trong quá trình thực hiện, trượt giá cộng với các khoản “chi phí phát sinh”, dự án có thể lên tới 100 tỉ Mỹ kim.

Tôi đã định không viết gì về ĐSCT. Đơn giản, vì đã có hàng chục bài báo của các cây bút lão luyện rồi, mình có bàn thêm nữa, cũng bằng thừa,. Nhưng nghe mấy ông đại biểu quốc hội phát biểu, bỗng thấy “khó ở” trong người, nên viết vài dòng.

Câu chuyện IQ

Phóng viên Vietnamnet, trong một bài báo liên quan tới những ý kiến của các đại biểu Quốc hội (QH) bàn thảo xung quang việc xây hay không xây ĐSCT, với nhan đề “Các nước có IQ cao đều làm đường sắt cao tốc“, đã làm cho không ít người giật thót mình bởi phát biểu của một ông đại biểu QH.

Ông Trần Tiến Cảnh, đại biểu Hà Nam nói: “Các nước có chỉ số IQ cao đều xây đường sắt cao tốc. Ra nước ngoài tôi đi thử rồi. Tốc độ nhanh, an toàn, trẻ em đi học, bà mẹ đi làm… Việt Nam không phải nước nghèo, với quyết tâm chính trị, tôi đề nghị phải xây”.

Chỉ số thông minh, hay còn gọi là IQ (intelligence quotient) do một nhà Tâm lý học người Pháp đưa ra lần đầu vào năm 1905, dùng để định lượng sự thông minh của trẻ em. Sau này, người ta có rất nhiều test IQ dùng cho tất cả mọi người, bất kỳ ai muốn, đều có thể tự kiểm tra mức độ thông minh của mình.

IQ trên 148 là loại rất cao, tức rất thông minh; từ 133- 148 là cao, 117- 132 vào loại khá, 84- 116 là trung bình, tử 83 trở xuống bị coi là thấp, còn dưới 70 bị cho là đần.v.v. Chỉ số thông minh của mỗi người cũng thay đổi theo độ tuổi. Mỗi dân tộc, tất nhiên,  có chỉ số thông minh khác nhau nhưng chưa có một thống kê cụ thể nào cho biết, những dân tộc nào có IQ cao nhất và càng chẳng có chuyện liên hệ giữa IQ và đường sắt cao tốc.

Với Việt Nam, chuyện thông minh (hơn người) lại càng tù mù. Người ta luôn rao giảng cho học sinh  trong các trường học rằng, dân tộc Việt Nam là một dân tộc thông minh, nhưng không ai có thể lý giải được, tại sao trong 4000 năm, dân tộc ta không phát minh ra được cái gì, chỉ bắt chước cũng không xong? Tại sao ta vừa thông minh vừa cần cù lại nghèo khổ?

Trở lại chuyện ĐSCT, trên thế giới, số nước có tầu cao tốc, chạy với tốc độ 300 km/ giờ như Việt Nam đang dự định xây dựng, chỉ đếm trên đầu ngón tay. Rất nhiều nước ở châu Âu, vừa có khả năng kỹ thuật, vừa có tiền, nhưng họ vẫn không xây ĐSCT. Ngược lại, đường sắt thường của họ chằng chịt như màng nhện và có thể chạy tới tốc độ 160- 200 km/ giờ, ngoài ra hệ thống giao thông đường bộ, metro, auoto bus và các dịch vụ chuyên chở công cộng khác đều rất phát triển.

Vậy phải chăng IQ của họ thấp, thưa ông nghị tỉnh Hà Nam? Ở đây không phải chuyện IQ cao hay “lùn” mà người tính tới hiệu quả kinh tế. ĐSCT thuộc loại đầu tư lớn, đắt tiền, giá vé gần tương đương với hàng không giá rẻ, không phải là loại hình giao thông phục vụ cho đại bộ phận dân chúng, không phải ai cũng cần tới nó, nhất là khi mỗi gia đình ở châu Âu đều có 1 vài cái ô tô riêng, đi đâu xa hơn thì trèo lên máy bay.

Cứ theo “lý thuyết” của ông nghị Hà Nam thì Ba Lan, nơi tôi sống gần 20 năm nay cũng thuộc vào loại IQ “lùn” vì không có ĐSCT, dù nước này đã sản sinh ra nhiều nhân tài cho nhân loại như nhà soạn nhạc Chopin, nhà toán học và thiên văn học Copernik, nhà vật lý và hóa học Marie Curie, hay những nhân vật chính trị lỗi lạc trong lịch sử cận đại, Lech Walesa, Giáo hoàng Joan Paul II.v.v.

Chừng ấy năm ở châu Âu tôi cũng chưa một lần bước chân lên tầu hỏa cao tốc. Có lần, khi sang Pháp, chúng tôi đã định đi, nhưng nghĩ, cả nhóm cùng đi ô tô vừa rẻ lại tiện hơn, chơi, thăm quan được nhiều chỗ, thích đâu nghỉ đó. Có lẽ mình cũng thuộc loại IQ “lùn” chăng?

Chuyện “trẻ em đi học” hay “bà mẹ đi làm” bằng đường sắt cao tốc như ông nghị nọ nói là chuyện ngây ngô, ngớ ngẩn mà người ta cần phải xét tới IQ của chính người phát ngôn. Trẻ em ở các nước tiên tiến, có bao nhiêu phương tiện rẻ và cực kỳ tiện lợi để đi học như tầu điện, ô tô bus, metro, xe của trường (School bus) hoặc đi bộ (nếu gần) hay bố mẹ đưa đón bằng xe hơi riêng, điên gì lại nhẩy lên ĐSCT? Chắc ông nghị (nghe nói đã ra nước ngoài) không biết rằng, tầu cao tốc chạy liền một mạch vài trăm cây số mới đỗ một lần, trong khi trẻ em đến trường, chỉ một vài cây số?

