Kinh tế Việt Nam mất sinh khí

 

Tác giả: Chris Brummitt, đăng trên Bloomberg Businessweek dưới tiêu đề “Vietnam’s Economy Loses Its Roar”

AP News

Bản tiếng Việt: Nguyễn Quốc Khải

 

Bốn năm trước, Bà Lê Văn Thọ mượn 200,000 Mỹ kim để xây một nhà máy làm đồ gốm trên những ruộng lúa giáp ranh với Hà Nội. Với nền kinh tế phát triển chậm, số đơn đặt hàng xụt xuống trong năm nay và mới đây bà đã phải cho một nửa số thợ nghỉ việc.

Hình ảnh tương lai xem ra ác nghiệt: bụi bậm phủ trên các bát, tượng và bình hoa tại những phong trưng bầy hàng xuất cảng vì kinh tế trì trệ, những người mua hàng tại Âu châu và Hoa Kỳ ngưng tiêu tiền.

Việt Nam từng được coi như một quốc gia đầy sinh lực và cần cù ở Á châu, chạy đua để bắt kịp những nước láng giềng, nay kinh tế của Việt Nam lâm vào tình trạng khó khăn, bị trì trệ bởi những ngân hàng ngắc ngoải với những món nợ và những xí nghiệp quốc doanh thiếu hiệu năng, tham nhũng, và những đợt chống lạm phát.

Chính quyền Việt Nam của một chế độ cộng sản độc đảng hứa cải tổ, nhưng rõ ràng họ không muốn từ bỏ quyền kiểm soát nền kinh tế vì nó đã làm giầu những viên chức cao cấp nhất và những đối tác viên (partners) thương mại của họ.

Giá nhà đã tụt xuống 50% ở vài nơi so với những năm tăng vọt và những sinh viên ra trường không có việc làm. Theo những con số của nhà nước, đầu tư nước ngoài giảm 34% trong năm nay so với cùng một thời gian vào năm vừa qua vì kinh tế bất ổn, cơ sở hạ tầng nghèo nàn, và giá nhân công tăng.

Những công ty nhỏ và trung bình như những công ty ở Bát Tràng phải phấn đấu để sống còn, hàng tồn kho ngày càng nhiều và không thể vay được tín dụng.

“Tình trạng không tốt đẹp như chúng tôi hi vọng,” Bà Thơ nói trong khi trông coi một nhóm thợ khắc tượng, nhũng những miếng gạch khảm vào lửa và đốt lò nung chạy bằng hơi đốt.

Tình trạng suy thoái kinh tế gia tăng sức ép vào Đảng Cộng Sản. Tư cánh chính danh của họ phần lớn dựa vào khả năng tạo sự phồn thịnh tốt hơn cho một nước với 87 triệu dân.

Trong khi một vài người tiên đoán tình trạng suy thoái không thể tránh được hoặc tình trạng suy giảm sẽ làm cho sự kiểm soát của đảng yếu đi, theo những người tranh đấu cho nhân quyền quốc tế, chính quyền đã gia tăng đàn áp những người bất đồng chính kiến, những người chủ trương những trang blogs và những người đấu tranh cho nghiệp đoàn trong năm vừa qua.

Chính quyền xem ra cũng muốn đối phó với nạn tham những và sự miễn bị trừng phạt một cách khó nhọc. Hệ thống truyền thông do nhà nước kiểm soát làm rõ những trường hợp tham những của các viên chức trong đảng và gia đình. Chủ Tịch Nhà Nước Trương Tấn Sang đã làm một loạt phỏng vấn và diễn văn hứa hẹn hành động.

Ông Sang gần đây nói với báo hàng ngày Tuổi Trẻ rằng “Đây là mệnh lệnh của nhân dân. Chúng ta còn phải chấp nhận ngay cả những biện pháp đau đớn bởi vì đây là sự sống còn của đảng, của chế độ, và tương lai sáng lạng của đất nước này.”

Kinh tế đã phát triển trung bình trên 7% từ năm 2001 cho đến năm 2010, làm cho hàng triệu người thoát khỏi cảnh nghèo đói, và khiến cho một số người tiên đoán rằng Việt Nam sẽ theo chân những nước như Nam Hàn và Singapore nhẩy vọt thành những nước phát triển trong chỉ một thế hệ.

Sự phát triển nhanh chóng đã biến một nước phần lớn là nông thôn bị tàn phá bởi chiến tranh và cô lập kinh tế trở thành một quốc gia với những thành phố và đô thị nhộn nhịp, đường xá bị tắt nghén bởixe gắn máy và những dấu hiệu khác của sự phồn thịnhgia tăng.

Nhưng mức phát triển trong sáu tháng đầu của năm 2012 chỉ hơn 4% và được tiên đoán vào khoảng 5% cho hai năm tới. Mức phát triển này có thể làm cho nhiều nước phát triển ganh tị, nhưng tại Việt Nam, chỉ có nghĩa là bơi đứng tại chỗ với mức lợi tức trung bình còn thấp, lạm phát thường cao hơn mức phát triển và quốc gia thiếu các trường học tươm tất, bệnh viện, và một cơ sở hạ tầng căn bản.

