Bánh chưng Lang Liêu thời WTO
Bánh chưng ở Washington.
Tôi có người bạn Mỹ gốc Việt sống ở Maryland, hàng ngày đi làm trong thủ đô Washington DC. Nhà anh rất đẹp, cạnh khu rừng, mơ mông như trong cổ tích. Nếu gọi anh là người Việt Nam thì anh giận vì anh có hộ chiếu quốc tịch Mỹ hẳn hoi. Nhưng nếu bảo anh là người Mỹ, anh cũng chẳng bằng lòng. Anh vẫn bảo:”Cậu không thấy tớ nói tiếng Việt, giọng Hà nội ư?”.
Xa Hà nội từ lúc 10 tuổi, đến Sài gòn rồi số phận đưa đẩy anh sang Mỹ lập nghiệp đã hơn 30 năm. Mấy hôm nay, chúng tôi bàn nhau đón Giao thừa vì Tết Việt nam rơi vào cuối tuần anh em được nghỉ. Anh hỏi:”Cậu mới ở Hà nội sang, chắc vẫn còn nhớ cách gói bánh chưng. Năm nay mình thử ăn Tết như Hà nội. Cậu có hai đứa con nhỏ, nếu không gói bánh chưng Tết cho chúng nó xem, lớn lên chỉ biết McDonald (bánh mì kẹp thịt nổi tiếng của Mỹ) và côca thôi”.
Bánh chưng. Nguồn Google
Tôi thú thật với anh là tôi không biết gói vì lúc nhỏ có bố mẹ lo hết, lớn lên đi học ở thành phố, ra công tác thì có bánh chưng mậu dịch, và bây giờ bánh bán đầy đường, ai còn gói nữa. Có chăng, tôi có thể gói bánh chưng rùa, loại bánh cho trẻ con, không cầu kỳ, gói như dúm mắm tôm cũng được.
Anh kể cho tôi nghe, có lần anh tự mua gạo nếp, đậu, thịt gói và nấu ngoài vườn nhà. Đun nấu khói lên nghi ngút, nhà hàng xóm là dân Mỹ trắng, tưởng bị cháy rừng, gọi xe cứu hỏa, thế là phải đền tiền xe đến. Tuy nhiên, một lần về Hà nội du lịch dịp Tết, anh phát hiện dân Hà nội nấu bánh chưng bằng nồi áp xuất, vừa nhanh vừa gọn nhẹ, lại không có khói. Anh học mẹo vặt đó luôn.
Mỗi năm Tết đến, anh lại gói bánh chưng để các con anh biết và nguôi đi nỗi nhớ quê nhà. Anh vẫn bảo luộc bánh chưng bằng củi trong bếp vẫn thích hơn vì người ta có thể quây quần, ấm áp, kể chuyện năm qua và mong năm mới đến.
Bánh chưng làng tôi
Hồi công tác ở Hà nội, hàng năm, mỗi khi Têt đến, tôi vẫn về thăm bố mẹ ở Ninh Bình. Việc đơn giản của tôi là đi qua Chợ Hôm, mua mấy cái bánh chưng đắt tiền nhất ở chợ và mang về khoe:”Con mua ở chợ Hôm đấy”. Nhưng bố tôi hỏi:”Sao anh không tự gói lấy? Nếu anh không gói, các con của anh sẽ không biết gì về bánh chưng đâu”.
Nhà tôi đông các anh các chị, ai về thăm cũng biếu bánh chưng, nhưng bố tôi chỉ thích bánh của cậu Lăng em rể vì do chính anh ấy gói, luộc, ngon và rền hơn hẳn mấy cái mua ở chợ Hôm Hà Nội hay Thị xã Ninh Bình. Các anh chị đi công tác xa vẫn cho bố tôi cổ hủ, không chịu theo kinh tế thị trường “cái gì mua được nên mua, gói làm gì cho mất thời gian”.
Tôi vẫn nhớ hồi nhỏ, luộc bánh chưng ba mươi Tết là kỷ niệm không bao giờ quên. Bố tôi gói rất nhanh, không cần khuôn nhưng cái nào cũng bằng nhau, vuông vức. Thịt không có nhiều vì hiếm và đắt, chỉ có nhân đậu xanh không đãi hết vỏ và gạo nếp là chính. Những chiếc bánh chưng gói bắng lá dong xanh cắt trong vườn nhà, buộc bằng lạt giang, xếp trên phản, chỉ nhìn cũng đã thèm. Ông không quên gói cho chúng tôi mấy cái bánh chưng rùa, hoặc dậy cho cách gói để “đứa nào đứa ấy tự biên tự diễn” tác phẩm của mình.
Xếp bánh vào nồi ba mươi, đậy nắp bằng một cái nồi nhỏ được đổ đầy nước, đặt trên cái nùn rơm quấn quanh. Rồi đun củi, đổ thêm nước khi hơi cạn, và đợi gần Giao thừa vớt bánh. Bọn trẻ chúng tôi thường ngủ quên trong đám rơm rạ trong bếp, không biết bánh chín lúc nào. Lúc dậy thì đã sáng mồng Một Tết.
Sau nhiều năm đi công tác xa nhà, hương vị bánh chưng rùa Ninh Bình ấy vẫn theo tôi khắp năm châu. Anh bạn Việt kiều tôi cũng không thể nguôi ngoai kỷ niệm bánh chưng sau mấy chục năm sống trên đất Mỹ. Anh bảo, có thể lúc ấy mình đói quá, ăn gì cũng ngon, hoặc cũng có thể chính cái hương vị bánh chưng nếp đồng làng trên bếp củi hòa quện với xóm quê, hoặc do cả hai mà làm nên kỷ niệm.
Và chiếc bánh Lang Liêu thời WTO
Tôi cứ nghĩ mãi ở Hà nội bây giờ bao nhiêu gia đình còn gói bánh chưng ngày Tết. Đến nhà bạn chơi Tết ngày nay, ăn miếng bánh, chỉ đoán già đoán non đây là bánh chợ Hôm hay làng Bưởi, bánh Bôđêga hay của Kinh Đô. Nhìn cái lạt ni lông mầu mè, lá dong tươi một cách đáng ngờ, ít ai còn nhớ đến cái bánh quê chân chất khi xưa. Ai còn dám nói với gia chủ:”Bánh này bác gói ngon quá”.
Toàn cầu hóa sẽ giúp dân tộc ta cất cánh nếu chúng ta biết bơi ra biển lớn. Biết lối làm ăn, WTO giúp chúng ta mang hàng hóa ra nước ngoài. Hàng hóa ngoại sẽ tràn ngập Việt nam. Có thể chiếc bánh chưng nóng hổi được chuyển từ Hà nội đến Washington trên máy bay Vietnam Airlines trong ngày.
Tuy nhiên, cái bánh chưng, chiếc giò lụa, hay đòn bánh tét miền Nam có còn trong trí nhớ của thế hệ con tôi sau vài chục năm nữa?. Giữ cái gì, để mất cái gì, hay hoàn thiện hơn cái gì mình đang có để giữ mãi bản chất Việt đang đặt ra nhiều câu hỏi.
Nếu không, xu thế toàn cầu hóa, nỗi mừng ra nhập WTO sẽ cuốn đi số phận cái bánh chưng xanh nhỏ bé của Lang Liêu. Rồi một hôm nào đó, ta lại hỏi chính bản thân ta:”Ta thuộc dân tộc nào trong thế giới toàn cầu hóa này” như chính anh bạn Việt kiều đang băn khoăn không biết mình thuộc Mỹ hay Việt Nam.
Washington DC, 2-2007.
Nguồn: Blog Hiệu Minh
