Cuộc tranh luận về Soi Điện Vú (Mammography)
Ngày 16/11/2009 Cơ Quan Phòng Ngừa Bệnh của Hoa Kỳ (U. S. Preventive Services Task Force ), một cơ quan thuộc Bộ Y Tế phổ biến một tài liệu trong Annals of Internal Medicine nói rằng lịch trình soi điện vú phụ nữ để kịp thời khám phá ung thư (danh từ y khoa gọi là mammography, và trong tài liệu này tôi viết tắt là làm mammo) đang được áp dụng cần được giảm bớt.
Tiêu chuẩn đang được áp dụng tại Hoa Kỳ là phụ nữ đến tuổi 40 cần làm mammo, và trên 50 tuổi một năm làm một lần. Tiêu chuẩn mới do Cơ Quan Phòng Ngừa Bệnh của Hoa Kỳ đưa ra nói phụ nữ từ tuổi 40 đến 49 chưa cần làm mammo, từ 50 trở lên hai năm làm một lần là đủ.
Một làn sóng phản đối dữ dội từ phiá các bác sĩ chuyên môn trong ngành. Và cuộc tranh luận không mấy chốc trở thành một cuộc tranh cãi có màu sắc chính trị đến nổi hôm 2/12 tiểu ban lo về sức khỏe thuộc Ủy ban Năng lượng và Thương Mãi Hạ nghị viện Hoa Kỳ mở một cuộc điều trần để chất vấn quan điểm của Cơ Quan Phòng Ngừa Bệnh của Hoa Kỳ.
Vậy sự thật ở đâu?
Bài viết sau đây thu thập những dữ kiện trên báo chí, giúp trả lời câu hỏi trên. Làm mammo theo lịch trình đang được sử dụng có lợi hơn hay theo lịch trình Cơ Quan Phòng Ngừa Bệnh của Hoa Kỳ mới đưa ra hữu ích hơn cho sức khỏe của phụ nữ nói chung.
Xin thưa rằng tôi không thuộc ngành y nên ngôn từ dùng trong bài viết này có thể không sát chuyên môn lắm. Mục đích của tôi là diễn đạt lại lý lẽ của hai phía bằng những ngôn từ đơn giản nhất để (hy vọng) ai đọc cũng có thể hiểu được. Tôi tin rằng các bác sĩ chuyên môn gốc Việt Nam sẽ viết những bài phân tích rõ hơn, có tính chuyên môn cao hơn để cho phụ nữ Việt khắp nơi trên thế giới đọc.
Theo báo chí, lịch trình làm mammo do Cơ Quan Phòng Ngừa Bệnh của Hoa Kỳ công bố ngày 16/11 vừa qua là kết quả thu thập dữ kiện về phòng chống bệnh ung thư vú của phụ nữ từ năm 2002 đến nay. Ngoài các tài liệu y khoa của một tập hợp theo dõi bệnh ung thư vú của Hoa Kỳ (U.S. Breast Cancer Surveillance Consortium) tích lũy hồ sơ của hơn 600,000 phụ nữ Mỹ, Cơ Quan Phòng Ngừa Bệnh của Hoa Kỳ còn dùng kết quả nghiên cứu của Thụy Điển gồm 70,000 phụ nữ, và một kết quả nghiên cứu khác của Anh gồm 160,000 phụ nữ.
Ngoài ra Cơ Quan Phòng Ngừa Bệnh của Hoa Kỳ còn dùng kết quả của 6 toán nghiên cứu độc lập nhau do ngân khoản của Viện Ung Thư Quốc Gia ( National Cancer Institute) thuê. Các toán nghiên cứu này dùng mô hình toán học để tính toán lợi và hại của các chương trình làm mammo.
Bà bác sĩ Diana Petitti, Phó giám đốc Cơ Quan Phòng Ngừa Bệnh của Hoa Kỳ nói: “Chúng tôi không nói phụ nữ nào cũng không nên làm mammo khi đến tuổi 40. Chúng tôi biết mammo cứu sống được nhiều người. Chúng tôi chỉ khuyên không nên làm mammo quá nhiều, quá sớm vì nó có thể có hại về nhiều mặt khác. Có thể cách hành văn quá ngắn gọn của bản khuyến cáo tiêu chuẩn mới tạo ra sự hiểu lầm.”
