Ba Lan có tân tổng thống 43 tuổi

 

Ba Lan vừa trải qua một buổi tối nhiều cảm xúc với hàng triệu người vui và hàng triệu người buồn. Khi kết quả bầu cử tổng thống được công bố, Ba Lan dường như chia đôi cả về địa lý lẫn tình cảm. Nửa phía Tây ủng hộ thống đương nhiệm chết lặng với thất bại. Nửa phía Đông Ba Lan ủng hộ ứng cử viên đối lập reo hò ăn mừng chiến thắng. Kết quả theo quá trình kiểm phiếu, lúc tăng lên, lúc giảm xuống, và cuối cùng được Ủy ban Bầu cử Quốc gia chính thức công bố: 51,5 cho Andrzej Duda – 48,5  Bronislaw Komorowski.

Theo kết quả này, Andrzej Duda trở thành Tổng thống Ba Lan và ông sẽ nhậm chức vào đầu tháng 8 tới. Đây cũng chính là người đã vượt lên 10 ứng viên, trong đó có tổng thống đương nhiệm để dẫn đấu vòng tranh cử thứ nhất và là yếu tố bất ngờ nhất của cuộc bầu cử.

Thế hệ chính trị mới

Nửa năm trước đây, rất nhiều người Ba Lan không biết Andrzej Duda là ai, hay chưa từng nghe thấy tên ông. Tháng 12 năm ngoái, khi tuyên bố tranh cử với tư cách ứng viên đảng PiS (Pháp luật và Công lý), theo thăm dò dư luận Duda chỉ nhận được 13% sự ủng hộ – một con số quá khiêm tốn so với gần 70% ủng hộ tổng thống đương nhiệm. Có lẽ không ai, ngay cả chính đảng PiS vào thời điểm đó nghĩ rằng Duda sẽ trở thành tổng thống. Nhưng chính trị có nhiều bất ngờ. Và bất ngờ lần này đánh dấu sự lãnh đạo đất nước của một thế hệ chính trị mới.

Khác với các tổng thống tiền nhiệm và đa số các chính trị gia tên tuổi của Ba Lan hiện nay, Andrzej Duda thuộc thế hệ ‘sinh sau đẻ muộn’, không có bề dày thành tích tranh đấu chống cộng sản, không từng vào tù ra tội… Ông sinh năm 1972 và ở vào tuổi ‘ăn chưa no, lo chưa tới’ khi phong trào công nhân phát triển như vũ bão và dẫn tới cuộc cách mạng nhung lật đổ chế độ cộng sản.

Con đường chính trị của Andrzej Duda không có gì đặc biệt, nếu không muốn nói là khá mờ nhạt. Tân tổng thống tốt nghiệp đại học chuyên ngành Luật năm 1996, 10 năm sau có bằng tiến sĩ.

Ông tham gia chính trường năm 2000, trở thành đảng viên đảng PiS năm 2005, từng là thứ trưởng bộ tư pháp, đại biểu quốc hội và từng ứng cử vào chức chủ tịch thành phố Krakow – quê hương của ông – nhưng không thắng cử.

Cho tới giờ này, gia đình ông vẫn sống ở cố đô Krakow, con gái học đại học Tổng hợp tại đây, vợ dạy tiếng Đức trong một trường trung học.

Hai nhăm năm đã qua đi kể từ khi Ba Lan chuyển đổi chế độ, đã đến lúc thế hệ lãnh đạo với ‘thành tích đầy mình’ nhường bước cho thệ hệ trẻ hơn, trưởng thành trong xã hội dân chủ.

Chuyện thắng – thua

Nếu ở vòng tranh cử thứ nhất, một số nhà phân tích chính trị đặt ra câu hỏi về nhu cầu thay đổi của một bộ phận dân chúng thì nay họ đã có câu trả lời.

Bất chấp thành tích khả quan về kinh tế và sự ổn định chính trị trong những năm qua, người Ba Lan đã bỏ phiếu cho một ứng cử viên ‘mới toe’, với hy vọng vào sự thay đổi trên chính trường. Chính trị là một món ăn dễ nhàm chán, người dân Ba Lan đã ăn món PO (đảng Cương lĩnh Dân sự) 8 năm nay và đến lúc họ cần một món ăn với hương vị khác.

Chính vì nắm bắt được điều này và tranh thủ vận động tầng lớp bình dân, ứng viên của PiS đã thắng cử. Giới trẻ Ba Lan, những người không quan tâm bao nhiêu tới thời kỳ cha ông họ vật lộn với cộng sản, nhưng lại bất mãn về tình trạng thất nghiệp sau khi ra trường, hoặc lương bổng quá bèo bọt đã tìm cho mình một gương mặt đại diện khác.

Trong nửa năm vận động tranh cử, Andrzej Duda đã đi hơn 36.000 km tới nhiều vùng quê hẻo lánh của Ba Lan, gặp gỡ nông dân, trò chuyện với tầng lớp đáy cùng của xã hội. Ông có một đội ngũ ủng hộ viên trẻ và năng động, những người đã tường thuật trực tiếp, đưa tin tức đầy đủ lên các trang mạng xã hội.