Ông Christiam de Guzman, một nhà phân tách về Việt Nam của công ty dịch vụ đầu tư Moody’s Investors Servives nhận xét rằng “Chúng ta đang chứng kiến bước thụt lùi từ tình trạng sinh động. Sự phát triển khu vực ngân hàng và một số định chế kết hợp với những nền kinh tế thị trường và phát triển đã không đem lại kết quả.”Ông còn tiên liệu rằng mức phát triển sẽ chậm chạp ngoại trừ nhà nước thực hiện nhanh chóng những cải tổ.

Rạn nứt của nền kinh tế đã lộ ra khi chính quyền bắt giam hai cựu quản trị viên cao cấp của một trong những ngân hàng lớn của Việt Nam về tội liên quan đến tiền bạc, khiến cho nhiều người rút tiền ra.

Ngân hàng trung ương bơm tiền vào hệ thống để bảo đảm ngân hàng có đủ tiền trả cho khách hàng. Mối lo sợ căn bệnh lanrộng ra đã được đẩy lui. Trước đó, thị trường chứng khoán bị “ngất xỉu” vì những nhà đầu tư lo ngại rằng họ đang được chứng kiến sự khởi đầu của cuộc khủng hoảng ngân hàng hoặc một cuộc tranh giành quyền lực trong giới lãnh đạo chính trị bí mật.

Những vấn đề hiện nay một phần bắt đầu từ những năm 2009 và 2010, khi nhà nước khuyến khích các công ty quốc doanh – những công ty này chiếm 40% hoạt động kinh tế trong nước – vay tiền trong lúc có cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới để cố gắng tạo việc làm.

Nhưng những đại công ty, trong đó một số lớn do những viên chức có những móc nối chính trị điều hành, đã bành trướng vào những lãnh vực mà họ không có kinh nghiệm và đầu cơ vào thị trường tài sản. Thị trường này đã phá sản từ đó. Một ủy ban của chinh quyền nói rằng mức nợ xấu tại các ngân hàng là 10%, mặc dầu nhiều nhà phân tách ở ngoài tin rằng con số có thể cao hơn.

Vào 2010, công ty quốc doanh đóng tầu Vinashin gần rơi vào tình trạng phá sản với một món nợ là 4.6 tỉ Mỹ kim. Sự kiện này đã nhấn mạnh đến những điểm áp lực trong nền kinh tế. Trong tuần vừa qua, chính quyền lại bắt giam thêm một cựu tổng giám đốc một công ty quốc doanh khác [Dương Chí Dũng]với một món nợ lớn sau một cuộc truy lùng quốc tế.

 

 

Tuy nhiên, nhiều nhà phân tách vẫn còn nghi ngờ ý chí của chính quyền muốn tiêu diệt hoàn toàn tệ nạn tham nhũng.

Gs Carlyle Thayer, một chuyên viên về Việt Nam tại University of New South Wales, đặt câu hỏi “Liệu ông có thể tách ảnh hưởng chính trị ra khỏi kinh tế hay không? Cho tới khi ông có thể làm được điều này, ông không có thể thực hiện những cuộc cải tổ. Đây là một cái nhìn bi quan, nhưng nếu những viên chức ngân hàng là bạn của những viên chức cao cấp của chính quyền, việc thực hiện sẽ khó khăn.”

Những nhà lãnh đạo Việt Nam thường đổ lỗi cho cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới về sự suy thoái ở trong nước. Hiện nay, họ đã thành công trong việc chế ngự lạm phát, đã hai lần lên cao quá 20% trong ba năm vừa qua. Hối suất hiện ổn định và dự trữ ngoại tệ đã tăng. Nhưng thị trường tài sản chưa có dấu hiệu phục hồi.

Ông Nguyễn Quang Nam, giống như nhiều người Việt Nam khác, nghĩ rằng ông có thể làm tiền nhanh chóng trong việc mua bán tài sản. Hai năm trước, ông vay tiền của ngân hàng để mua hai mảnh đất gần Hà Nội với giá là 700,000 Mỹ kim. Nhưng bây giờ ông không thể bán nổi với giá thấp hơn một nửa và gặp khó khăn trong việc trả nợ.

Ông Nam nói “Tôi muốn bán để giảm bớt lỗ, nhưng khó kiếm được người có số tiền như vậy để mua.Thị trường tài sản không tốt lắm trong những tháng tới hoặc ngay cả những năm sắp tới.”

Đối với những cơ sở kinh doanh ở Bát Tràng, sự thay đổi không thể đến sớm đủ.

Quản trị viên Phan Đức Anh nói rằng bốn năm về trước, mỗi ngày 40 thùng đựng hàng được chở ra thị trưòng nước ngoài. Nay vỏn vẹn chỉ được một thùng.

Bà Hiền, một phụ nữ tại một phòng trưng bầy hàng xuất cảng, không cho biết đầy đủ tên, nói “Không có ai ở trong nước hay nước ngoài mua. Đã khá lâu, tôi không nhớ vào lúc nào nhận được đơn đặt hàngcuối cùng.”

© Đàn Chim Việt