Bà Petitti còn nhấn mạnh rằng tiêu chuẩn mới đưa ra dựa vào thống kê và cân nhắc lợi hại cho sức khỏe phụ nữ chứ không bị ảnh hưởng bởi bất cứ một lý do nào khác.
Nhượng bộ trước áp lực của dư luận bà Bộ trưởng Y Tế Hoa Kỳ nói, tiêu chuẩn mới chỉ là đề nghị của một cơ quan nghiên cứu của Bộ chứ không có tính bắt buộc, và lịch trình làm mammo hiện nay vẫn được tiếp tục áp dụng.
Phản ứng chống tiêu chuẩn mới xuất phát từ những cơ sở y tế lớn như Hội Ung Thư Hoa Kỳ (American Cancer Society), Trường Đại học đào tạo bác sĩ soi điện (The American College of Radiology), và nhiều bác sĩ chuyên môn trong nghành nghề.
Các cơ sở này nói rằng lịch trình làm mammo hiện nay giúp khám phá mầm bệnh ung thư vú sớm và đã làm giảm bớt các vụ mổ lấy hết vú và làm giảm số tử tuất do bệnh ung thư vú gây ra.
Bác sĩ Daniel Kopans, giáo sư dạy về soi điện tại trường đại học Y khoa Harvard đã phê phán tiêu chuẩn làm mammo mới khá nặng lời rằng: “Hằng năm hằng chục ngàn người nhờ lịch trình làm mammo hiện nay mà được cứu sống, thế mà Cơ Quan Phòng Ngừa Bệnh của Hoa Kỳ lại bảo không nên làm nhiều như vậy. Lời khuyên này có một cái gì thiếu lương thiện!”
Nhiều người còn nghi ngờ rằng tiêu chuẩn mới của Cơ Quan Phòng Ngừa Bệnh của Hoa Kỳ có mục đích giúp chính phủ giảm chi tiêu trong khi Quốc hội đang thảo luận dự luật cải tổ hệ thống chăm sóc sức khỏe sao cho thêm nhiều người được bảo hiểm đồng thời giảm chi phí y tế toàn quốc.
Tuy nhiên lý lẽ bảo vệ tiêu chuẩn mới của Cơ Quan Phòng Ngừa Bệnh của Hoa Kỳ cũng không thiếu tính thuyết phục.
Tại Hoa Kỳ theo lịch trình hiện nay mỗi năm có 39 triệu người phụ nữ làm mammo tổn phí 5 tỉ mỹ kim. Tốn kém như vậy để được lợi gì?
Theo thống kê phải làm mammo cho 1.900 người phụ nữ ở tuổi 40 mới cứu sống được 1 người, trong khi đó cũng trong số 1.900 phụ nữ trên số trường hợp báo động nhầm lên đến hằng trăm và số người vì báo động nhầm bác sĩ đưa đi làm biopsy lên đến hằng chục người.
Theo dõi tin tức và cuộc tranh cãi qua lại, một người phụ nữ ở tuổi 40 thấy lúng túng không biết nên theo ý kiến nào. Không làm mammo thì lo, làm thì sợ bị báo động nhầm. Hơn nữa hiện nay người dân bình thường có khuynh hướng ít tin vào các ý kiến của giới chuyên viên trong mọi lĩnh vực, nghi ngờ rằng ý kiến của các giới này nhắm mục đích phục vụ cho quyền lợi của họ hơn là phục vụ cộng đồng và nhân sinh.
Mới đây ông Jim U. Adams trong một bài báo nhan đề “Getting to the Facts of Breast Exam” đăng trên tờ Los Angeles Times ngày 23/11/2009 viết rằng:
Bác sĩ Christy Russell thành viên Hội đồng Quản trị của Hội Ung thư Vú của Viện đại học tư USC (University of Southern California) cho rằng, “Hội Ung thư Hoa Kỳ có lý của họ khi quyết liệt chống tiêu chuẩn mới.”