Trong khi đó, tổng thống đương nhiệm – Bronislaw Komorowski – bị ru ngủ bởi kết quả của các cuộc thăm dò dư luận trước đó và dường như chỉ giật mình tỉnh giấc sau kết quả bầu cử vòng một. Và 2 tuần cuối cùng ông mới thực sự bắt đầu tranh cử theo đúng nghĩa. Mặc dù được đánh giá là ‘thắng’ qua 2 lần tranh luận trực tiếp trên truyền hình, nhưng những cố gắng cuối cùng đó đã không giúp ông ở lại dinh tổng thống thêm nhiệm kỳ thứ 2.

Komorowski được cho là đại diện cho tầng lớp trung lưu, tầng lớp khá giả, thị dân. Chính sách kinh tế của ông cởi mở và ông ủng hộ nhiệt thành các doanh nghiệp. Thời gian gần đây, ông cũng bị một số chỉ trích vì sự ‘khép kín’ và ‘sa lông’.

Cũng có ý kiến cho rằng, đảng cầm quyền thất cử vì mất ‘át chủ bài’, khi nửa năm trước đây chủ tịch đảng, đồng thời là thủ tướng – ông Donald Tusk – đã đắc cử chức vụ Chủ tịch Hội đồng châu Âu và qua Brussels làm việc. Là người dẫn dắt PO nhiều năm với một thái khá cứng rắn việc ra đi của ông đương nhiên có lợi cho các phe phái đối lập.

Điều gì chờ đợi Ba Lan?

Nói đúng ra thì người Ba Lan chờ đợi điều gì sau kết quả bầu cử vừa qua. Chắc chắn khó có một câu trả lời chung. Các nhà bình luận tùy theo quan điểm của mình, đưa ra những nhận định khác nhau, thậm chí đối lập nhau: Người hy vọng, kẻ bi quan. Nhưng khi những cảm xúc ban đầu lắng xuống, tất cả lại chung sống hòa bình thuận theo sự lựa chọn của số đông.

Trong quá trình tranh cử, Duda đưa ra nhiều lời hứa, nhiều chương trình hành động. Theo tính toán của các chuyên gia kinh tế, ông cần ít nhất 200 tỉ zua- ty để thực hiện các lời hứa của mình như giảm tuổi hưu (từ 67 xuống 65), trợ cấp cho mỗi trẻ em sinh ra trong các hộ nghèo, và các bé từ thứ 2 trở đi trong các gia đình khác 500zł/ tháng, nâng mức áp thuế thu nhập.

Ngay cả khi ông thực tâm muốn thực hiện các lời hứa đó, thì nó vẫn bất khả thi nếu không có sự ủng hộ từ phía chính phủ mà người đứng đầu là nữ thủ tướng Ewa Kopacz thuộc đảng đối lập – PO.

Ngay sau thắng lợi của tân tổng thống, thủ tướng Ewa cho biết, chính phủ và tân tổng thống đều cùng phục vụ cho một ông chủ duy nhất là dân tộc và bà đảm bảo rằng 2 bên sẽ hợp tác với nhau một cách tốt đẹp nhất.

Nhưng Ewa Kopacz và chính phủ của bà có đứng vững trong cuộc bầu cử quốc hội vào mùa thu tới đây để ‘hợp tác tốt đẹp’ hay không đang là câu hỏi cấp bách đặt ra cho đảng cầm quyền sau thất bại vừa rồi của tổng thống đương nhiệm. Bài học mà thủ tướng phải chua xót thốt lên là, “không thể hoạt động chính trị mà xa rời quần chúng được”.

Một luồng ý kiến khác mà nhiều người không giấu giếm, đó là sự cực hữu của PiS và ảnh hưởng của nó tới chính sách vĩ mô của Ba Lan. Lo ngại này có phần được xoa dịu khi tân tổng thống tuyên bố ông sẽ là một người cởi mở, ôn hòa, biết lắng nghe, biết đối thoại, là tổng thống của tất cả mọi người, sẽ tử bỏ tư cách đảng viên của PiS…

Cũng cần phải nói thêm, trong cuộc bầu cử vừa qua, các cử tri gốc Việt hầu hết đã bầu cho tổng thống đương nhiệm, thay vì cho ứng cử viên mới. Quan điểm của đa số người Việt muốn yên ổn để làm ăn, không muốn sự thay đổi, dù chưa biết sự thay đổi đó tốt lên hay xấu đi. Mặt khác, một số người không theo dõi thời sự nước sở tại, không biết đến chiến dịch vận động, nên chọn sự quen thuộc cho chắc ăn.

Giữa lúc những bình luận và dự đoán còn chưa dứt, thì sáng nay, trong tiết trời se lạnh, với một phong cách ăn mặc khá bình dân, tổng thống vừa đắc cử đã đứng ở ga tầu điện trung tâm thành phố để mời cafe những người qua lại, gặp gỡ và cám ơn các cử tri.

Đương nhiên năng lực của tổng thống sẽ được đánh giá qua những hành động cụ thể, những cải cách trong tương lai, nhưng những tín hiệu ban đầu từ phía tân tổng thống hứa hẹn những thay đổi tích cực hay ít nhất một không khí chính trị mới trên chính trường Ba Lan.

© Đàn Chim Việt