Riêng chuyện “quyết tâm chính trị” có lẽ là “đặc sản” của Việt Nam và mấy nước độc tài mà người viết chẳng thiết bàn. Nó cũng giống như chuyện “đưa nước ta tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc lên CNXH”, sặc mùi duy ý chí của một nhóm người dường như bị văng ra khỏi vòng quay của nhân loại trong sự phát triển.

Và những con cua trong lỗ

Vẫn tiếp tục câu chuyện “nên làm” và “phải làm”, phó Thủ tướng (PTT) thường trực chính phủ, cựu bộ trưởng Tài chính, ông Nguyễn Sinh Hùng đã thuyết phục các đại biểu quốc hội bằng cách đưa ra một loạt các con số về thu nhập quốc dân của Việt Nam trong vài chục năm tới.

Ông phó thủ tướng nói: “Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Việt Nam năm nay ước đạt 106 tỷ USD. Với đà tăng trưởng hiện nay, đến 2020, GDP sẽ đạt gần 300 tỷ USD; 2030 là 700 tỷ USD; 2040 đạt 1.200-1.400 tỷ USD và đến 2050 sẽ gấp đôi số đó. GDP bình quân đầu người đến 2050 dự kiến lên 20.000 USD, thay vì mức hơn 1.000 USD hiện nay“.

Người Việt, có lẽ ai cũng mong đất nước ngày một phát triển, đời sống nhân dân ngày một một ấm no và đều mong rằng những con số của ông PTT là chính xác. Cá nhân tôi, còn có một ước mong khác, thôi thì, mình chưa đi tầu cao tốc ở châu Âu, nay mai về Việt Nam đi luôn thể! Nhưng chắc chắn nhiều người không khỏi hoài nghi  khi “lời vàng ý ngọc” của ông PTT khác hẳn với dự đoán không mấy lạc quan của Ngân hàng Thế giới (WB)  trước đó.

Cuối năm 2008, WB dự đoán rằng, dù phát triển khá nhanh, nền kinh tế Việt Nam mất 95 năm nữa mới bằng Thái Lan, 51 năm để bắt kịp Indonesia và mất gần 2 thế kỉ mới có thể sánh vai với Singapore.

Việc ông phó Thủ tướng đếm “cua trong lỗ” trước quốc hội một cách “ngon ăn” như vậy, không biết ông đã tính toán “hết nhẽ” hay chưa? Hay đây chỉ là một cách phù phép những con số để thuyết phục các ông nghị vốn đã quen gật hơn là lắc.

Nhiều người đặt câu hỏi, tại sao có nhiều việc nhỏ hơn mà đáng ra phải làm cho tốt trước khi tính chuyện xây những dự án lớn như: Giảm thiểu tình trạng ùn tắc giao thông, phố xá thành sông sau một trận mưa, làm sao để dân khỏi bị cắt điện luân phiên giữa mùa hè nóng nực, xây những cây cầu nhỏ để trẻ em khỏi phải đu dây tới trường, làm sao để chấm dứt tình trạng chìm đò chết thảm khi các em đi học, các bà mẹ đi làm, hay tăng vận tốc tầu hỏa hiện nay vân vân và vân vân.

Tại sao cái nhỏ, cái dễ làm chưa xong mà muốn xây ngay cái lớn, cái khó? Câu trả lời có thể có nhiều. Nhưng nói như một người bạn tôi, một tay có máu mặt trong giới làm ăn ở Hà Nội hiện nay thì, “làm quan thời nay mà không nghĩ ra dự án thì đừng làm quan nữa”. Vì dự án là ăn chia, là lại quả, là phần trăm.v.v. Anh bạn cho biết, “10% bây giờ lạc hậu rồi, chúng nó chia nhau 30%”, rồi còn rơi chỗ nọ, vãi chỗ kia, “có chưa tới 70% là thực sự được đầu tư thôi”!

Thảo nào mà người ta giầu lên nhanh thế, quan chức ai nấy đều khư khư giữ lấy ghế, rồi những tin đồn mua chức nọ, chức kia hết bao nhiêu tỉ. Hóa ra buôn quan, bán chức là thứ buôn bán lãi nhất!

56 tỉ mà tính theo tỉ lệ ăn – chia kia, thì ai mà chẳng muốn làm. Không phải ngẫu nhiên mà những quan chức cấp cao chính phủ và những quan chức ở các địa phương nơi có ĐSCT đi qua lại thể hiện quyết tâm cao đến thế.

Chưa có nước nào trên thế giới dám quyết một dự án lớn tới hơn 50% tổng thu nhập quốc dân, nhất là từ nguồn vốn vay, vì như thế khác nào đánh bạc, nhưng ĐCS Việt Nam dám làm điều đó.

Họ đang đem sinh mệnh đất nước ra để đánh một canh bạc lớn. Canh bạc mà bao giờ họ cũng thắng, chỉ có nhân dân có thể thua.

Cứ nghĩ tới các em nhỏ con cái nông dân, trong đó có em bé đang đu dây đi học kia, ngày mai sẽ là chủ nhân của món nợ kếch xù, dù không biết có bao giờ đủ tiền để trèo lên cái tầu cao tốc đó hay không, lòng tôi bỗng thắt lại.

Warsaw, 13/6/2010

© Mạc Việt Hồng

© Đàn Chim Việt