Trong khi bà Susan Love, bác sĩ giải phẩu ung thư vú của trường Y khoa David Geffen thuộc viện đại học UCLA nói: “Tôi đồng ý với tiêu chuẩn mới. Tiêu chuẩn này là tiêu chuẩn dùng hầu hết mọi nơi trên thế giới và dựa vào thống kê và kinh nghiệm chứ không phải là sản phẩm của một ý muốn hay có một mục đích riêng tư nào.”
Và như bà Phó giám đốc Cơ Quan Phòng Ngừa Bệnh của Hoa Kỳ đã nói tiêu chuẩn mới không khuyên mọi phụ nữ đừng làm mammo ở tuổi 40. Lời khuyên của Cơ Quan Phòng Ngừa Bệnh của Hoa Kỳ không áp dụng cho những phụ nữ có những yếu tố đe đọa ngoài tuổi tác như:
(1) lịch sử gia đình (thân nhân có người bị ung thư vú nhất là bị trước tuổi 50)
(2) từng làm biopsy và thấy có dấu hiệu bất thường.
(3) đã bị ung thư vú và đã chữa lành
(4) có kinh nguyệt (menstruation) sớm
(5) có thai qúa sớm (trước tuổi 12) hoặc quá chậm (sau tuổi 30) hoặc không bao giờ sinh đẻ
(6) mập phì và không tập thể dục thể thao.
Về tuổi tác, theo thống kê của Trung tâm Kiểm soát và Phòng chống Bệnh của Hoa Kỳ (U .S. Center for Disease Control & Prevention) một phụ nữ không bệnh ở tuổi 40 có cơ may 1.4% bị bệnh vào tuổi 50. Từ 50 đến 60 tỉ số lên 2.4% và từ 60 trở lên tỉ số là 3.4%.
Bác sĩ Eric Winer, chuyên viên Viện Ung thư Diana-Farber (Diana-Farber Cancer Institute) ở Boston nói mammo là phương cách y khoa hữu hiệu nhất phòng ngừa ung thư vú và đã giúp cứu sống nhiều phụ nữ. Điều quan trọng là ở tuổi nào thì nên bắt đầu và sau đó bao lâu một lần thì tốt nhất.
Làm mammo ở tuổi 40 thường khó thấy tế bào (cells) bất thường vì bắp thịt vú của phụ nữ ở tuổi này còn săn nên hình X-ray có màu trắng, trong khi các tế bào bất thường cũng trắng nên khó phát hiện. Trong khi đó phụ nữ lớn tuổi bắp thịt vú mềm hình X- ray ngả màu đen hơn nên dễ phát hiện tế bào bất thường màu trắng.
Bác sĩ Shelly Hwang, trưởng phòng giải phẩu ung thư vú tại đại học UC San Francisco ví von rằng tìm tế bào bất thường nơi hình X-ray vú của phụ nữ trẻ như tìm gấu trắng trên tuyết trắng dày, trong khi tìm tế bào bất thường của phụ nữ lớn tuổi như tìm gấu trắng trên nền đất tuyết đã tan.
Như vậy đối với một phụ nữ không bị những yếu tố đe dọa khác thì làm mammo ở tuổi 50 là lý tưởng nhất vì các yếu tố thuận lợi để phát hiện bệnh (nếu có bệnh) đều hội tụ ở tuổi đó, và ít bị báo động nhầm.
Có một điều là phụ nữ trong tuổi 40 nếu bị ung thư thì ung thư sẽ phát triển nhanh. Và đó là lý do chính để các bác sĩ chống tiêu chuẩn mới nói rằng tiêu chuẩn mới có hại cho sức khỏe của người phụ nữ ở lớp tuổi 40-49, trong đó có bác sĩ Anne Wallace .
Bác sĩ Anne Wallace giám đốc chương trình ung thư vú Moores của đại học UC San Diego tự cho mình là người ở ngã ba đường trong cuộc tranh luận này. Bà Wallace nói “ Một người phụ nữ ở tuổi 40 bị ung thư mà không biết (vì không làm mammo) thì sau 10 năm khi biết sẽ rất khó chữa. Và tôi tự hỏi, vậy làm mammo sớm cho mọi phụ nữ cũng có cái lý của nó sao lại cần phải giảm bớt?”
Trả lời câu hỏi này một số bác sĩ khác nói rằng:
Thứ nhất, không phải trăm lần như một làm mammo đều phát hiện ung thư nơi người có ung thư, và trong trường hợp này bác sĩ chữa trị sẽ bỏ qua những dấu hiệu bệnh nơi người có bệnh này vì yên chí đã làm mammo rồi mà không thấy gì.
Thứ hai, và đây là điều quan trọng, làm mammo có khi tưởng phát hiện ung thư nhưng thật không phải ung thư. Nhưng đã nghi ngờ thì phải bước qua bước kế tiếp là làm biopsy, một thử nghiệm y khoa phiền phức và đôi khi biopsy khám phá ra những tế bào bất thường xem như báo hiệu ung thư nhưng không phải ung thư. Và điều có thể xẩy ra là sau đó bác sĩ có thể cho thuốc chữa ung thư, hoặc đôi khi người phụ nữ lấy quyết định táo bạo cắt cả đôi vú cho yên tâm.
Theo thống kê, Cơ Quan Phòng Ngừa Bệnh của Hoa Kỳ nói nếu làm mammo 10 lần cho một phụ nữ độ rủi ro phát hiện bệnh nhầm lên đến 21 – 56%.
Bác sĩ Wallace nói: “Nếu để mọi yếu tố lên bàn cân, so sánh lợi và hại của việc làm mammo cho mọi phụ nữ ở tuổi 40-49 các bác sĩ sẽ rất khó quyết định nên hay không nên. Họ đứng trước một vấn đề nan giải”. Không làm mammo, có người sẽ bị hy sinh vì bỏ sót. Nhưng làm tất cả ở tuổi 40 thì hệ lụy tuy không chết người nhưng có hại cho sức khỏe của nhiều người và tốn kém ngân sách.
Nhiều bác sĩ nghĩ rằng nhân có cuộc tranh luận trong giới y khoa khi Cơ Quan Phòng Ngừa Bệnh của Hoa Kỳ đưa ra tiêu chuẩn làm mammo mới, đây là lúc thuận lợi nhất để các bác sĩ trao đổi thẳng thắn với khách hàng và đi đến một quyết định đồng thuận giữa khách hàng và bác sĩ về một lịch trình làm mammo dựa vào điều kiện sức khỏe của từng cá nhân.
Bác sĩ Wallace tự mình cân nhắc lợi hại đã kết luận: “Đúng ra dù có tiêu chuẩn mới hay không cũng không nên tiếp tục theo lịch trình làm mammo hiện nay cho yên tâm. Yên tâm thì có yên tâm, nhưng yên tâm trong cái có hại.”
Để kết thúc ký giả Jill U. Adams giới thiệu Web site sau của Viện Ung Thư Quốc Gia (National Cancer Institute) để các bà các cô muốn tìm hiểu thêm về ung thư vú và nội dung cuộc tranh luận hữu ích này có thể tham khảo: www.cancer.gov/bcrisktool.
Điều quan trọng là các bà các cô không nên nhất định rằng càng làm mammo nhiều và càng làm sớm càng tốt. Lợi bất cập hại. Nên thảo luận với bác sĩ gia đình và bác sĩ chuyên môn và tự lấy quyết định cho chính mình.
Dec. 9, 2009
Bài do tác giả gửi đăng
Tài liệu tham khảo:
1. Mammography, Google
2. Mammogram panel says guidelines poorly worded, Bloomberg News, Los Angeles Times 3/12/2009
3. Getting to the facts of breast exam screening by Jill U. Adams, Los Angeles Times 23/11/2009
